Վարեց՝ ՐԱՖՖԻ ՏԵՄԻՐՃԵԱՆ
Համազգային հայ կրթական եւ մշակութային միութեան նոր քառամեակին սեմին, ծանօթանալու համար միութեան արժեւորումներուն, յառաջիկայ ծրագիրներուն եւ առկայ մարտահրաւէրներուն, «Ազդակ» հարցազրոյց մը ունեցաւ «Համազգային»ի կեդրոնական վարչութեան ատենապետ Վաչէ Փափազեանին եւ անդամ Վիգէն Եագուպեանին հետ։
«ԱԶԴԱԿ».- Ի՞նչ է «Համազգային»ի կեդրոնական վարչութեան աշխատանքային բնոյթը եւ միութիւնը ի՞նչ ծաւալ ունի։
ՎԱՉԷ ՓԱՓԱԶԵԱՆ.- «Համազգային»ը որոշ չափով համաշխարհային կազմակերպութիւն մըն է, որ ունի 8 շրջանային վարչութիւններ, այլ երկիրներու մէջ 7 մասնաճիւղեր եւ 3000էն աւելի անդամներ։ Բնականաբար «Համազգային»ին գործունէութիւնը կ՛ընթանայ ոչ միայն կեդրոնական վարչութեան մակարդակով, այլ նաեւ՝ շրջաններու ընդմէջէն։ Կեդրոնական վարչութիւնը ուղղակի կերպով կը հսկէ որոշ կառոյցներու վրայ, որոնցմէ են՝ Լիբանանի մէջ Մ. եւ Հ. Արսլանեան ճեմարանը, Մարսէյի ճեմարանը եւ որոշ չափով նաեւ՝ Աւստրալիոյ Արշակ եւ Սոֆի Կոլստըն ճեմարանը։ Ասկէ անդին, վարչութիւնը ունի իր գրական պարբերաթերթը՝ «Բագին»ը, «Վահէ Սեթեան» տպարանը, հրատարակչատունն ու գրատարածը։ Վերջերս նաեւ սկսաւ գործել «Լիւսի Թիւթիւնճեան» ցուցասրահը, որ նոյնպէս Կ. Վ. հովանաւորութեան տակ կը գտնուի։ Կ. Վ. ունի Հայաստանի եւ Լիբանանի մէջ գրասենեակներ եւ կը ծրագրուի ապագային Միացեալ Նահանգներու մէջ հաստատել երրորդ գրասենեակը։ Ուրեմն, Կ. Վ. խորքին մէջ մղում տալու եւ հսկելու պարտականութիւն ունի այս աշխարհատարած կազմակերպութեան վրայ։
«ԱԶԴԱԿ».- Համազգայինի վերջին լիագումարին օրակարգի հիմնական կէտերը որո՞նք են։
ՎԱՉԷ ՓԱՓԱԶԵԱՆ.- Նոր շրջանի առաջին լիագումար ժողովը գումարուեցաւ անցնող օրերուն եւ ժողովը իր բնոյթով ծրագրաւորման ծառայող հաւաք մըն է։ Ժողովի օրակարգին կէտերուն մէջ կային կազմակերպական, կրթական կառոյցներու եւ հրատարակչական-տպագրական հարցեր, գրական պարբերաթերթի գործունէութիւնը։ Ժողովը կարեւորութեամբ նկատի առաւ երիտասարդական հարցերը եւ ոչ հայախօս սփիւռքահայութեան հետ առնչուելու եւ կապ ստեղծելու անհրաժեշտութեան հարցը, ինչպէս նաեւ քննեց Հայաստանի մէջ գործունէութիւնը եւ մշակեց իր մշակութային քաղաքականութիւնը։ Ասոնք ծրագրումի աստիճանին մէջ կը գտնուին, եւ կը յուսանք, որ յառաջիկայ չորս տարիներուն կը յաջողինք մեր ծրագիրները գործնականացնել։
«ԱԶԴԱԿ».- Այս հանգրուանին բոլոր մտահոգութիւններուն մէջ ուշադրութեան կեդրոնը հանդիսացող հիմնական հարցերը որո՞նք են։
ՎԱՉԷ ՓԱՓԱԶԵԱՆ.- Հիմնական երկու տագնապ կայ. մէկը երիտասարդութեան տագնապն է, երիտասարդութեան հետ կապ ստեղծելու, լեզու գտնելու եւ առնչակից դառնալու խնդիրն է, որովհետեւ երիտասարդութիւնը օրէ օր մեր կառոյցներէն կը հեռանայ։ Մենք եւ իրենք տարբեր լեզուներ կը խօսինք։ Այդ վիճակը շրջանցելու անհրաժեշտութիւնը այսօր կը զգայ Կեդրոնական վարչութիւնը, եւ այդ ուղղութեամբ մտածեց ու ծրագիր մշակեց։ Մենք պէտք է կարենանք նաեւ երիտասարդութեան հետ խօսիլ՝ ըսելով, որ մենք կ՛ուզենք, որ դուք աշխատանքային ձեռնարկներուն մասնակցիք, ծրագրում ունեցող արդիւնաւէտ ձեռնարկներու մասնակցիք, ձեր մասնակցութիւնը բերէք ծրագրումի եւ ղեկավարման աշխատանքին՝ մասնագիտական աշխատանքներ տանելով։ Իրական հարցեր քննելու պէտք է կանչել երիտասարդութիւնը, անկեղծ քննարկումներու, որոնց արդիւնաւէտութեան իրենք հաւատան։
«ԱԶԴԱԿ».- Իսկ երկրորդ տագնապը…
ՎԱՉԷ ՓԱՓԱԶԵԱՆ.- Երկրորդը սփիւռքահայութեան մէջ առկայ ոչ հայախօս բազմութիւններն են, որոնք ձուլումի ընթացքի մէջ են ու՝ մեզմէ հեռացած. անոնց հետ ալ կապ ստեղծելու, խօսելու հասկցուելու անհրաժեշտութիւնը գոյութիւն ունի, զիրենք արժեւորելու, զիրենք մեր գործին մէջ ներառելու։
«ԱԶԴԱԿ».- Գործնական ի՞նչ քայլերու պիտի դիմուի այս դժուարութիւնները յաղթահարելու համար։
ՎԻԳԷՆ ԵԱԳՈՒՊԵԱՆ.- Այս լիագումար ժողովին, երբ քննարկուեցաւ երիտասարդութեան հարցը, նշուեցաւ, թէ պէտք է լսել երիտասարդութիւնը ու խորհրդաժողով մը կազմակերպելը այդ առնչութեամբ կարեւոր է։ Կան արդէն աշխատանքներ, որոնք կը ծառայեն այդ նպատակին, որոնցմէ է համացանցը, որուն վրայ պիտի աւելնայ «պլակինկ»ը, «Թուիթըր»ը, «Ֆէյսպուք»ը։ Այս աշխատանքներուն մասին խօսուեցաւ եւ որոշումներ տրուեցան։ Կազմակերպուելիք խորհրդաժողովը քով-քովի պիտի բերէ երիտասարդները, որոնցմէ ոմանք մեր կազմակերպութիւններուն մէջ արդէն կը գործեն, ուրիշներ մասնագէտ երիտասարդներ են, որոնք անմիջականօրէն կապուած չեն մեր աշխատանքներուն հետ։ Խորհրդաժողովին խորհրդակցութիւններ պիտի ըլլան, որոնց հիման վրայ մեր աշխատանքները պիտի ընդլայնուին եւ գործնականանան։ Ուրեմն, այդ խորհրդաժողովը աշխատանքներէն մէկն է, որ կը ծրագրուի, երիտասարդութիւնը դարձնելու համար մեր մտահոգութիւններուն առանցքը։
«ԱԶԴԱԿ».- Մեծաթիւ մասնակիցներով խորհրդաժողով մը կազմակերպելը որքանո՞վ իր նպատակին կը ծառայէ՝ բնորոշելու համար երիտասարդութեան վիճակն ու յառաջիկայ ծրագիրները։
ՎԱՉԷ ՓԱՓԱԶԵԱՆ.- Մենք համոզուած ենք, որ երիտասարդութիւնը օրէ օր մեզմէ կը հեռանայ. տարբեր լեզուներ կը խօսինք, տարբեր արժեչափեր ունինք եւ այս ընթացքը պէտք է դադրի անպայմանօրէն։ Երբ կը գիտակցինք այս բոլորին, ապա շատ կարեւոր է, որ երիտասարդութիւնը մտիկ ընենք, բաց միտքով, ընդունելով զիրենք, հասկնալով իրենց տարբեր ըլլալու իրաւունքն ու իւրայատկութիւնները։ Ուրեմն, առաջին քայլը այս խորհրդաժողովն է, որ պիտի չըլլայ ընթացիկ խորհրդաժողով մը։ Շատ լրջօրէն պիտի կազմակերպուի։ Խորհրդաժողովին պիտի յստակացուի, թէ ուր է երիտասարդութեան տագնապը, ինչպէս կը տեսնէ ու կ՛ընկալէ մեր հարցերը եւ ի՛նչ միջոցներով մենք պիտի կարենանք գոհացում տալ երիտասարդութեան կարիքներուն եւ մղումներուն, որպէսզի երիտասարդութիւնը սկսի հաւատալ գործին։ Պարագան այն չէ, որ խորհրդաժողովը որոշումներ պիտի տայ, եւ մենք պիտի գործադրենք։ Ախտաճանաչումի հարց կայ, երիտասարդութեան լեզուն ճանչնալու, արժեչափերը ստուգելու եւ հաստատելու հարց կայ, ուղի ճշդելու հարց կայ։ Երբ կը հասկցուինք, գործնական աշխատանքին մանրամասնութիւնները ընթացք կ՛առնեն։
ՎԻԳԷՆ ԵԱԳՈՒՊԵԱՆ.- Կեդրոնական վարչութիւնը ինք ձեռնարկներ կազմակերպող մարմին չէ, այլ՝ ուղղութիւն տուող։ Պարզապէս աշխատանքներ կազմակերպելը ճիշդ չէ։ Պէտք է ծրագիրներուն մէջ ըլլան՝ մտասեւեռում, ուղղուածութիւն եւ յստակ նպատակներ։ Բնականաբար, երիտասարդական առումով, վարչութիւնը խորհրդաժողովին կողքին ունի այլ նախաձեռնութիւններ, որոնք համապատասխան մթնոլորտ կը ստեղծեն։
«ԱԶԴԱԿ».- Երբ կը խօսինք տարբեր լեզուներ, ապա երբ լեզու գտնելու կարիքը կայ, ուրեմն այդ կը նշանակէ, որ զիջումներ պիտի ըլլան հասարակ յայտարար մը գտնելու համար։ Այս շրջագիծին մէջ Համազգայինի Կեդրոնական վարչութիւնը որքա՞ն պատրաստ է զիջումներ կատարելու։
ՎԱՉԷ ՓԱՓԱԶԵԱՆ.- Զիջում բառը պիտի չուզէի գործածել. հարցը զիջում ընել կամ չընել չէ, եւ ասիկա կը տանի տագնապեցնող միւս հարցին, որ կապ ունի «Ո՞վ է հայը» հարցումին հետ։ Մեզմէ ոմանք յստակ պատասխան կու տան, թէ հայը ա՛յն անձն է, որ անպայմանօրէն հայերէն կը խօսի։ Այս սահմանումը կը գտնենք շատ նեղ։ Հայը այն տարրն է, որ հայկական մշակոյթի տարրեր ունի իր ինքնութեան մէջ եւ կը զգայ, որ ինք հայ է։ Հայ զգալը կրնայ ըլլալ զուտ զգացական կողմնորոշումով եւ կամ գիտակցական կողմնորոշումով։ Նման սահմանում մը իր մէջ կը ներառէ հայութեան ծիածանի բոլոր գոյները։ Հայաստանի եւ Լիբանանի մէջ կը գտնենք շատ հայեր, որոնք հայերէն կը խօսին, հայ են։ Բայց մենք նաեւ չենք ուզեր մերժել հայ ըլլալը Արեւմուտքի մէջ ապրող ա՛յն անձին, որ հայերէն չի խօսիր, սակայն ինքզինք հայ կը զգայ, գիտակցական կողմնորոշումով ընտրած է հայութեան ուղին, իր մէջ ունի հայկական մշակութային որոշ տարրեր եւ կ՛ուզէ մօտենալ հայութեան, կ՚ուզէ մասնակցիլ հայութեան երթին։ Մենք կ՛ուզենք իր տեղը տալ, ընդունիլ եւ հասկնալ հայութեան ծիածանի բոլոր գոյները եւ իւրաքանչիւրին հետ խօսիլ իր լեզուով։ Զգացական կողմնորոշում ունեցող հայուն մէջ պիտի աւելցնենք գիտակցական տարրը, իսկ գիտակցական կողմնորոշումով հայ զգացողին պիտի ըսենք՝ «Եկո՛ւր եւ մասնակցութիւնդ բեր աշխատանքներուն»։ Կան մարդիկ, գլխաւորաբար Արեւմուտքի մէջ, հայեր, որոնք կ՚ապրին ինքնութեան տագնապ։ Ունին իրենց ինքնութեան մէջ հայկական մշակութային որոշ տարրեր, բայց անոնք տագնապ մը ունին, կը զգան՝ թէ՛ ամերիկացի, թէ՛ հայ, թէ՛ ֆրանսացի, թէ՛ հայ… Մենք անոնց կ՛ուզենք ըսել, որ մենք ձեզ կը հասկնանք, դուք ձեր հաւասարակշռութիւնը գտէք, կը յարգենք ձեր տագնապը, կ՛ընդունինք, որ ձեզի համար կարեւոր է թէ՛ հայկական ինքնութիւնը, թէ՛ ոչ հայկականը։ Գտէք ձեր հաւասարակշռութիւնը, բայց մէկ բան ունինք ըսելիք ձեզի, որ հայութիւնը որպէս փոքր ածու շատ աւելի պէտք ունի ձեր ուժին եւ ներդրումին։ Հետեւաբար կ՚առաջարկենք, որ գիտակցական կողմնորոշումով ընտրէք ձեր երթը դէպի հայութիւն։ Այո, այս ձեւով փրկած կ՛ըլլանք տարրեր, որոնք ձուլումի դուռը հասած են, մինչ կրնան վերածուիլ օգտակար տարրերու։ Ասիկա զիջում կարելի չէ հաշուել, քանի որ մենք պիտի շարունակենք գործել հայերէնով եւ հայկական շունչով ա՛յն հայութեան մէջ, ուր այդ շունչը կայ եւ ասոր կողքին պիտի գործենք միւս հայութեան մէջ, ուր բազմամշակութային ինքնութիւն կը տիրէ՝ այլ ոճով, իրենց լեզուով, որպէսզի այս բոլոր խաւերէն քաղենք մեր մարդուժը, հայութեան վերադարձող տարրերը եւ զիրենք ձուլումէն ազատենք։
ՎԻԳԷՆ ԵԱԳՈՒՊԵԱՆ.- Պէտք է տեսնել աւելցնելու եւ ոչ թէ նուազեցնելու քաղաքականութիւն։ Զիջում չկայ, այլ այս մէկը ընդլայնելու քաղաքականութիւն մըն է։ Այդտեղ որեւէ միտում չկայ նահանջ արձանագրելու արդէն իսկ զարգացումներ արձանագրած մեր մաքրամաքուր մշակոյթէն։ Սակայն հայը միայն այդ չէ, հայը ամէնուրեք է, հայուն փորձառութիւնը շատ աւելի բազմաշերտ է, քան ինչ որ մենք կրնանք կազմակերպել այս կամ այն շրջանին մէջ։ Մեր պարտականութիւնն է իբրեւ կազմակերպութիւն, որ յաւակնութիւնը ունի ազգային իմաստով համաշխարհային ըլլալու, ձեւեր որոնելու, բոլորին հասնելու, ունենալու աշխատելաոճ, ուր հանգիստ կը զգայ մասնակցելու այն անձը, որ չէ ունեցած այն առաւելութիւնը զուտ հայկական մթնոլորտին մէջ՝ իր ինքնութիւնը զարգացնելու։ Մեր պարտաւորութիւնը հասկնալու եւ հասնելու մէջ է։ Աշխատանքային մօտեցումը այս է, որ կը հետապնդուի։
«ԱԶԴԱԿ».- Անհատ մը երկու ազգային պատկանելիութիւն կրնա՞յ ունենալ։
ՎԱՉԷ ՓԱՓԱԶԵԱՆ.- Ազգ հասկացողութիւնը պէտք է ըմբռնել որպէս մշակոյթ։ Արդեօք իմ եւ քու մէջդ զուտ հայկակա՞ն է մշակոյթը։ Ո՛չ։ Մեր մէջ որոշ չափով կայ օտար մշակոյթ։ Համաշխարհայնացած աշխարհին մէջ օտար մշակոյթը անդադար կը ներմուծուի։ Մեր մէջ կը տիրապետէ հայկական մշակութային տարրը, բայց Արեւմուտքի պարագային խառն է, կամ նոյնիսկ հակառակ մշակոյթը կը տիրապետէ։ Պէտք է փորձել իրենց լեզուով հաղորդակցիլ, առաջնորդելու դէպի գիտակցական որոշում, որպէսզի անոնք գիտակցական ընտրութիւն կատարեն դէպի հայութիւն ու հայկականութիւն։ Մենք պէտք չէ զբաղինք անուանակոչումներով, օրինակ՝ «Եթէ հայերէն չի խօսիր, հայ չէ» տրամաբանութիւնը սխալ է։
ՎԻԳԷՆ ԵԱԳՈՒՊԵԱՆ.- Ազգային ինքնութիւնը ի ծնէ իրականութիւն չէ, այլ ազգային ինքնութիւնը կը կառուցուի։ Ինծի համար հայ մը, որ մեր ազգային կեանքին մէջ, աշխատանքներուն մէջ, մեր Դատին կապուած հարցերուն մէջ ներգործօն մասնակցութիւն չունի, մեծ արժէք չունի։ Վերջապէս, աքթիվիզմն ու ներգործօն մասնակցութիւնն է հիմնականը, ինչպէս «Համազգային»ի պարագային՝ այդ մէկը կարեւոր է մշակութային պարունակին մէջ։
ՎԱՉԷ ՓԱՓԱԶԵԱՆ.- Այո, հայութենէ եւ հայկականութենէ զիջելու ոչ մէկ հարց կայ։ Մենք պիտի մօտենանք այդ տարրերուն, որոնք բազմամշակութային են, իրենց լեզուով խօսինք, բերենք հայութեան, որպէսզի իրենց մէջ աւելցնենք հայկական մշակոյթի տարրերը, որպէսզի իրենց մէջ խրախուսենք հայութեան գործին հանդէպ ներգործօն մասնակցութիւնը։ Հասկնալու հարց կայ, տարբերութիւնները ըմբռնելու հարց կայ։
«ԱԶԴԱԿ».- Տարիներ առաջ Համազգայինի հայագիտական բարձրագոյն հիմնարկը փակուեցաւ, որ մարդուժ պատրաստելու հիմնական կառոյց մըն էր։ Այսօր այլ տարբերակ մը գոյութիւն ունի, որն է Հայաստանի մէջ արեւմտահայերէնի բաժանմունքը։ Այս մէկը կրնա՞յ փոխարինել…
ՎԱՉԷ ՓԱՓԱԶԵԱՆ.- Արեւմտահայերէնի բաժանմունքը եթէ բաւարար թիւով հետեւող, մասնակցող, ուսանող չունենայ, ապա արդիւնք պիտի չտայ բնականաբար։ Եթէ ուսանողութիւն ունենայ, ապա կը փոխարինէ, անպայման։ Թերեւս նաեւ աւելի՛ն կու տայ, քանի որ հայրենիքի մէջ է, գիտական ամուր հիմքերու վրայ դրուած է, անհրաժեշտ մարդուժն ու կառոյցները ունի, պիւտճէ ունի։ Ուստի, այս մէկը աւելի խոստմնալից է, քան՝ Սփիւռքի մէջ ունեցած նախկին հայագիտականի ծրագիրը, որուն կ՚ակնարկէք։ Մեզի կը մնայ քաջալերել, որ սփիւռքահայ երիտասարդները երթան, ուսանին։ Իսկ հայորդիները պէտք է քաջալերեն բարոյապէս՝ ֆոնտեր ստեղծելով, հովանաւորութիւն տալով, նիւթական միջոցներ ապահովելով, որպէսզի սփիւռքահայ տղաք կարենան երթալ, հոն ապրիլ, մասնակցիլ ծրագիրին եւ վերադառնան սփիւռք՝ աշխատելու համար որպէս խմբագիրներ, տնօրէններ, ուսուցիչներ…։
«ԱԶԴԱԿ».- «Համազգային»ի կրթական կառոյցներուն դժուարութիւններուն մասին…
ՎԱՉԷ ՓԱՓԱԶԵԱՆ.- Մեր կրթական կառոյցներուն հիմնական տագնապը տնտեսական-պիւտճէական տագնապն է, եւ այդ գծով պէտք է աշխատանք տանիլ, որպէսզի հայ ծնողը իր պարտականութիւնը ընէ այդ ուղղութեամբ։ Պէտք է ստեղծել կրթական ֆոնտեր։ Ծրագիրները կան, որոնք սատար պիտի հանդիսանան հայ դպրոցներուն։ Մեր ուշադրութեան հիմնական կեդրոններն են Լիբանանի «Արսլանեան» ճեմարանը եւ Մարսէյի ճեմարանը, ինչպէս նաեւ որոշ չափով՝ Աւստրալիոյ ճեմարանը։ Պէտք եղած ծրագիրներով պիտի կարենանք հայկական ուսումը վերածել նիւթապէս մատչելի ուսումի հայ ծնողին համար։ Հայ ծնողէն պէտք է պահանջել որ այն նիւթական ներդրումը, որ տրամադիր է կատարելու օտար դպրոցներու պարագային, նաեւ տրամադիր ըլլայ կատարելու հայկական վարժարաններու նկատմամբ։
«ԱԶԴԱԿ».- Այս հանգրուանին այլ երկիրներու մէջ «Համազգային»ի կազմակերպական կառոյցներ ստեղծելու ծրագիրներն ու կարելիութիւնները կա՞ն։
ՎԱՉԷ ՓԱՓԱԶԵԱՆ.- Այս մէկը բաւական դժուար հարց է։ Նախքան կազմակերպութիւն ստեղծելը պէտք է գաղութը որոշ չափով հաստատուած ըլլայ, եւ ուստի, գաղութին մէջ պէտք է ստեղծել աշխատանքի մթնոլորտը։ Որպէսզի կարելի ըլլայ նոր կառոյցներ ստեղծել նախ դժուարութիւնները պէտք է լուծել, լեզու գտնել ժողովուրդին եւ երիտասարդութեան հետ։ Բայց վստահաբար այդ մէկը մեր մտքին մէջ կայ՝ որպէս անհրաժեշտութիւն։
«ԱԶԴԱԿ».- Հայաստանի մէջ «Համազգային»ի գործունէութիւնը ինչպէ՞ս կ՛արժեւորէք։
ՎԱՉԷ ՓԱՓԱԶԵԱՆ.- Հայրենիքի մէջ տարբեր բնագաւառներու ընդմէջէն կը ծաւալենք մեր գործունէութիւնը։ Յառաջիկային պիտի կազմակերպուին գիտաժողովներ, ցուցահանդէսներ, արուեստի մարզին մէջ մրցանակաբաշխութիւններ, հրատարակութիւններ՝ երիտասարդ գրականագէտներու եւ լեզուաբաններու աշխատութիւնները ներկայացնելու նպատակով, ինչպէս նաեւ՝ երիտասարդ բանաստեղծներու գործեր ներկայացնելու նպատակով։ Նաեւ թարգմանաբար հայրենի ընթերցողին պիտի ներկայացուին ժամանակակից միջազգային գրականութենէն մշակութային արժէք ունեցող գործեր։
«ԱԶԴԱԿ».- Այլ ըսելիքներ կա՞ն։
ՎԱՉԷ ՓԱՓԱԶԵԱՆ.- Երիտասարդութեան տագնապը եւ ոչ հայախօս սփիւռքահայութեան տագնապը լուրջ խնդիրներ են, որոնց գծով չենք կրնար ձեռնածալ մնալ։ Հայութիւնը անպայման կեցուածք պէտք է ճշդէ, նախաձեռնութիւններու դիմէ եւ խօսքի սահմաններէն պէտք է արագօրէն անցնի, այլապէս ձուլումի ընթացքը մեզ չի սպասեր։ Այլոց առնելիք նախաձեռնութիւններէն անկախ, Համազգային հայ կրթական եւ մշակութային միութիւնը որոշած է ճամբայ կտրել, իր կարողականութեան սահմաններուն մէջ փորձել պէտք եղածը իրականացնել, որպէսզի երիտասարդութիւնն ու ոչ հայախօս բազմութիւնները կարելի եղած չափով փրկուին կորուստէ։
