ՆՈՐԱՅՐ ԷԼՍԱՅԵԱՆ
Խորը վշտով լսեցի տասնամեակների իմ մտերիմ ընկերոջ՝ Հերոս Գաբրիէլեանի մահուան բօթը:
Հերոս Գաբրէլեանը ոչ եւս է…
Միթէ կարելի է պատկերացնել, որ անշնչացած է մի անձնաւորութիւն, որը տարիներ շարունակ շունչ ու ոգի էր փոխանցում իր շրջապատին, պատանիներին, աշակերտներին ու նոր սերնդի ներկայացուցիչներին:
Համակ կեանք էր նա, բայց այժմ կեանքից առյաւէտ հեռացած:
Հանգուցեալը ծնուել էր 1931թ. Աբադանում, ուր ժամանակին առկայ էր աշխոյժ եւ ըստ ամենայնի կազմակերպուած հայ համայնք՝ դպրոց, եկեղեցի, միութիւններ, երգչախումբ, գրադարան, կուսակցական կառոյց՝ իր պատանեկան ու երիտասարդական բաժիններով, եւ մտաւորականների ներկայութիւն:
Հերոս Գաբրիէլեանի ազգային-հասարակական-գաղափարական դաստիարակութիւնը ձեւաւորուել էր այդպիսի միջավայրում:
Պատանի տարիքից նա աչքի էր ընկնում հայ հանրային կեանքի նկատմամբ իր բուռն հետաքրքրասիրութեամբ:
Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան շարքերն էր անցել ծննդավայր քաղաքում:
1959թ. ծնողների հետ տեղափոխուեց Թեհրան, ուր ընտրեց իր հոգեկան ապրումներին հաշտ ասպարէզ՝ պաշտօնավարելով հայկական դպրոցում եւ տասնամեակներ նուիրուեց հայ մատաղ սերնդի հայեցի կրթութեան գործին: Աշակերտներին ներշնչելով հայկականութեան ոգի ու սէր հայոց լեզուի, գրականութեան եւ պատմութեան նկատմամբ:
Խիստ բծախնդիր էր հայերէն խօսելիս խուսափել անհարկի օտար բառերի օգտագործումից: Դասաւանդում էր նաեւ երգ-երաժշտութիւն: Այստեղ եւս մանրախնդիր կերպով հետեւում էր հայկական երգն ու տաղը հեռու պահել անյարիր օտար կլկլոցներից:
1963թ. ամուսնացաւ Անոյշ Պետրոսեանի հետ, որը տասնամեակներ հանդիսացաւ նրա ամուր կողակիցը: Նրանք բախտաւորուեցին երկու զաւակով՝ Վեհանոյշ եւ Արա:
Անձամբ օժտուած էր երգելու բացառիկ շնորհքով: Նրա մեներգերը եւ անսայթաք կատարումները արժանանում էին ունկնդիրների բարձր գնահատանքի:
Դպրոցական աշխատանքից բացի նուիրուածութեամբ մասնակցութիւն էր բերում հոծ հայութեամբ բնակուող քաղաքամասի ազգային-հասարակական ու կուսակցական աշխատանքներին:
1963թ.ին անմիջական ներդրումն ունեցաւ Թեհրանի հայ մշակութային «Սիփան» միութեան հիմնադրման գործում եւ վարչական աշխատանքներում:
Միութիւնում կազմեց քառաձայն երգչախումբ:
Հանգուցեալը ոգեւորութեամբ լսում էր հայահոծ թաղամասում շրջաններից Թեհրան հաստատուած բնակիչների զրոյցները, առակներն ու խօսքերը եւ ծանօթանում նրանց սովորութիւններին: 1979թ. ժամանակի պայմանների բերումով ընտանեօք տեղափոխուեց ԱՄՆ: Սակայն հոգեպէս շարունակ մնաց հին յուշերի ապրումներով: Նա կտրականապէս դէմ էր հայկական աւանդութիւնները ժխտող օտարածին սովորոյթների կիրառմանը ընտանիքում:
1990ական թ.ին խանդավառութեամբ հետեւեց Հայաստանում եւ Արցախում անկախութեան նպատակով սկսուած շարժմանը:
Հայաստանի անկախութիւնից յետոյ, իմ մանկութեան ընկեր եւ նոյնպէս հայրենասէր ու գաղափարական Աւօ Շահինեանի հետ անցաւ Հայաստան: Ոտք դնելով հայրենի հողին, մօտից շնչեց ու խոր յուզմունքով վայելեց իր երազած Արցախի անմահական բուրմունքը եւ առաւել վերալիցքաւորուեց նոր աւիւնով:
Աւա՜ղ նա հեռացաւ մեզանից՝ հայրենիքի կարօտը սրտում:
Իմ ականջներում շարունակում են հնչել նրա երգերի զրնգուն արձագանգները՝ «Հայաստան երկիր դրախտավայր», «հորովել», «ծիծեռնակ-ծիծեռնակ»…
Յարգանք նրա խնկելի յիշատակին:
Երեւան
Հերոս Գաբրիէլեան
Յարգելի սգակիրներ,
Այսօր հոս հաւաքուած ենք մեր վերջին հրաժեշտը տալու ընկ. Հերոս Գաբրիէլեանին, որուն 66 տարիներու կուսակցական կեանքը եղած է համակ նուիրում եւ ծառայութիւն՝ որպէս տիպար դաշնակցական:
Մենք ընկ. Հերոսին ծանօթացանք իր յառաջացած տարիքին, երբ ան լուռ ու մունջ ներկայ կ՛ըլլար ժողովներուն: Սակայն, ընկ. Հերոսի համեստ եւ լռակեաց արտաքինին ներքեւ, թաքնուած էր դաշնակցականի յախուռն ու մարտնչող նկարագիրը եւ ազգին ծառայելու Ռոստոմեան հուրը, որ զինք դարձուցած էին գործունեայ եւ վաստակաւոր դաշնակցական՝ սկսեալ իր ծննդավայր Ապատանէն մինչեւ Թեհրան:
Մարդկային արժանիքներու վեհագոյններէն է ծառայութիւնը՝ ի խնդիր հաւաքական իղձերու եւ ընդհանրական շահերու: Ծառայութիւն մը, որուն հիմնաքարն է անձնուրաց նուիրաբերումը, նպատակասլաց երթը դէպի այն լոյսը, ուր հանգչած են ժողովուրդի մը ազգային իտեալները:
Դաշնակցութեան շարքերէն ներս, ընկ. Հերոս Գաբրիէլեան, իր լուռ գործունէութեամբ՝ եկաւ լաւագոյնս իմաստաւորելու եւ մարմնաւորելու խոնարհ ծառայութեան հասկացողութիւնը, դարձաւ մեր այսօրուան «խոնարհ հերոս»ի տիպարը՝ Սիմոն Զաւարեանի նմանողութեամբ:
Սփիւռքի մէջ ծնած, սակայն դէպի հայրենիք, դէպի Վան-Վասպուրական վերադառնալու հուրով տոգորուած ընտանիքի մը մէջ հասակ առած ընկ. Հերոսին՝ հօր կողմէ իբրեւ կտակ փոխանցուած էր հայրենիքին համար պայքարիլը, որ դարձած էր իր առօրեայ ապրումը եւ կեանքի նպատակը:
Պայքարիլ հայրենիքին համար:
Սակայն ի՞նչպէս պայքարիլ օտար երկնակամարի տակ, դժուար եւ ցուլումի ենթակայ պայմաններու մէջ:
Սակայն, շնորհիւ իր բանիմացութեան եւ ազգային դաստիարակութեան՝ ընկ. Հերոսը գիտէր, թէ անհայրենիք ժողովուրդի մը պայքարելու միակ զէնքը իր լեզուն է եւ մշակոյթը:
Եւ ընկ. Հերոսը սխալած չէր:
Ան կը լծուի աշխատանքի, եւ ինչպէս կենսագրականին մէջ յիշուեցաւ, ան իր շրջապատէն ներս գերգնահատելի աշխատանք կը տանի, առանց յոգնելու եւ առանց դադարի:
Ազգա՛յին գործ է որպէս ուսուցիչ նորահաս սերունդին հայ լեզուն դասաւանդելը:
Ազգա՛յին գործ է ՀՄԸՄ հիմնելը:
Ազգա՛յին գործ է երգչախումբ կազմելը, հայրենակցական միութեան պարբերաթերթ հրատարակելը, խմբագիր ըլլալը՝ ինչպէս Մուշեղ Իշխան իր բանաստեղծութեան մէջ պիտի յիշէր. «Հայ Լեզուն տունն է հայուն, Աշխարհի չորս ծագերուն»:
Այո՛, սիրելիներ, այս բոլորը ընկ. Հերոսը իրականացուց, իր շրջապատէն ներս ստեղծելով իր երազած Վասպուրականը:
Ընկ. Հերոսը այն բախտաւորներէն էր, որ ապրեցաւ պատմական օրեր Հայաստանի վերանկախացումը տեսնելով: Իր, եւ իր նման ընկերներուն մանկութենէն ի վեր փայփայած երազը իրականացած էր: Վստահ ենք, որ այդ օրերուն ընկ. Հերոսը յիշեց բոլոր այն ընկերները, որոնք իրենց կեանքը զոհաբերեցին ազատագրական պայքարին, եւ ան ունեցաւ յուզումնալից պահեր:
Մենք կը խոնարհինք ընկ. Հերոսի վաստակին դիմաց, Պարսկաստանէն մինչեւ Միացեալ Նահանգներ: Ընկ. Հերոսի համար չկային մեծ կամ փոքր գործեր, այլ Ռոստոմի իսկ բառերով՝ կար միայն «գործ»: Աթոռը երբեք չհետաքրքրեց իրեն, եւ ազգային կեանքէն ներս ան ծառայեց լուսարձակէ հեռու, առանց ընկրկումի եւ օրինակելի կեցուածքով:
Այսօր բոլորիս համար սուգի օր է:
ՀՅԴ «Ռոստոմ» կոմիտէի եւ կոմիտէութեան ընկերներուն անունով մեր խորազգաց ցաւակցութիւնը կը յայտնենք ընկ. Հերոսի զաւակներուն, համայն հարազատներուն եւ ընկերներուն:
Թէեւ մեզմէ առ յաւէտ բաժնուած՝ ընկ. Հերոս Գաբրիէլեան կ՛երթայ միանալու հոյլին այն դաշնակցականներու, որոնց կեանքի ապրումը եւ լինելիութեան առանցքը ազգային գործունէութիւնն էր:
Ընկ. Հերոս, վստահ եղի՛ր, որ սկսած պայքարդ, Քրիստափորի յարատեւ պայքարը, պիտի շարունակուի ընկերներուդ կողմէ, մինչեւ որ հայ լեզուն եւ հայ երգը վերստին հնչեն Վանի եւ Վասպուրականի մէջ:
Յարգանք յիշատակիդ:
7 Մարտ 2019
Հերոս Գաբրիէլեանի Կենսագրութիւնը
Հերոս Գաբրիէլեանը ծնուել է Նոյեմբեր 7, 1931ին, Աբադան, Իրան։
Իր ծնողները՝ Մկրտիչ եւ Ազատուհի Գաբրիէլեաններ, վան Վասպուրականի հերոսամարտից յետոյ՝ 1925ին գաղթել են Իրաքի ճանապարհով դէպի Իրան եւ հաստատուել Աբադան քաղաքում։
Նա եղել է միջնեկ եղբայրը Միքայէլի եւ Հրայրի։
1936 թուականին Ռեզա Շահ թագաւորի հրահանգով փակւում են հայկական եւ միւս փոքրամասնութիւնների դպրոցները։ Նախնական ուսումը ստացել է իր հօր մօտ՝ ի մասնաւորի հայոց լեզուն։ Այնուհետեւ ունեցել է հայերէնի եւ անգլերէնի մասնաւոր ուսուցիչներ։ Հերոսը շարունակում եւ աւարտում է տարրական եւ միջնակարգ ուսումը Աբադանի պետական դպրոցներում։
1949 թուականից մաս է կազմել Աբադանի ՀՅԴ «Վարանդեան» Երիտասարդական Միութեան, իսկ 1953ին միացել ՀՅ Դաշնակցութեան շարքերը։ Պատանի տարիքից իր մասնակցութիւնն է բերել մշակութային կեանքին՝ լինելով գրադարանապետ։ 1950ական թուականներին անդամակցել է Աբադանի «Գուսան» երգչախմբին Վահագն Յարութիւնեանի ղեկավարութեամբ՝ լինելով երգչախմբի մեներգիչներէն մէկը։
Հօրը հանգստեան կոչուելուց յետոյ՝ 1959ին, ընտանեօք հաստատուել է Թեհրան. այստեղ Հերոսը շարունակել է իր ազգային, հասարակական եւ մշակութային գործունէութիւնը՝ վարելով զանազան պատասխանատու պաշտօններ։
Թեհրան հաստատուելուց յետոյ, աւելի քան 17 տարիներ անդա-մակցել է Թեհրանի «Արմէն» երգչախումբին ղեկավարութեամբ Վահագն Յարութիւնեանի, նորից լինելով խմբի մենակատարներից մէկը։
Ուսուցչական ասպարէզ մտել է 1960-1961 ուսումնական տարեշրջանին Թրունեան Ազգային դպրոցում՝ դասաւանդելով հաերէն, պատմութիւն, գրականութիւն եւ երգեցողութիւն։
Միաժամանակ՝ իբրեւ այցելու ուսուցիչ, դասաւանդել է Նայիրի, Սահակեան, Արարատ եւ Շահ Աբբաս դպրոցներում, կազմելով երգչախմբեր։ 1960ական թուականներին հինգ տարի հետեւել է Թեհրանի Հայող Ազգային առաջնորդարանի դասընթացներին, որտեղ ստացել է համապատասխան վկայական։
Ամուսնացել է 1963 թուականին, Անուշ Պետրոսեանի հետ, Թեհրանում։ Բախտաւորուել են երկու զաւակներով՝ Վեհանուշ եւ Արա։
Գաղութը կազմակերպելու պահանջն ունէր։ Մի խումբ ազգային նուիրեալ երիտասարդների հետ հիմնւում է Հայ մշակութային «Սիփան» միութիւնը։ Երբ միութիւնը դեռ կենտրոնատեղի-շէնք չունէր, Հերոսը կազմել է քառաձայն երգչախումբ, մասնակցութեամբ՝ թաղամասի երիտասարդ-երիտասարդուհիներից ստանձնում է այդ երգչախմբի ղեկավարութիւնը մինչեւ 1979 թուական։ Երգչախումբը արձանագրած է փայլուն յաջողութիւններ՝ ելոյթ ունենալով տարբեր բեմերից։
Հերոսի համար հայ երգի եւ մշակոյթի պահպանումը գերկարեւոր խնդիր էր։ 1960ական թուականներից նա յարատեւ աշխատել ու հաւաքել է կորուստի երթարկուած Վասպուրականի տոհմիկ երգերը։ Բազմաթիւ հանդիպումներ է ունեցել վերապրող վասպուրականցիների հետ եւ արդիւնքում յաջողել է կորուստից փրկել տոհմիկ երգերի կարեւոր մի մաս, որտեղ ներգրաւուած են ձայնագրութիւններ, բառահաւաք, նոթագրութիւն եւ բարբառի թարգմանութիւն։ Այս աշխատանքի մեծ մասը հետագային լոյս տեսաւ գրքերի մէջ՝ որպէս մասնագիտական, հետազօտական աշխատութիւն։ 1990ական թուականներին Հերոսը այս աշխատութիւնը յանձնեց նաեւ Երեւանի պետական կոնսերվատորիայի Ֆոլքլորագիտութեան ամբիոնին։
1979ին Հերոսը հանդերձ ընտանեօք հաստատւում է ԱՄՆի Լոս Անճելըս քաղաքում։ Նա մէկ տարի պաշտօնավարել է Ֆերահեան Ազգային վարժարանում։
Լոս Անճելըսում նա վերամիանում է ՀՅԴի շարքերին՝ անդամակցելով ՀՅԴ «Ռոստոմ» կոմիտէութեան։
Շուրջ ութ տարի խմբագրել Է Վասպուրականի հայրենակցական միութեան «Վարագ» պարբերագիրքը։
Հերոսը եղել է նուիրուած ու չափազանց հոգատար իր ընտանիքի անդամներին, ինչպէս նաեւ հարազատների եւ ընկերների նկատմամբ, իր անձանական հաճոյքն ու կարիքները միշտ երկրորդական դասելով, իր ժամանակն ու գուրգուրանքը նուիրել է իր շրջապատին։ Չափազանց խիստ ու պահանջատէր իր հայերէնի ճշգրիտ գործածութեան նկատմամբ։ Բնաւորութեամբ ուրախ, կատակասէր եւ հիւրասէր էր. սիրում էր ընկերների հետ ժամանակ անցնել։ Հայ երգն ու ընթերցանութիւնը անբաժան մասնիկն էին իր առօրեային։ Մօտից հետեւում էր նաեւ հայրենիքի ամէնօրեայ իրադարձութիւններին։
Հերոսը իր մահկանացուն կնքեց Կիրակի, Յունուար 27, 2019ին, Թարզանայի հիւանդանոցի մէջ, շրջապատուած իր զաւակներով։
Հանգուցեալի մահը անբուժելի ցաւ պատճառեց զաւակներին եւ ընտանեկան պարագաներին ու անվերադարձ կորուստ՝ ընկերներին։
