
ՆԻՒ ԵՈՐՔ, «Նիուզ».- Սեպտեմբեր 25ին, ՄԱԿի Ընդհանուր ժողովի ընթացքին ելոյթ ունեցած է Հայաստանի արտաքին գործոց նախարար Էդուարդ Նալբանդեան, որ միջազգային այդ բարձր ամպիոնէն անդրադարձած է հայկական Ցեղասպանութեան հարցին:
Նալբանդեան յայտարարած է, որ «այն ժամանակ, երբ մենք քննարկում ենք մեր ժողովուրդների համար առաւել բարեկեցիկ եւ պաշտպանուած աշխարհ ստեղծելու բոլոր ուղիները, բացթողում կը լինի չխօսել պաշտպանելու պատասխանատուութեան մասին: Որպէս ժողովուրդ՝ մենք վերապրել ենք մարդկութեան դէմ ամենասարսափելի ոճրագործութիւնը՝ ցեղասպանութիւնը, 95 տարի առաջ: Մենք չափազանց կարեւորում ենք բոլոր միջազգային ջանքերի առաջխաղացումն՝ ուղղուած ցեղասպանութեան եւ մարդկութեան դէմ ոճրագործութեան կանխարգելմանը: Քաջալերող է այն, որ գլխաւոր քարտուղարի «Նախազգուշացում, գնահատում եւ պաշտպանութեան պատասխանատուութիւն» զեկոյցի շուրջ հետագայ քննարկումները նախատեսուած են Գլխաւոր ասամբլէայի շրջանակներում, ինչը կը յանգեցնի մի այնպիսի բանաձեւի ի յայտ գալուն, որը թոյլ կը տայ օգտագործելով Միաւորուած Ազգերի համակարգում առկայ բոլոր հնարաւորութիւններն ու կարողութիւնները անհրաժեշտ եւ անյապաղ քայլեր ձեռնարկել նախազգուշացնելու, գնահատելու եւ կանխարգելելու համար այնպիսի իրավիճակներ, որոնք կարող են յանգեցնել պատերազմական յանցագործութիւնների, մարդկութեան դէմ ոճիրների եւ ցեղասպանութեան»:
Նալբանդեան նաեւ անդրադարձած է հայ-ատրպեճանական հակամարտութեան եւ ղարաբաղեան հարցին:
Իբրեւ այդ ամսին իր խօսքի նախաբան, Նալբանդեան դիմած է ՄԱԿի անդամներուն յայտնելով, որ «Ինչպէս կարելի է պահպանել խաղաղութիւնն, անվտանգութիւնն ու կայունութիւնը, երբ տասնեակ անգամ բազմապատկւում են ռազմական ծախսերը, երբ պարբերաբար հնչում են ուժի կիրառման եւ պատերազմի սանձազերծման սպառնալիքներ:
«Ինչպէ՞ս կարելի է ապահովել ժողովուրդների միջեւ խաղաղ ու բարեկամական յարաբերութիւններ, երբ քարոզւում է անհանդուրժողականութիւն եւ ատելութիւն, երբ պարտադրւում են փակ սահմաններ եւ շրջափակում:
« Ինչպէ՞ս կարելի է ապահովել ժողովուրդների իրաւահաւասարութիւնն ու սեփական ճակատագիրը տնօրինելու նրանց իրաւունքը, երբ մերժւում է միջազգային իրաւունքի հիմնարար սկզբունքը՝ ժողովուրդների ինքնորոշման սկզբունքը:
Ապա, ուղղակի հարցին անդրադառնալով, Նալբանդեան յայտնած է, որ «Երկու տասնամեակ առաջ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդը իրացրել է իր ինքնորոշման իրաւունքը: Նրանք պայքարել են ազատութեան իրենց իրաւունքի համար՝ դիմակայելով Ադրբեջանի սանձազերծած դաժան պատերազմին: 70 տարի շարունակ նրանց հալածում էին, ձգտում բնաջնջել իրենց իսկ պատմական հայրենիքից: Այդ նպատակով Ադրբեջանն անգամ դիմել է միջազգային ահաբեկչական կազմակերպութիւնների հետ սերտ կապեր ունեցող վարձկանների օգնութեանը: Լեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդը ստիպուած էր պայքարելու յանուն իր ինքնորոշման իրաւունքի իրացման, քանի որ մերժում էին անգամ իր գոյութիւն ունենալու իրաւունքը:
«Ժողովուրդների ինքնորոշման իրաւունքը Միաւորուած Ազգերի Կազմակերպութեան կանոնադրութեան մէջ ամրագրուած հիմնարար եւ անքակտելի իրաւունք է: Յուլիսին Արդարադատութեան միջազգային դատարանի կողմից ընդունուած խորհրդատուական որոշումը վերահաստատեց այս կազմակերպութեան հիմնադիրների իմաստնութիւնը, առ այն, որ աշխարհում խաղաղութեան եւ կայունութեան ապահովման հիմնարար սկզբունքներից մէկը՝ ժողովուրդների ինքնորոշման իրաւունքը, որեւէ կերպ չի կարող ստորադասուել միջազգային իրաւունքի այլ սկզբունքներին:
«Եկէք իրատես լինենք: Որեւէ մէկը չի կարող մէկընդմիշտ ասել, որ սա ինքնորոշման իրականացման վերջին դէպքն է: Որեւէ մէկը չի կարող կանգնեցնել պատմութեան առաջընթացը. հակառակ դէպքում այս կազմակերպութիւնում չէին լինի 192 անդամ երկրներ հիմնադրման ժամանակ եղած 51ի փոխարէն:
«Պարոն նախագահ,
Լեռնային Ղարաբաղի խաղաղ բանակցային գործընթացն առաջ է ընթանում ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ երկրների՝ միջազգային մանդատ ունեցող միջնորդութեամբ, որոնք շարունակում են հետեւողական ջանքեր գործադրել հակամարտութեան խաղաղ կարգաւորման նպատակով՝ հիմնուած միջազգային իրաւունքի հիմնարար սկզբունքների վրայ՝ ուժի կամ ուժի սպառնալիքի չկիրառում, ժողովուրդների իրաւահաւասարութիւն եւ ինքնորոշում, տարածքային ամբողջականութիւն:
«Յուլիսի 17ին Ալմաթիում տեղի ունեցած ԵԱՀԿ ԱԳ նախարարների ոչ պաշտօնական հանդիպման շրջանակներում Մինսկի խմբի համանախագահները հանդէս են եկել յայտարարութեամբ, որտեղ նրանք վերահաստատել են, որ առաջարկուած սկզբունքները եւ դրոյթները մշակուել են որպէս մէկ ամբողջութիւն, եւ որեւէ մէկին միւսների հանդէպ գերակայութիւն տալու ցանկացած փորձ անհնար կը դարձնի հաւասարակշռուած լուծման հասնելը: Հայաստանը լիովին համամիտ է այս տեսակէտին՝ շարունակելու բանակցութիւնները դրա հիման վրայ, փնտրելով ղարաբաղեան հակամարտութեան խաղաղ կարգաւորում:
«Ցաւօք, Ադրբեջանը մերժում է նշուած երեք սկզբունքներից երկուսը եւ ձգտում գլխիվայր շուռ տալ ոչ միայն բանակցային գործընթացի էութիւնը, այլ նաեւ խեղաթիւրել հակամարտութեան բնոյթը տարբեր միջազգային հարթակներում, ներառեալ՝ ՄԱԿի գլխաւոր ասամբլէան, ինչպէս այստեղ նորից տեղի ունեցաւ մօտ երկու շաբաթ, նաեւ երկու օր առաջ: Այդ երկիրը փորձում է մոլորութեան մէջ գցել միջազգային հանրութեանը՝ հակամարտութեան հետեւանքները ներկայացնելով որպէս դրա պատճառներ: Ադրբեջանի կողմից չդադարող ռազմատենչ հռետորաբանութիւնը, հրադադարի ռեժիմի յաճախակի դարձած խախտումները եւ Ադրբեջանի ռազմական բիւջէի աննախադէպ աճը միայն սրում են իրավիճակը՝ մեծացնելով տարածաշրջանում արդէն իսկ փխրուն կայունութեան շուրջ մտահոգութիւնները: Ադրբեջանը շարունակում է մերժել ուժի կամ ուժի սպառնալիքի չկիրառման վերաբերեալ համաձայնութեան գալու եւ հրադադարի ռեժիմի ամրապնդման առաջարկները: Նման դիրքորոշմամբ Ադրբեջանը սպառնում է տարածաշրջանային խաղաղութեանը եւ անվտանգութեանը:
