Հայ Մշակոյթի Հետքերով
Վարեց՝ ՀԵՂԻՆԷ ԳԷՈՐԳԵԱՆ
Միացեալ Նահանգների Մեսեչուսեց նահանգի Ուոթըրթաուն քաղաքը կարելի է կոչել փոքրիկ Հայաստան՝ իր երեք հայկական եկեղեցիներով, դպրոցներով, մանկապարտէզներով, մշակութային կենտրոններով, հայ թերթերի խմբագրութիւններով, խանութներով եւ հայկական թարմ հացի ախորժաբեր բոյր սփռող փուռերով, որտեղ բացի հացից կարելի է համտեսել հայկական աւանդական ճաշատեսակներ:
Քաղաքի սրտում վեր է խոյեանում քառայարկ մի շէնք, որի ճակատին բոլորին տեսանելի գրուած է՝ «Ամերիկայի հայկական գրադարան-թանգարան»: Ինձ հնարաւորութիւն ընծայուեց շրջել թանգարանում, տպաւորուել բացառիկ նմուշներով եւ հարցազրոյց ունենալ թանգարանի տնօրէն Պերճ Չեքիճեանի հետ:
ՀԵՂԻՆԷ ԳԷՈՐԳԵԱՆ.- Ե՞րբ է հիմնադրուել Ամերիկայի հայկական գրադարան-թանգարանը:
ՊԵՐՃ ՉԵՔԻՃԵԱՆ.- Ամերիկայի հայկական թանգարան-գրադարանը հիմնուել է 1971թ.ին: Մի քանի մտաւորականների զաւակներ իրենց ծնողների գրքերը փրկելու համար որոշեցին հիմնադրել գրադարան, եւ թերթերի մէջ ծանուցում դրուեց, որ ամէն ոք, ով պատմական Հայաստանից բերուած գրքեր ունի, կարող է նուիրել գրադարանին: Մի քանի տարի գրքեր հաւաքեցին, բայց շատ նուիրատուներ ասացին, որ բացի գրքերից ունեն նաեւ այլ իրեր, որոնք կ՛ուզենան յանձնել գրադարանին, եւ այդպիսով դրուեց թանգարանի սկիզբը: Ամենանշանակալին քիմիագէտ Զարեհ Պետուքեանի հայկական նմուշների հաւաքածուն էր, որը 1988թ.ին ամբողջովին յանձնուեց մեզ՝ պայմանով, որ շէնք կը գնենք եւ կը լինենք հայկական թանգարան: Այսպիսով շէնքը գնուեց 1988ին եւ 1990ին բացուեց որպէս թանգարան:
ՀԵՂԻՆԷ ԳԷՈՐԳԵԱՆ.- Ի՞նչ գործունէութիւն է ծաւալում թանգարանը:
ՊԵՐՃ ՉԵՔԻՃԵԱՆ.- Ցուցահանդէսներից զատ թանգարանն ունի մշակութային տարբեր ծրագրեր, այդ թւում դասախօսութիւններ հայոց պատմութեան, Հայոց Ցեղասպանութեան, Ղարաբաղի եւ այլ թեմաներով, որի նպատակն է ժողովրդին տեղեկացնել մեր պատմութեան եւ մեր ունեցած խնդիրների մասին: Մենք ծաւալում ենք մշակութային եւ կրթա-դաստիարակչական գործունէութիւն:
ՀԵՂԻՆԷ ԳԷՈՐԳԵԱՆ.- Ի՞նչ նշանակութիւն ունի թանգարանը Մեսեչուսեցի հայ համայնքի համար:
ՊԵՐՃ ՉԵՔԻՃԵԱՆ.- Մեսեչուսեցը հայ մշակութային կենտրոն է եղել ի սկզբանէ, բայց ոչ միայն Մեսեչուսեցի հայերի համար: Ուոթըրթաունը նահանգի ամէնահայաշատ քաղաքն է, այդ իսկ պատճառով այստեղ գնուեց շէնքը եւ հիմնադրուեց թանգարանը: Մեզ այցելում են թէ՛ հայկական, թէ՛ տեղական դպրոցների աշակերտները, տարին առնուազն 5-6 խումբ՝ տեսնելու ե՛ւ հայ մշակոյթը, եւ՛ ցեղասպանութեան հարցերով:
ՀԵՂԻՆԷ ԳԷՈՐԳԵԱՆ.- Արդեօք կա՞ն նմանատիպ թանգարաններ Միացեալ Նահանգներում, եւ ինչո՞վ է տարբերւում այս թանգարանը միւսներից:
ՊԵՐՃ ՉԵՔԻՋԵԱՆ.- Պիտի ասեմ, որ այս թանգարանը Հայաստանից դուրս ամենամեծ հայկական թանգարանն է, եթէ անգամ համեմատենք Երուսաղէմի, Բէյրութի, Վենետիկի եւ Վիեննայի հայկական թանգարանների հետ: Միացեալ Նահանգներում կան մի քանի փոքր թանգարաններ Կալիֆորնիայում, Դիթրոյիթում: Լսել եմ նաեւ, որ պլանաւորւում է Լոս Անջելեսում ունենալ մեծ հայկական թանգարան:
ՀԵՂԻՆԷ ԳԷՈՐԳԵԱՆ.- Թանգարանն ունի՞ մշակութային կապեր հայրենիքի հետ եւ գործակցո՞ւմ է արդեօք Ամերիկայի այլ թանգարանների հետ, եթէ այո, ի՞նչ բնոյթի գործակցութիւններ են դրանք:
ՊԵՐՃ ՉԵՔԻՃԵԱՆ.- Մշտապէս գործակցութեան մէջ ենք Ամերիկայի տարբեր թանգարանների հետ: Այժմ գործակցում ենք Մասաչուսեթսի Լոուել քաղաքի «Whistler House» թանգարանի հետ, որն ունի Արշիլ Գորկիի նկարների հաւաքածուն: Մշտապէս համագործակցութեան մէջ ենք Հայաստանի տարբեր թանգարանների, յատկապէս Ցեղասպանութեան թանգարանի հետ: Ինչպէս նաեւ մասնակցել ենք Բեռլինում եւ Փարիզում կայացած ցուցահանդէսներին՝ ուղարկելով մեր նմուշները: Հարվարդի համալսարանի հետ պատրաստւում ենք ցուցադրութեան, որտեղ ցուցադրուելու են տարբեր ազգերի ձեռագրեր, այդ թւում մեր հաւաքածուից մի քանի կտոր:
ՀԵՂԻՆԷ ԳԷՈՐԳԵԱՆ.- Ի՞նչ մասնակցութիւն ունեցաւ թանգարանը Հայոց Ցեղասպանութեան հարիւրամեակի կապակցութեամբ ձեռնարկուած միջոցառումներին:
ՊԵՐՃ ՉԵՔԻՃԵԱՆ.- Պիտի ասեմ, որ ամէն տարի Ապրիլին մենք ունենում ենք միացեալ միջոցառումներ՝ հրեաների, Կոնգոյի, Լեհաստանի, Ռուանդայի, Սուդանի եւ այլ ազգերի հետ, տարբեր ցեղասպանութիւնների վերաբերեալ: Այդ տարի որոշեցինք շեշտը միայն դնել Հայոց Ցեղասպանութեան վրայ, քանի որ հարիւրամեակն էր: Ունեցանք մօտ 24 հայ արուեստագէտների գործերի ցուցադրութիւն, մասնաւորապէս նուիրուած Ցեղասպանութեանը:
ՀԵՂԻՆԷ ԳԷՈՐԳԵԱՆ.- Ինչպէս ասացիք, թանգարանն իր մէջ ներառում է հարուստ գրադարան: Ի՞նչ կ՛ասէք դրա վերաբերեալ:
ՊԵՐՃ ՉԵՔԻՃԵԱՆ.- Մեր գրադարանն ունի մօտ 30,000 վերնագիր գիրք, բացի այդ մօտ 20,000 կրկնօրինակ, ունենք 25-30 ձեռագիր մագաղաթի վրայ, ունենք ամենահին գիրքը՝ չորս Աւետարանները՝ 1207թ. Լեւոն Առաջին Կիլիկիոյ թագաւորութեան ժամանակաշրջանից, ունենք 1000-1500 հնատիպ գրքեր, որոնցից ամենահինը տպագրուած է 1512թ.ին: Այս հարստութեան զգալի մասը կազմում են Պետուքեանի նուիրատուութիւնները: Մեր գրքերի մեծ մասը 1900թ.ից առաջ տպագրուած գրքեր են: Կան գրքեր, որ պահւում են յատուկ պայմաններում, որպէսզի չքայքայուեն: Ընդհանրապէս գրքերը դուրս չենք տալիս, մարդիկ ուսումնասիրում են դրանք տեղում, միակ գրքերը, որոնք արտօնուած են դուրս բերել գրադարանից Ցեղասպանութեան վերաբերեալ գրքերն են, քանզի հայ պատանիներն ու երիտասարդները իրենց դպրոցներում եւ համալսարաններում կ՛ուզենան ճշգրիտ ներկայացնել Հայոց Ցեղասպանութիւնը:
ՀԵՂԻՆԷ ԳԷՈՐԳԵԱՆ.- Ի՞նչ կ՛ասէք «Խաղաղութեան արուեստ», Peace of Art Inc. անշահոյթ կրթական կազմակերպութեան մասին, որն օգտագործում է համընդհանուր արուեստի լեզուն՝ իրազերկ պահելով մարդկային գոյավիճակին, նպաստելով հակամարտութիւնների խաղաղ լուծմանը, եւ այն իր առաջին ցուցահանդէսը՝ 2003թ.ին, ունեցել է սոյն թանգարանում: Ինչպէս գիտէք, 1996թ.ից սկսած, «Խաղաղութեան արուեստ»ը վկայակոչելով Հայոց Ցեղասպանութիւնը՝ մեծածաւալ գովազդային վահանակներ է տեղադրում ԱՄՆի տարբեր նահանգներում:
ՊԵՐՃ ՉԵՔԻՃԵԱՆ.- Ես աշխատում եմ թանգարանում 2004թ.ից, սակայն դրանից առաջ միշտ տեսնում էի մեծածաւալ պաստառներն ու մտածում՝ ո՞վ է արդեօք դրանց հեղինակը, եւ մինչ այստեղ նրա հետ ծանօթանալս արդէն մեծապէս գնահատում էի նրա գործունէութիւնը: Երբ ճանաչեցի կազմակերպութեան հիմնադրին՝ Վարուժան Հեճինեանին, եւ սկսեցինք միասին աշխատել, շատ աւելի գնահատեցի եւ յարգեցի նրա արած գործը, քանի ողջ Ամերիկան տեսնում էր պաստառներն ամէն Ապրիլին: «Խաղաղութեան արուեստ» կազմակերպութեան աշխատանքը շատ դաստիարակչական է տարբեր ազգերի համար: Յաւելեմ նաեւ, որ Ցեղասպանութեան պաստառների կրկնօրինակների՝ 1996-2015թթ. հաւաքածուն նա նուիրել է մեր թանգարանին:
ՀԵՂԻՆԷ ԳԷՈՐԳԵԱՆ.- Դանիէլ Վարուժան Հեճինեանը այս թանգարանում ունեցել է անհատական ցուցահանդէսներ սկսած 1993թ.ից: Քաջ ծանօթ լինելով Վարուժանի արուեստին, ինչպէ՞ս էք գնահատում այն:
ՊԵՐՃ ՉԵՔԻՃԵԱՆ.- Նա մի քանի ցուցադրութիւններ է ունեցել թանգարանում, որոնցից յատկանշական է «Ճանապարհ տարիների միջով» ընդհանուր խորագրով ցուցահանդէսը, որտեղ ներկայացուած են եղել նկարներ «Խաղաղութիւն արուեստ» եւ «Ազատութեան գոյները» հաւաքածուներից: Առաջինում նա հասարակական պատգամներ է յղում մարդկանց, երկրորդում՝ երախտագիտական զգացմունքներ իրեն որդեգրած երկրին, եւ պիտի ասեմ, որ շատ գեղեցիկ եւ ինքնատիպ է նրա արուեստը:
ՀԵՂԻՆԷ ԳԷՈՐԳԵԱՆ.- Ինչպիսի՞ն է լինել այս թանգարանի տնօրէնը:
ՊԵՐՃ ՉԵՔԻՋԵԱՆ.- Մասնագիտութեամբ ես ինժեներ եմ եւ երկար տարիներ աշխատել եմ «High Tech»ի մէջ: Երբ մի օր ինձ առաջարկեցին ստանձնել թանգարանի տնօրէնի պաշտօնը, թէ՛ զարմացայ, թէ՛ ուրախացայ: Թէեւ աշխատում էի «High Tech»ում, բայց միշտ ներգրաւուած եմ եղել հայ մշակոյթի մէջ, տեղի Համազգային Մշակութային Միութեան հիմնադիրն էի, ասմունքում էի, 30 տարի թատերական գործով էի զբաղուած, որն ինձ համար գերագոյն հաճոյք էր: Երբ առաջարկը ստացայ, առանց տարակուսանքի ընդունեցի, որի համար շատ ուրախ եմ եւ հպարտ, անչափ գնահատում եմ հիմադիրների գործը, քանի չափազանց դժուար է թանգարան ստեղծելը:
Թանգարանից դուրս գալով մի անգամ եւս համոզուեցի Վիլիամ Սարոյեանի խօսքերի ճմարտացիութեանը. «Համարձակեցէք բնաջնջել Հայաստանը: Տեսէք, թէ կրնա՞ք: Աքսորեցէք դէպի անապատները, առանց հացի ու ջուրի: Այրեցէք անոնց տունն ու եկեղեցիները: Յետոյ տեսէք, թէ անոնք արդեօք կրկին չեն խնդայ, երգէ կամ աղօթէ: Որովհետեւ, երբ անոնց երկուսը աշխարհի որեւէ մասում կը հանդիպէ, տեսէք, թէ անոնք արդեօք մի Նոր Հայաստան չե՞ն ստեղծէ»:
peaceofart.org