ԱՐՏԱՇԷՍ ՇԱՀԲԱԶԵԱՆ
Ակնյայտ է, որ որոշ մարդկանց համար այսօր էլ դեռ յստակ չէ, թէ ինչի՛ն է նուիրուած 100ամեակի տօնը, որ համազգային շուքով տօնում ենք այս տարի: Միթէ՞ այդպիսի տպաւորութիւն չի ստացել ցանկացած մարդ՝ ներկայ գտնուելով (եթէ յաջողուել է ներկայ գտնուել) Սարդարապատի տօնակատարութեանը: Ինքս առիթ ունեցայ տանը լինելու եւ հեռուստացոյց միացնելու, երբ հարիւրամեակի համերգին ինչ որ երիտասարդ փորձում էր անգլերէն երգ երգել եւ հասկանալով, որ այստեղ էլ բան չեմ կորցրել՝ փոխեցի ալիքը:
Ուզում եմ մէկ աւելորդ անգամ եւս արձանագրել, որ այս տարի լրանում է Հայոց պետականութեան վերականգնման 100ամեակը: Յստակօրէն բանաձեւել է անհրաժեշտ, որ 2018 թուականը յոբելեանն է երկուսուկէս տարի գոյատեւած անկախ պետականութեան հիմնադրման, որի հիմքի վրայ էլ, սկզբում գաղութացուած վիճակի մէջ, ապա կրկին անկախաբար, գոյութիւնն է շարունակում Հայոց Հանրապետութիւնը:
Ի՞նչ կապ ունի Երկրորդ աշխարհամարտի կցումը այս իրադարձութիւններին:
Այսօր արդէն բարձրաձայնուող փաստ է, որ առաջին Հանրապետութիւնը կործանուեց ռուս-թուրքական գործառքի արդիւնքում: Փաստ է, որ Հայաստանի վրայ նոր թուրքական արշաւանքի ծանր օրերին Ռուսաստանը, ի դէմս Բորիս Լեգրանի, երկիրը յանձնելու վերջնագիր ներկայացրեց Հայաստանի կառավարութեանը, իսկ իշխանութեան խաղաղ փոխանցումից յետոյ, երեւի որպէս երախտագիտութեան արտայայտութիւն թուրքերին նուիրեց Հայաստանի Հանրապետութիւնից այդ պահին բռնազաւթուած մօտ 40,000 կիլիոմետր տարածքը: Հիմա հարց. անկախութեան նուաճումը եւ արեւելահայութեանը թուրքական ցեղասպանութիւնից փրկելը խորհրդանշող Սարդարապատի յուշահամալիրում 100ամեակի տարեդարձին ի՞նչ տրամաբանութեամբ է հնչում ռուսական երգն ու պարը:
Ասուածից չի յետեւում, թէ հակառուսական ինչ որ դրսեւորումներ լինէին մեզանում այս օրերին, բայց տեղի ունեցածի տրամաբանութիւնը ո՞րն է, մենք ի՞նչ տօն ենք տօնում:
Չեմ ցանկանում ընկնել նաեւ այլ ծայրայեղութեան մէջ եւ միտումնաւորութիւն տեսնել կատարուածի մէջ, եւ «ամէնեցու» նկատմամբ սիրոյ զգացումով տոգորուած եզրակացնում եմ, թէ գործ ունենք պարզ անգիտութեան հետ: Ինչպէս, որ անգիտութեան պէտք է վերագրել Հայաստանի պետականութիւնը եւ նրա կերտողներին փնովող եւ կործանողներին գովերգող, ֆիլմերի աւանդոյթի ուժով ցուցադրումը, տարբեր հեռուստաընկերութիւնների կողմից՝ 100ամեակի առիթով: Առհասարակ ինչ որ հարցերում անգէտ լինելու համար ոչ ոքու մեղադրել պէտք չէ, ոչ ոք ամենագէտ չէ, բայց ինչո՞ւ պէտք է որեւէ գործ մեզանում անեն նրանք, ովքեր տուեալ գործին հասու չեն: Շրջանառութեան մէջ դրուող գումարնե՞րն են որոշողը, թէ աւելի վեհ պատճառներ կան:
Ազգային ազատագրութեան շրջանի եւ առհասարակ հայրենասիրական բնոյթի մշակութային հսկայ ու հրաշալի ժառանգութիւն ունենք, արուեստագէտ կատարողների տաղանդաւոր սերունդ ունենք, որոնց ներկայութիւնը փափագում են աշխարհի լաւագոյն բեմերը, մենք ինչո՞ւ ենք անում այն, ինչ անում ենք: Այստե՞ղ էլ հարցը հասնում է ձկան գլխին:
Այս տօնական օրերին նման տողեր թերեւս կարելի էր եւ չգրել, բայց եթէ չբարձրաձայնենք, վստահաբար երկրորդ հարիւրամեակում էլ չենք ձերբազատուելու սովետական բարքերի ու գաղափարախօսութեան նոստալգիկ (կարօտաբաղձ-Խմբ.) մշուշից:
Հայոց պետականութեան հարիւրամեակի տօնակատարութիւնների, գիտաժողովների եւ զանազան այլ միջոցառումների գլխաւոր օգուտը կարծում եմ կը լինի այն, որ մեզանում տեղի ունենայ մտքի յեղափոխութիւն: Մենք անցեալին, ներկային, ապագային ու մեր արժէքներին պէտք է սովորենք նայել մեր ազգային աշտարակից: Օրեցօր գլոբալացող աշխարհում, ամէն կողմից փչող գաղափարական, քաղաքական հոսանքներից մեր ազգային ինքնութիւնը կարող է պահպանել միայն ազգային արժեհամակարգը, զրահի վերածուած ազգային տարազը, որ պիտի խտացնի իր մէջ ե՛ւ պատմութիւնը, ե՛ւ անանցելի շահերն ու տեսլականները, ե՛ւ դարերով ամբարուած հոգեւոր ու մշակութային ժառանգութիւնը: Դրա համար մենք պէտք է վերադառնանք մեզ՝ մտածենք, արտայայտուենք, ապրենք հայերէն:
Այս առիթով պէտք է աւելացնել, որ մտքի յեղափոխութիւնը աւարտուած չէ: Թէպէտ տարին նշանաւորւում է այլ կարեւոր իրադարձութիւններով, սրանց զուգահեռ հարիւրամեակի ասելիքն ու շունչը հարկ է, որ հասցուեն մինչեւ տարեվերջ: Պատկերաւոր ասած՝ պէտք է տեղի ունենայ իրական ազգային ժառանգութեան փոխանցում նոր սերնդին: Յիշենք, դեռեւս տարէսկզբին ոմանք, գրեթէ լռութեան մէջ, քամահրանքով բարձրաձայնում էին Արամ Մանուկեանի վերաբերեալ իրենց անառողջ դատողութիւնները: Այսօր այլեւս Արամ Մանուկեանը բոլոր հայերինն է եւ աներկբայելի հեղինակութիւն: Գործընթացը պէտք է շարունակուի, իսկ դրա համար, փառք Աստծոյ, այս երկրում քիչ չեն համապատասխան պատրաստութեան տէր մարդիկ: Շօումեններն էլ թող զբաղուեն իրենց շօուներով:
Կատարուածը Սարդարապատի յաղթանակը կամ տօնակատարութիւնը չէր, այլ Մայիսեան յաղթանակների տօնը: Վարպետօրէն եւ քաղաքական նպատակներով շրջանցուած տօն, որուն մէջ «հայրենական մեծ պատերազմը» մեծ դեր ունէր: Ցոյց տրուեցաւ նաեւ հայկական բանակի մասնակցութիւնը ՕԹԱՆի կարգ մը խաղաղապահ գործերուն, ուր ամերիկեան, իտալական եւ գերմանական դրօշներ ալ ծածանեցին: