Սփիւռքի Նախարարութեան Երկու Տարուայ Փորձը Տուել Է Սփիւռքը Խորապէս Ճանաչելու Հնարաւորութիւն
«ԱՐՄԷՆՊՐԷՍ».- Հոկտեմբերի 1ին լրանում է Հայաստանի Հանրապետութեան սփիւռքի նախարարութեան 2ամեակը: Այդ առթիւ «Արմէնպրես»ի թղթակից . Աննա Եղիազարեանը զրուցել է ՀՀ սփիւռքի նախարար Հրանոյշ Յակոբեանի հետ:
ԱՆՆԱ ԵՂԻԱԶԱՐԵԱՆ.- Տիկին Յակոբեան, ինչպէ՞ս կը բնութագրէք նախարարութեան երկամեայ գործունէութիւնը: Գերատեսչութիւնն ինչպիսի արդիւնաւէտութեամբ է ծառայում գլխաւոր առաքելութեանը, որին կոչուած է:
ՀՐԱՆՈՅՇ ՅԱԿՈԲԵԱՆ.- Առաջին հայեացքից թւում է, թէ երկու տարին երկար ժամանակաշրջան է որեւէ գերատեսչութեան աշխատանքի արդիւնաւէտութիւնը գնահատելու առումով: Սակայն պէտք է հաշուի առնենք, որ ՀՀ սփիւռքի նախարարութիւնը գործ ունի աշխարհի 120 երկրում ապրող 7 միլիոն հայութեան հետ, որոնք ապրում են քաղաքական, սոցիալ-տնտեսական, կրթամշակութային զարգացման տարբեր մակարդակներ ունցող երկրներում եւ հասարակութիւններում՝ իրենց մէջ կրելով այդ բոլոր առանձնայատկութիւնները, միեւնոյն ժամանակ չունենալով կազմակերպուած մէկ միասնական կառոյց, կենտրոն, որի հետ հնարաւոր կը լինէր ուղղակի յարաբերուել եւ գործակցութեան արդիւնաւէտ ուղիներ մշակել: Ուրեմն, ճիշդ կը լինի խօսել ուսումնասիրութեան եւ հետազօտութեան անսահաման մեծ դաշտ ներկայացնող Սփիւռքի ճանաչման ու նրա հետ գործակցութեան գործընթացը ճիշտ հիմքերի վրայ դնելու մասին:
Սփիւռքի համայնքները գտնւում են աշխարհաքաղաքական եւ քաղաքակրթական տարբեր միջավայրերում, հետեւաբար, տարբեր ու առանձնայատուկ են նաեւ հայութեան տարբեր հատուածների աշխարհընկալման, հոգեկերտուածքի, մշակութային, սոցիալ-տնտեսական, քաղաքական կողմնորոշումները: Ուստի, Հայաստան-Սփիւռք գործակցութեան զարգացման քաղաքականութիւնը որդեգրում է տարբերակուած մօտեցումներ եւ լուծումներ՝ ուղղուած հայութեան տարբեր հատուածների, տարածաշրջանների իւրաքանչիւր համայնքի կարիքների բաւարարմանը, նրանց ներուժի ներառմանը համապատասխան ծրագրերում: 2009 թ. կարելի է բնորոշել նախարարութեան կայացման տարի, քանի որ հնարաւոր եղաւ լուծել չորս կարեւորագոյն հիմնախնդիր պետական կառավարման մարմնի կայացման համար:
ԱՆՆԱ ԵՂԻԱԶԱՐԵԱՆ.- Ձեր գնահատմամբ, ինչպիսի՞ն էին Հայաստան-Սփիւռք կապերը երկու տարի առաջ, ինչպիսի՞ն են այսօր նախարարութեան երկամեայ գործունէութեան պարագայում:
ՀՐԱՆՈՅՇ ՅԱԿՈԲԵԱՆ.- Հայաստանի եւ Սփիւռքի հայութիւնը սնւում են պատմամշակութային նոյն արմատներից եւ հզօր են մէկը միւսով. Հայաստանի առջեւ ծառացած մարտահրաւէրները Սփիւռքինն են, իսկ Սփիւռքի հիմնախնդիրները՝ Հայաստանինը: Հայ ժողովրդի հզօրութիւնը բոլոր հայերի հաւաքական, միասնական հզօրութիւնն է եւ պէտք է աւելանայ ամէնուր: Հետեւաբար, Հայաստան-Սփիւռք գործակցութեան զարգացումն ուղղուած է Հայաստանի եւ Սփիւռքի զարգացմանն ու հզօրացմանը, հայ ժողովրդի տարբեր հատուածների կարողութիւնների բազմապատկմանն ու ուժացմանը: Պէտք է յաղթահարել հայկական Սփիւռքի մասին առկայ կարծրատիպերը եւ իրական պատկեր ունենալ պատմական, աշխարհաքաղաքական, մշակութային տարբեր պայմաններում գտնուող հայ մարդու մասին՝ աշխարհասփիւռ հայութեան հատուածների իրական կարիքները կանոնաւոր հաշուառելու, գնահատելու, պատմութիւնն ուսումնասիրելու, համապատասխան մասնագէտներ պատրաստելու, գիտահետազօտական կառոյցներ ստեղծելու միջոցով:
Սփիւռքի կենսունակութեան գրաւականը հայրենիքի հետ նրա մշտական եւ բազմաբնոյթ յարաբերութիւններն են, որոնք որակական նոր մակարդակի հասան 1991թ. հայկական անկախ պետականութեան վերահաստատումից յետոյ: Անկախութեան վերականգնումից յետոյ Հայաստան-Սփիւռք գործակցութիւնը ծաւալուել է հիմնականում մի քանի ուղղութիւններով. արտաքին քաղաքականութեան օժանդակման, կրթութեան, մշակոյթի, սպորտի, տեղեկատուութեան, հայկական եկեցիների, համահայկական կառոյցների, սփիւռքեան կազմակերպութիւնների, անհատների եւ համահայկական տարաբնոյթ ձեռնարկումների միջոցով: Ստեղծուել է «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամը, կազմակերպուել են «Հայաստան-Սփիւռք» համաժողովներ, տարբեր գերատեսչութիւնների կողմից՝ համահայկական խաղեր, սկիզբ է դրուել «Մէկ ազգ, մէկ մշակոյթ» փառատօնին, գումարուել են գործարար համաժողովներ, կազմակերպուել է ուսուցիչների վերապատրաստում, սակայն Սփիւռքի նկատմամբ պետական յստակ քաղաքականութիւն չի մշակուել:
2008 թուականի Հոկտեմբերի 1ից, երբ Հայաստանի Հանրապետութեան երրորդ նախագահ Սերժ Սարգսեանի քաղաքական ծրագրի համաձայն ստեղծուեց ՀՀ սփիւռքի նախարարութիւնը, Հայաստան-Սփիւռք գործակցութիւնը թեւակոխեց որակապէս նոր փուլ: ՀՀ սփիւռքի նախարարութիւնն իր երկամեայ գործունէութեան ընթացքում, Սփիւռքի հետ աշխատանքները կազմակերպելիս, առաջնորդւում է «ճանաչիր, վստահիր, գործակցիր» բանաձեւով: Նախարարութիւնն ակտիւօրէն աշխատում է համահայկական ներկայացուցչական մարմին՝ Ազգային խորհուրդ, ստեղծելու ուղղութեամբ՝ ուսումնասիրելով այլ երկրների փորձը, համադրելով մեր ազգային առանձնայատկութիւնների հետ:
ԱՆՆԱ ԵՂԻԱԶԱՐԵԱՆ.- Հայրենադարձութեան եւ հայադարձութեան բազմաթիւ ծրագրեր էք իրականացրել այս ընթացքում՝ «Արի տուն», «Մէկ ազգ, մէկ մշակոյթ», «Ուսուցիչների վերապատրաստում» եւ այլն: Ինչպէ՞ս էք գնահատում դրանց արդիւնաւէտութիւնը, ի՞նչ նոր ծրագրեր են նախատեսւում առաջիկայում:
ՀՐԱՆՈՅՇ ՅԱԿՈԲԵԱՆ.- Ծրագրերի արդիւնաւէտութեան եւ յաջողութեան ապացոյցն անշուշտ դրանց մասնակից սփիւռքահայերի թուի ու նոր տարածաշրջանների ընդգրկումն է: «Արի տուն» ծրագիրը յաջողութեամբ մեկնարկեց 2009 թուականին: Ծրագրի շրջանակներում Հայաստան այցելեց աւելի քան 300 հայազգի երիտասարդ՝ աշխարհի 16 երկրներից՝ Ռուսաստան, Ուկրաինա, Վրաստան, ԱՄՆ, Ֆրանսիա, Գերմանիա, Չեխիա, Իսրայէլ, Թուրքիա, Իրան, Եգիպտոս, Սիրիա այլն: Այս տարի մենք նախատեսում ենք ընդունել աւելի քան 600 երիտասարդի, ընդլայնուել է մասնակիցների աշխարհագրութիւնը: Ծրագրի շրջանակներում սփիւռքահայ երիտասարդները ծանօթանում են Հայաստանի պատմութեանը, մշակոյթին, հասարակական կեանքին, հոգեւոր եւ ընտանեկան աւանդոյթներին: Ծրագիրը նպաստում է հայրենիքի հետ ամուր կապերի ձեւաւորմանը, ազգային ինքնագիտակցութեան ամրապնդմանը, ինչպէս նաեւ Հայաստանի եւ Սփիւռքի հասակակիցների միջեւ ընկերական յարաբերութիւնների հաստատմանը: Հայաստան-Սփիւռք-Արցախ հոգեւոր-մշակութային կապերի ամրապնդման, ազգային մշակոյթի պահպանման գործին Սփիւռքի ստեղծագործող երիտասարդութեան ներգրաւման, ինչպէս նաեւ մշակոյթի ոլորտում համահայկական մասնագիտական ներուժի յայտնաբերման, համախմբման նպատակով Հայաստանում ու Արցախում Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահի բարձր հովանու ներքոյ 2010թ. անցկացւում է «Մէկ ազգ, մէկ մշակոյթ» համահայկական մշակութային IV փառատօնը: Փառատօնի ծրագրի շրջանակներում տարուայ ընթացքում նախատեսւում է անցկացնել բազմաբնոյթ մշակութային միջոցառումներ, համաժողովներ, հայ մշակոյթի տարբեր ոլորտների հիմնախնդիրների վերաբերեալ քննարկումներ, մասնագիտական ընկերակցութիւնների ստեղծում, վարպետութեան դասընթացներ՝ պարուսոյցների եւ երգչախմբային խմբավարների համար, հիւրախաղեր եւ այլ միջոցառումներ: Ուսուցիչների վերապատրաստման ծրագիրն իրականացւում է 2000 թուականից եւ հետզհետէ ընդլայնում է աշխարհագրութիւնը: Այս տարի ծրագրին մասնակցում է 83 ուսուցիչ 16 երկրներից: Նախորդ տարուայ համեմատութեամբ աւելացել է մասնակից երկրների թիւը, ընդգրկուել են նոր տարածաշրջաններ:
ԱՆՆԱ ԵՂԻԱԶԱՐԵԱՆ.- Կա՞ն ծրագրեր, որոնց շնորհիւ նախարարութիւնը փորձում է ուսումնասիրել Սփիւռքում առկայ մշակութային յուշարձաններն ու դրանց ճակատագիրը:
ՀՐԱՆՈՅՇ ՅԱԿՈԲԵԱՆ.- ՀՀ սփիւռքի նախարարութեան գործունէութեան կարեւոր ուղղութիւններից մէկն էլ Սփիւռքի հայկական պատմամշակութային յուշարձանների, ժառանգութեան հաշուառումն է ու դրանց պահպանման համար անհրաժեշտ քայլերի ձեռնարկումը: Մասնաւորապէս՝ հաշուառուել են աշխարհի տարբեր երկրներում գտնուող Հայոց Ցեղասպանութեանը նուիրուած խաչքարերն ու յուշակոթողները: 2015 թուականին Ցեղասպանութեան 100ամեակի կապակցութեամբ, Ծիծեռնակաբերդի Հայոց Ցեղասպանութեան զոհերի յիշատակին նուիրուած յուշահամալիրի տարածքում որպէս թանգարանային նմուշներ կը տեղադրուեն Սփիւռքում գտնուող՝ Ցեղասպանութեանը նուիրուած խաչքարերի մանրակերտները:
ԱՆՆԱ ԵՂԻԱԶԱՐԵԱՆ.- Ինչպիսի՞ն կը լինի նախարարութեան հետագայ զարգացման ուղղուածութիւնը:
ՀՐԱՆՈՅՇ ՅԱԿՈԲԵԱՆ.- Կարծում եմ՝ դժուարը սկիզբն էր: Խնդիրներ քիչ չեն լինի նաեւ 10 տարի անց, բայց վստահաբար Հայաստան-Սփիւռք գործակցութիւնն արդէն պէտք է զարգացնել կոնկրէտ ոլորտների առումով: Կարեւորագոյն խնդիրներից մէկը Հայաստան-Սփիւռք տնտեսական գործակցութեան խթանումն է: Սփիւռքի ֆինանսատնտեսական ներուժը, գիտատեխնիկական նուաճումները պէտք է օգտագործել Հայաստանի Հանրապետութեան էլ աւելի հզօրացման եւ աշխարհում իր արժանի տեղը զբաղեցնելու համար: Շախմատային գերտէրութիւն համարուող Հայաստանը, համաշխարհայնացման պայմաններում օգտագործելով իր հզօր գիտական ներուժը եւ ունենալով Սփիւռքի աջակցութիւնը, կարող է մեծ նուաճումների հասնել:
ԱՆՆԱ ԵՂԻԱԶԱՐԵԱՆ.- Ի՞նչ տուեց նախարարութեան երկու տարուայ փորձը: Նախարարութիւնը կառուցուածքային առումով կարողանո՞ւմ է արդեօք լուծել իր առջեւ դրուած խնդիրները: Քանի՞ երկրում են գործում արտերկրի Ձեր խորհրդականները:
ՀՐԱՆՈՅՇ ՅԱԿՈԲԵԱՆ.- Նախարարութեան երկու տարուայ փորձը առաջին հերթին տուեց Սփիւռքը խորապէս ճանաչելու հնարաւորութիւն: Շատ կարեւոր է նաեւ երկու տարուայ ընթացքում Սփիւռքի հետ գործակցելու փորձը, յարաբերուելու մշակոյթը, իսկ որ ամենակարեւորն է՝ ստեղծուել է փոխադարձ վստահութեան մթնոլորտ: Նախարարութեան երկու տարուայ գործունէութեան արդիւնքում ի չիք դարձան Սփիւռքի մասին մեր հասարակութեան մէջ ձեւաւորուած կարծրատիպերը: Թերեւս անհրաժեշտութիւն կայ տեղում համայնքների անդամների հետ ակտիւ աշխատանքներ կազմակերպելու համար ունենալ նախարարութեան աշխատակիցներ Սփիւռքի հայաշատ համայնքներում: ՀՀ սփիւռքի նախարարի 13 խորհրդականներ հասարակական հիմունքներով գործում են աշխարհի 10 հայաշատ երկրներում:
