«ԼՐԱԳԻՐ»Ի ՀԱՐՑԱԶՐՈՅՑԸ ԱՌՈՂՋԱՊԱՀՈՒԹԵԱՆ ՆԱԽԿԻՆ ՆԱԽԱՐԱՐ ԱՐԱՐԱՏ ՄԿՐՏՉԵԱՆԻ ՀԵՏ
Վարեց՝ ՍԻՐԱՆՈՅՇ ՊԱՊԵԱՆ
Մեր զրուցակիցն է առողջապահութեան նախկին նախարար Արարատ Մկրտչեանը:
ՍԻՐԱՆՈՅՇ ՊԱՊԵԱՆ.- Վերջին շրջանում կորոնավիրուսի տարածման տեմպը (ըմթացքը-Խմբ.) զգալիօրէն նուազել է: Բուհերի ու դպրոցների բացուելուն զուգահեռ հնարաւո՞ր է, այդ տեմպերը նորից մեծանան:
ԱՐԱՐԱՏ ՄԿՐՏՉԵԱՆ.- Որոշ չափով կը նպաստի մեծացմանը, բայց, ինձ թւում է, բռնկումներ, մեծ թուեր չենք արձանագրի: Որովհետեւ այդ նոյն ուսանողները ամբողջ օրը միասին են, դրսում են, շփումը միշտ կայ սրճարաններում, տարբեր վայրերում: Այնպէս որ, եթէ իրենց մօտ պրոբլեմներ (խնդիրներ-Խմբ.) լինի, դա վաղուց հիւանդացութեան մակարդակի վրայ ազդեցութիւն կը թողնէր: Կարող է լինի որոշ չափով դէպքերի աւելացում, բայց մեծ թուեր, բռնկումներ ես չեմ կանխատեսում:
ՍԻՐԱՆՈՅՇ ՊԱՊԵԱՆ.- Այսինքն՝ բանը չի հասնի նրան, որ նորից անցնենք արտակարգ ռեժիմի՞ (դրութեան-Խմբ.):
ԱՐԱՐԱՏ ՄԿՐՏՉԵԱՆ.- Չէ, ես նման բան չեմ կանխատեսում: Իմ կարծիքով, այդպիսի բան չի լինի:
ՍԻՐԱՆՈՅՇ ՊԱՊԵԱՆ.- Բաւականին քննարկուեց կրթական հաստատութիւններում ուսման կազմակերպման ուղեցոյցը, որը ենթադրում է շարունակ դիմակ կրել, գրատախտակին չմօտենալ, դասամիջոցին դուրս չգալ եւ այլն: Սրանք, կարծում էք, կանխարգելիչ միջոցառումնե՞ր են, կո՞ղմ էք նման սահմանափակումներին:
ԱՐԱՐԱՏ ՄԿՐՏՉԵԱՆ.- Գրատախտակին չմօտենալուն կողմ եմ, եւ եթէ դառնայ մշակոյթ տեղից պատասխանելը, տեղից հարցադրումներ անելը, ինձ թւում է՝ աւելի ճիշտ կը լինի: Բուն գրատախտակը շատ խորհրդային է, մենք շատ ինտրովերտ (ներհակ-Խմբ.) երեխաներ ունենք, որոնք դասասենեակից, իրենց ընկերներից բարդոյթաւորւում են, դիմացները կանգնած չգիտես երեխան պատժուած է, թէ դաս է պատասխանում: Նոյնիսկ մեզ մօտ կառավարութիւնում փոխեցին ֆորմատը (ձեւաչափը-Խմբ.), նախարարները տեղից նստած են հարցերը ներկայացնում:
Առաջ ամբիոն էր դրուած, եւ ես օրինակ, մօտենում էի ամբիոնին եւ այդտեղից էի կառավարութեան նիստում այդ օրուայ նիւթը ներկայացնում: Այնպէս որ, եթէ դպրոցներում այդ ֆորմատը փոխուի, դրական ազդեցութիւն կ’ունենայ: Տարածման տեսանկիւնից չեմ կարծում, թէ գրատախտակին մօտենալուց, կաւիճին ձեռք տալուց յետոյ, եթէ երկրորդ երեխան նոյն կաւիճը վերցնի, վարակը կը տարածուի:
Մի քիչ շատ ենք ձեռքի շփման միջոցով հիւանդութեան տարածումը կարեւորում: Հիմնական տարածման ճանապարհը օդակաթիլային ճանապարհն է: Ինչ վերաբերում է դիմակ կրել-չկրելու վերաբերեալ քննարկումներին, ապա փակ տարածքներում դեռ կարելի է դիմակ կրել: Ինձ թւում է, որ պէտք է Սեպտեմբերի 15ից հետեւել, թէ արդեօք երեխաները կարողանում են դիմակներով դասի նստել, թէ ոչ: Ինձ թւում է, որ այդ նորմատիւները (հիմնաչափերը-Խմբ.) շատ ճկուն են լինելու եւ եթէ տեսնեն, որ վարակի տարածում չկայ, դիմակներից էլ կամաց-կամաց կ՛ազատուեն:
Այստեղ ամենակարեւորը 1.5 մետր հեռաւորութեան պահպանումն է երեխաների միջեւ, որն ի հարկէ, դժուար է լինելու: Բայց պէտք է փորձեն պահպանել:
Ի միջի այլոց, Առողջապահութեան Համաշխարհային Կազմակերպութեան ղեկավարը կոչ արեց երկրներին, որ բացուեն, սկսեն շփումները: Այսինքն՝ ԱՀԿն էլ սկսում է վերագնահատել, վերանայել համաճարակային իրավիճակը եւ աւելի բացուելու, սահմանափակումները հանելու ուղղութեամբ է գնում: Կարծում եմ, կառավարութիւնը ճկուն է լինելու, եւ որոշ ժամանակ անց նաեւ փակ տարածքներում է հանելու դիմակ կրելու պահանջը: Բայց եկէք սկսենք այն բոլոր չափորոշիչներով, որոնք սահմանուել են, յետոյ նոր մեղմացնենք: Ինչ վերաբերում է դիմակի վտանգներին, ապա առողջ մարդու մօտ էլ, երբ սահմանափակում են թթուածնի մուտքը, դա օրգանիզմի վրայ իր հետեւանքները թողնում է: Ուղղակի նժարի վրայ դրուած է հանրային առողջութեան խնդիրը, կարելի է փորձել ու փորձով գնալ առաջ:
ՍԻՐԱՆՈՅՇ ՊԱՊԵԱՆ.- Փաստօրէն աշխարհը սովորեց ապրել կորոնավիրուսի հետ:
ԱՐԱՐԱՏ ՄԿՐՏՉԵԱՆ.- Երեւակայէք, արդէն սովորել է: Այս ընթացքում բոլոր երկրներն իրենց առողջապահական ծառայութիւնները լաւ պատրաստեցին: Օրինակ, մեզ մօտ տեսնում ենք, որ Կովիդի հիւանդանոցները փակւում են, շատ ծանր դէպքեր, կարծէք թէ, չենք ունենում: Այս օրերին հիւանդանոցներում նախկինում, ասենք 15-20 օր առաջ հիւանդացած մարդիկ են: Ես մի առիթով ասել եմ, որ շատ գիտնականների ձեւակերպմամբ վիրուսը կարծէք թէ «յոգնել է», եւ վարակելիութեան մակարդակը որոշ չափով նուազել է: Իրօք, սովորել ենք:
Ես կարծում եմ, որ նոյնիսկ Կովիդ19-ի վարակը շատ շատ մարելուց յետոյ էլ մեր քաղաքացիների բաւականին ստուար մասը սեզոնային (եղանակային-Խմբ.) գրիպի (հարբուխի-Խմբ.) հետ կապուած էլ ժամանակ առ ժամանակ կը կրեն դիմակներ: Դա նոյն բանն է, որ ասիական երկրներում՝ Չինաստան, Ճապոնիա, Կորէա, Վիետնամ, վաղուց ի վեր դիմակներ են կրում հանրային վայրերում: Ես արդէն 10-15 տարի է, որ արձանագրում եմ այդ մշակոյթը: Սեզոնային գրիպի ժամանակ այդ երկրներում գրեթէ բոլորը դիմակով են: Այդ երկրներում սովորել են սեզոնային գրիպին նման ձեւով արձագանգել, իսկ հիմա ամբողջ աշխարհում է տարածւում այդ մշակոյթը: