ՀԱՍՏԱՏԵՑ ԱՄԵՐԻԿԱԲՆԱԿ ԼԻԲԱՆԱՆԱՀԱՅ ԺԱՆ ԳՈՍԱՔԵԱՆ
Վարեց՝ ՐԱՖՖԻ ՏԵՄԻՐՃԵԱՆ
«ԱԶԴԱԿ».- Արտերկրի մէջ բնակող լիբանանահայերու հետ հանդիպումներու շրջագիծին մէջ, «Ազդակ» օրաթերթը հանդիպում-հարցազրոյց մը ունեցաւ Ժան Գոսաքեանին հետ, որ Լիբանանէն Միացեալ Նահանգներ մեկնած է 1975ի վերջաւորութեան՝ շարունակելու իր ուսումը։ Ան 1986ին եղած է «Ասպարէզ» օրաթերթին տնօրէնը, իսկ 1999-2001՝ խմբագիր-տնօրէնը։ Աւելի ուշ, ան ստանձնած է «Հորիզոն» հեռուստակայանի տնօրէնի պաշտօնը։ 2001էն ի վեր տնօրէնն է «Ֆերահեան» ազգային վարժարանին։ Այս առիթով, Գոսաքեանի հարցազրոյցը ամբողջութեամբ կը դարձնենք մեր ընթերցողներուն սեփականութիւնը։
«ԱԶԴԱԿ».- Ինչպէ՞ս կը գնահատէք հայկական մամուլին դերը, եւ մեր մամուլը այսօր որքանո՞վ կրնայ կատարել իրեն վստահուած առաքելութիւնը։
ԺԱՆ ԳՈՍԱՔԵԱՆ.- Հայկական մամուլի եւ յատկապէս տպագրական մամուլի դերակատարութեան իրականացումը շատ դժուար է, որովհետեւ ընթերցողներու թուաքանակը օրէ-օր նուազում կ՛արձանագրէ։ Այս ընթացքը վստահ հայկական երեւոյթ չէ, այլ աշխարհի բոլոր տարածքին գոյութիւն ունի այս տագնապը։ Երկրորդ հարցը ա՛յն է, որ հայերէնի համար ստեղծուած գրաշարական միջոցները դժուարութիւններու առջեւ կը դնեն հայ խմբագիրն ու գրողը, քանի որ համակարգչային արդիական դրութիւններ տակաւին չկան ուղղագրական սխալները ճշդելու եւ թեքնիք գործադրումներ կատարելու։ Իսկ իւրայատուկ իրականութիւն մը կայ Արեւմտեան Ամերիկայի պարագային, ուր մեր ընթերցողները Լիբանանի կամ Իրանի նման միատարր չեն։ Ունինք լեզուական եւ ուղղագրական բազմատեսակ հարցեր, քանի որ Հայաստանէն արտագաղթած հայորդիներն ալ թուային մեծ տոկոս կը ներկայացնեն։ «Ասպարէզ»ը կը տպուի Մեսրոպեան ուղղագրութեամբ եւ որոշ յօդուածներ կը հրատարակուին արեւելահայերէնով։ Տակաւին Եւրոպայի մէջ սկիզբ առած է արեւմտահայերէնը՝ աբեղեանականով, որ մեր մօտ տակաւին համապատասխան դրսեւորում չէ գտած։ Մեր մօտ թերթերը ընթերցողներուն արագօրէն հասցնելու հարց գոյութիւն ունի։ Կը հիմնուինք փոսթի ծառայութեան վրայ, որուն ճամբով կարելի կ՛ըլլայ հասցնել առաւելագոյն պարագային մէկ-երկու օր ետք, իսկ հեռաւոր շրջաններուն այդ հոլովոյթը կը պահանջէ երեքէն չորս օր։ Այս մէկը վստահ լրատուութեան մակարդակը կը նուազեցնէ, ու գրութիւնները երբեմն ալ ժամանակավրէպ կը դառնան։
«ԱԶԴԱԿ».- Լուծո՞ւմ…
ԺԱՆ ԳՈՍԱՔԵԱՆ.- Մասնակի կերպով փոխարինող դերը կարելի է յանձնել պատկերասփիւռին։ Մեր տրամադրութեան տակ կայ «Հորիզոն» կայանը, որ 24 ժամ հետեւողականութեամբ կը կատարէ իր հաղորդումները, բայց ասիկա սահմանափակուած է աշխարհագրական կարգ մը նահանգներու մէջ։ Անցեալին ունէինք արբանեակային դրութիւն, որուն միջոցով ամբողջ Ամերիկայի տարածքին կը սփռուէր կայանը։ Լիայոյս եմ, որ շատ շուտով կը վերսկսի այդ մէկը։ Հարցերը ասոնք են։ Հայախօսութիւնը եւ անգլերէնով հաղորդակցութիւնը իրարու հետ համընթաց պէտք է կատարուին։ Ընդունակութեան մակարդակները նոյնը պէտք է ըլլան։ Դժուար գործ է։
«ԱԶԴԱԿ».- Իսկ կրթական մարզը ի՞նչ պայմաններու մէջ կը գտնուի, ու հո՛ն ի՞նչ դժուարութիւններ գոյութիւն ունին։
ԺԱՆ ԳՈՍԱՔԵԱՆ.- Մեր իրականութեան ամէնէն տխուր մարզն է այս բաժինը, որովհետեւ Միացեալ Նահանգներու մէջ կան աւելի քան մէկ միլիոն հայեր, որոնցմէ շատեր կեդրոնացած են մեծ քաղաքներու կամ յատուկ շրջաններու մէջ։ Հայութիւնը համախմբուած է քանի մը շրջաններու մէջ, որոնք են Պոսթընը, Նիւ Ճըրզին, Լոս Անճելըսը, Սան Ֆրանսիսքոն, Ֆրեզնոն, եւ նուազ ազդեցութեամբ Նիւ Եորքը եւ այլ շրջաններ։ Ուր, որ հայութիւնը ցրուած է, ապա հոն անկարելի է հայերէնը պահպանել, քանի որ դպրոց գոյութիւն չունի։ Կեդրոնացած քաղաքներու պարագային կայ միջակ տարբերակ, ուր դպրոցը գոյատեւելու ճգնաժամի մէջ է։ Երիտասարդ ծնողքը հեռաւորութեան պատճառով դժկամութիւն կ՛ունենայ, եւ ատոր իբրեւ հետեւանք, զաւակը կը ղրկէ տեղական հանրային կամ անհատական դպրոցներ։ Լոս Անճելըսի, Սան Ֆրանսիսքոյի, Ֆրեզնոյի եւ շրջակայ քաղաքներուն մէջ կան դպրոցներ, որոնք կը պատկանին Կիլիկիոյ արեւմտեան թեմին կամ կաթողիկէ եւ աւետարանական համայնքներուն։ Այս բոլորը միասին ունին շուրջ հինգ հազար աշակերտութիւն։ Ընդհանուր թիւին հազիւ ութէն տասը տոկոսը կը ներկայացնէ այս պատկերը։ Ուրեմն, կեդրոնացած շրջաններուն մէջ հայեցի դաստիարակութիւնը փոխանցելը հարց է, ուր ընդհանուրին հասնիլը դժուար է։ Իսկ հոն հայախօսութեան ու հայերէնի գրաճանաչութեան գծով արդիւնքը սպասուած մակարդակին չէ, հակառակ անոր որ հայկական գիտակցութեան եւ ազգային պատկանելիութեան, քաղաքական աշխատանքներու առումով մեծ արդիւնքի կը հասնինք։ Այս է իրականութիւնը, հաւանաբար արհեստագիտական զարգացումները մեր դիմաց կը դնեն նոր կացութիւններ՝ նոր ձեւերով դիմակալելու հրամայականներ, օգտագործելով համացանց, պատկերասփիւռ, հաղորդակցութեան այլ միջոցներ՝ այդ ուղիներով կատարելու հայերէնի ուսուցում ու հայոց պատմութեան դասաւանդում։
«ԱԶԴԱԿ».- Ձեր հաստատումներէն մեկնած, կրթական առումով ի՞նչ ծրագիրներ գոյութիւն ունին։
ԺԱՆ ԳՈՍԱՔԵԱՆ.- Կան շատ գաղափարներ, որոնք մեծ գումարներու կը կարօտին, բայց անկարելիութիւն չէ։ Կարելի է համացանցով դպրոց հաստատել, ինչ որ նոյնինքն կրնայ շահաբեր ըլլալ։ Վստահ եմ, որ այդ կարելիութիւնները շուտով պիտի իրականան, որովհետեւ այդ մէկը մեզի համար թէ՛ ազգային պահանջ է, եւ թէ տնտեսական շահաբեր գործօն մը ունի իրեն մէջ։
«ԱԶԴԱԿ».- Դպրոցներուն տնտեսական վիճակը ինչպէ՞ս կը գնահատէք։
ԺԱՆ ԳՈՍԱՔԵԱՆ.- Վիճակը տխուր չէ, բայց ներկայ տնտեսական տագնապին մէջ մեծ հարցական կայ ապագայ պատկերին շուրջ։ Մեր վարժարանները նուիրատուութիւններու ճամբով կը լուծեն իրենց նիւթական հարցերը։ «Ֆերահեան» դպրոցը տարեկան կ՛ունենայ 250 հազար տոլարի բաց, որ հետեւանքն է շուրջ 500,000 տոլարի կարիքաւորներուն տրամադրուած կրթաթոշակներուն, այլապէս վստահ ինքնաբաւ կառոյց մը կ՛ըլլար։ Նշեմ, որ մեր մօտ աշակերտութեան թիւը 720 է։
«ԱԶԴԱԿ».- Հայերէնի ու հայոց պատմութեան դասագիրքերը որքա՞ն մատչելի են։
ԺԱՆ ԳՈՍԱՔԵԱՆ.- Այդ հարցերը Կիլիկիոյ Արեւմտեան թեմը ստանձնած է, երբ ասկէ 15-20 տարի առաջ գիրքերը պատրաստած է, բայց այսօր վստահ կարիքը կայ վերանայման, արդիականացման, յատկապէս ամերիկահայ երիտասարդութեան մատչելի ըլլալու հասկացողութեամբ։ Հոն եւս մեծ աշխատանք կայ։ Հիմա աշխատանքի մէջ ենք յստակացնելու դասարանային մակարդակի վրայ ուսումնական ծրագիրը։ Դասարանային նոր բաժանմունքը պիտի ըլլայ մեր ուղեցոյցը, որմէ ետք այդ հիմունքներուն վրայ պիտի հրատարակուին նոր դասագիրքեր։
«ԱԶԴԱԿ».- Դասագիրքերը ճիշդ դասաւանդելու համար հարկ է ունենալ մասնագէտ ուսուցիչներ։ Այս առնչութեամբ հայագիտական դասանիւթերու ուսուցիչները ի՞նչ պատրաստուածութիւն ունին, ու արդեօք կրնա՞ն գոհացում տալ պահանջներուն։
ԺԱՆ ԳՈՍԱՔԵԱՆ.- Մեր դպրոցներու ուսուցիչները Միջին Արեւելքէն եկած փորձառուներ են, մինչ մնացեալ նիւթերու դասաւանդումները կը կատարուին ամերիկեան չափանիշներով վկայեալ ուսուցիչներու կողմէ։ Այստեղ ուսուցիչի փորձառութեան կողքին նաեւ կայ ամերիկահայ երիտասարդութեան կեանքին ու ապրելակերպին ծանօթ ըլլալու հարցը, որ դուրսէն ժամանողներուն մօտ հիմնական մտահոգութիւն է։
«ԱԶԴԱԿ».- Վերջապէս, Լիբանան ձեր այցելութիւնը հիմնական ի՞նչ նպատակ ունի։
ԺԱՆ ԳՈՍԱՔԵԱՆ.- Բազմահազար հայորդիներու նման այս քաղաքական պահը առաւելագոյն չափով հայ ժողովուրդին օգտին ծառայեցնելու համար եկած եմ։ Երկրորդ՝ Լիբանանի քաղաքացի ըլլալով հանդերձ, երբեք առիթ չեմ ունեցած քուէարկելու։ Այսօր, լաւագոյն առիթն է, որ մասնակցիմ ընտրութիւններուն։ Իսկ դուրսէն հայրենակիցներու դէպի Լիբանան մեծաթիւ հոսքը դրական երեւոյթ է, որ համահայկական առումով կազմակերպուածութեան մակարդակ ցոյց կու տայ եւ կը գօտեպնդէ մեր ժողովուրդին հաւատքը իր ղեկավարութեան հանդէպ։ Անփոխարինելի երեւոյթ է, անկախ անկէ, թէ ինչ արդիւնք կ՛ունենայ։ Եղածը անփոխարինելի է ու նախընթացը չէ եղած։
Համահայկական առումով արդէն յաղթանակ է այս մէկը։ Մեր կազմակերպական մեքենաներու շփումը մեր ժողովուրդին հետ, ատոր շուրջը ստեղծուած միջազգային լրատու գործակալութիւններու հետաքրքրութիւնը, երկրէ երկիր ժողովուրդ տեղափոխելու երեւոյթը հետաքրքրական է հայութեան համար։ Ասիկա ցոյց կու տայ հայկական համաշխարհային նոր համակարգի իրողութիւնը, որ պէտք է ձեւաւորել, եւ որ նոյնինքն մեծ յաղթանակ է։ Հայրենիք-գաղութներ կապի, գործակցութեան ու զօրակցութեան նոր օրինակ մըն է։ Եթէ Լիբանանի մէջ գաղութը քաղաքական, ընկերային, տնտեսական, մշակութային կամ այլ մարզերու մէջ վերելք կ՛ապրի, ապա այդ մէկը կը ծառայէ Միացեալ Նահանգներու գաղութին ամրագրման, ու նոյնպէս հակառակը։ Այս յաջողած փորձը իր իւրայատուկ տեղը պիտի ունենայ մեր պատմութեան մէջ։
«ԱԶԴԱԿ».- Վերջին խօսք լիբանանահայութեան։
ԺԱՆ ԳՈՍԱՔԵԱՆ.- Ես ականատես դարձայ թէ՛ Անթիլիասի, եւ թէ՛ Այնճարի ընտրական հաւաքներուն ընթացքին ժողովրդային խանդավառութեան, որ կը փաստէ, թէ ժողովուրդը հաւատք ունի իր ղեկավարութեան քաղաքականութեան հանդէպ։ Իսկ մեր քաղաքական գործին կապող օղակներն են «Ազդակ»ը, «Վանայ Ձայն»ը եւ մեր բոլոր կառոյցները, որոնք իրենց պարտականութիւնը լիուլի կը կատարեն։ Յաջողութիւն բոլորին, եւ յոյս ունիմ, որ լիբանանահայութիւնը յաջողութեամբ կը շրջանցէ այս հանգրուանը։