«Նաւթային եկամուտներից ստացուող գումարները ուղղւում են ռազմական նոր աւանտիւրաների ֆինանսաւորմանը: Մենք բոլորս էլ գիտենք նման արկածախնդրութեան հետեւանքները:
«Ադրբեջանը պէտք է զերծ մնայ կարգաւորման գործընթացը Մինսկի խմբի ձեւաչափից ու շրջանակներից այլ ձեւաչափեր տեղափոխելու շարունակական փորձերից եւ սադրիչ ու ռազմատենչ յայտարարութիւններից ու գործողութիւններից, որպէսզի բանակցային գործընթացը կարողանայ առաջ ընթանալ առաւել կառուցողական եւ արդիւնաւէտ ուղիով:
« Այսօր, երբ մարդու իրաւունքների պաշտպանութիւնն ու խրախուսումը համարւում է քաղաքակիրթ աշխարհի հիմնարար հայեցակարգը, այլ քաղաքակրթական արժէքների հանդէպ անհանդուրժողականութիւնը, մշակութային կամ կրօնական ժառանգութեան միտումնաւոր, շարունակական վնասումը կամ ոչնչացումը պէտք է նոյնպէս դատապարտուի հաստատակամութեամբ ինչպէս ժողովրդի դէմ բռնութիւնը:
«Ադրբեջանի կողմից 1998-2005թթ. Նախիջեւանում հայ վարպետների կողմից նրբօրէն փորագրուած 9-16րդ դարերի խաչքարերի ոչնչացումը այդ ոճրագործութեան ակներեւ արտայայտութիւնն է:
«Միջնադարեան հազարաւոր նմանատիպ հսկայ քանդակներ են հողին հաւասարեցուել Ադրբեջանի կառավարութեան ամենատես աչքի հսկողութեան ներքոյ, եւ այդ տարածքը կառավարութեան արտօնած ծրագրով վերածուել է ռազմական տարածքի: Այս վանդալիզմի առնչութեամբ Յուշարձանների պահպանութեան 16րդ միջազգային խորհուրդի (ICOMOS) Գլխաւոր Ասամբլէան յայտարարել է. «Այս ժառանգութիւնը, որը մի ժամանակ իր արժանի տեղն էր զբաղեցնում համաշխարհային գանձերի ժառանգութեան մէջ, այսօր այլեւս չի կարող փոխանցուել ապագայ սերունդներին»:
Նալբանդեան իր ելոյթին մէջ նաեւ անդրադարձած է հայ-թրքական յարաբերութիւններուն: Ան յայտնած է, որ «Հայաստանի նախաձեռնութիւնը առանց որեւէ նախապայմանի Թուրքիայի հետ յարաբերութիւնները կարգաւորելու վերաբերեալ վայելում էր միջազգային հանրութեան ամբողջական աջակցութիւնը: Անցեալ տարի, ինտենսիւ բանակցութիւններից արդիւնքում ձեռք բերուեցին համաձայնութիւններ եւ ի վերջոյ ստորագրուեցին հայ-թուրքական արձանագրութիւնները: Մենք վստահելի ներդրում կատարեցինք այդ մերձեցման գործում, սակայն Թուրքիան, դժբախտաբար, յետ կանգնեց իր պարտաւորութիւններից եւ ոչ միայն զերծ մնաց ստորագրուած արձանագրութիւնների վաւերացումից, այլեւ վերադարձաւ գործընթացի մեկնարկից առաջ նախապայմանների լեզուին: Հետեւաբար, մինչ օրս հայ-թուրքական սահմանը շարունակում է մնալ միակ փակ սահմանը Եւրոպայում: Պէտք է լաւ մտադրութիւնները ապացուցել գործով, այլ ոչ՝ միայն բառերով: Հայաստանը պատրաստ է առաջ շարժուելու, երբ Թուրքիան կրկին պատրաստ կը լինի կարգաւորել յարաբերութիւնները առանց որեւէ նախապայմանի»: