ՌՈՒԲԷՆ ՅՈՎԱԿԻՄԵԱՆ
«Ազգերը, երբ փնտռում են ունենալ պաշտպաններ, գտնում են՝ միայն տիրակալներ»:
Ամերիկեան
«Կարելի է գնահատել մարդուն նրա ազգային ծագումով, բայց երբեք դատել մի ազգ իր
որոշ անդամների վարքով»:
Անգլիական
Ի՞նչ է ԱԶԳը (Nation):
Ահա մի հարց, որին անմիջական պատասխան տալը ոչ միայն դժուար է, այլեւ կարելի է ասել գրեթէ անհնարին: Պիտի խոստովանեմ, որ այս հարցը արդէն երկար ժամանակ է, որ ինձ եւս հանգիստ չի տալիս, բայց այդ չի նշանակում, որ պատասխանը գտել եմ: Այնուհանդերձ ունեմ իմ անձնական կարծիքը, որ ոչ մէկի վզին փաթաթելու տրամդիր չեմ եւ այն պիտի ներկայացնեմ՝ իմ իսկ պատասխանատուութեամբ, թէեւ անշուշտ կը գտնուեն հակակարծիք մարդիկ: Մեր համեստ տեսակէտով՝ այն ապագան կառուցելու եւ ըստ արժանւոյնս վայելելու մի երազ է, անուրջ կամ տեսիլք: Նա՛ համընդհանուր մի նպատակ է, որ կապուած չէ անպայման միեւնոյն ցեղական ծագում ունեցողների հետ: Այն տպաւորութիւնն ունեմ, թէ ԱԶԳ հասկացութիւնը նմանւում է նուռ պտուղին, որ իր կաղապարի մէջ կարող է տեղաւորել բազում հատիկներ, որոնք իրար նմանուելով հանդերձ իւրաքանչիւրը ունի իր անհատականութիւնը համակեցութեան պարտաւորութեամբ: Բազում են օրինակները, երբ օտարերկրեայ գործիչներ դարձել են իրենց հիւրընկալող երկրների ազգային հպարտութիւնը. անուններ չտանք: Եթէ հաշուի առնենք արեւմտեան երկրների դրոյթները կամ կարգավիճակը, պարզ կը լինի, որ այնպիսի երկրներ՝ ինչպէս ԱՄՆ, Ռուսաստան եւ եւրոպական բազմաթիւ երկրներում բազմաթիւ «էթնիկ» միաւորների առկայութեամբ տիրում է մէկ «ԱԶԳ (Nation)»ի գաղափարը:
Այն բոլորին հասանելի լինելու համար անհրաժեշտ է ունենալ հաստատուն՝ ժայռի կարծրութեամբ պետական սահմանադրական օրէնսդրութին, որին ենթարկւում են ոչ միայն խեղճերն ու թոյլերը, այլ նաեւ երկրի ղեկավարները իրենց ընտանիքների բոլոր անդամներով ներառեալ: Դրա համար անհրաժեշտ է, որ երկրում հաստատուած լինեն առողջ տնտեսութիւն (economie) եւ տնտեսվարութիւն, ինչպէս նաեւ անխափան գործող պետական համակարգ, որ ընդունակ լինի դիմագրաւել բոլոր տեսակի ալեկոծումներին՝ լինեն նրանք ներքին թէ արտաքին:
Այդ բոլորի կողքին, պետական ելեւմուտքի քաղաքականութիւնը պիտի ունենայ շատ լայն հնարաւորութիւններ եւ լծակներ այն սանձահարելու համար՝ յագեցած անթերի գաղափարախօսութեամբ եւ լեզուամտածողութեամբ՝ հակառակ դէպքում ԺՈՂՈՎՈՒՐԴը եւ ԱԶԳը դառնում են ԱՄԲՈԽ:
Իրաւ է, որ քաղաքական դաշտը այն միջավայրն ու ասպարէզը չէ, ուր ծաղկում ու զարգանում է անկեղծ եւ երկարատեւ բարեկամութիւնը: Թերեւս դա հնարաւոր է ընդդիմութեան պայմաններում, բայց չքանում է, երբ իշխանութեան հասնելու հնարաւորութիւնները դառնում են իրագործելի: Տիրելու մոլուցքը եւ նրան հասնելու տենչը խախտում են մարդկային յարաբերութինների սկզբունքները՝ ընդհուպ ոչնչացնելով երբեմն ամենակարեւոր եւ բարձրագոյն արժէքները:
Վերոյիշեալ սկզբունքները յատուկ են աշխարհի բոլոր երկրների համար, բայց մեզ անհանգստացնողը նրանց արմատանալն է մեր սիրելի երկրում, ուր խոցելիութեան համեմատաբար աւելի բարձր ցուցանիշներ կան եւ անուշադիր լինելու դէպքում շատ բան ունենք կորցնելու, մանաւանդ, որ մեզ շրջապատող բորենիների՝ մեզ յօշոտելու ախորժակը դեռ շատ վառ է: Իմաստուն եւ իրատես էին Արամ Ա. վեհափառ հօր՝ «Հայաստանը կը պարպուի, իսկ Ափիռքը կը մաշի» խօսքերը, որ հնչեցին որպէս պատգամ եւ ահազանգ:
Այս յիշեցումը նոր գիւտ անողի յաւակնութեան արդիւնք չէ, այլ ընդգծումն է այն կարեւոր միջոցների բացակայութեան, որոնք պիտի ծառայեն հայի ինքնութիւնը պահպանելու եւ զարգացնելու գործին, ինչպէս հայրենական նմանապէս Սփիւռքի պայմաններում, որոնք ոչ միայն ներկայիս անհրաժետ մակարդակի չեն, այլ նաեւ լուրջ քայլեր չեն ձեռնարկւում:
Հասարակի (banal) շրջանակից դուրս չենք լինի, եթե ասենք, որ ամբոխը ժողովուրդից բաժանող հիմնական որոշիչները նրա կառոյցներն են ի դէմս լեզուի, մշակոյթի, կրօնի, քաղաքական դիրքորոշումների, սահմանադրական օրէնսդրութիւնների ու կանոնագրութիւնների, ինչպէս նաեւ քաղաքատնտեսական համակարգի անթերի գործունէութեան: Նրանք կարող են լինել նոր ստեղծուած կամ աւանդական, ամէն պարագային նրանց դերն ու նշանակութիւնն է՝ կայուն եւ առողջ պահել հասարակութիւնը, զերծ պահելով տարատեսակ շեղումներից:
Զանց չառնելով Հայաստանում տիրող տնտեսական դժուարութիւնները եւ քաղաքական ելեւէջները, կ՛ուզենք շեշտը դնել Սփիւռքում տիրող իրավիճակի վրայ, քանի որ այն դատապարտուած է ուշ կամ կանուխ անհետացման, եթէ շուտափոյթ անհրաժեշտ միջոցներ ձեռք չառնուեն մեր հասարակական կեանքի որոշ տգեղ, բայց օրէնքի ուժ առած, սովորութիւնների ընթացքը փոխելու, որ հիմնական պատճառներն են «Արտագաղ»չ կոչուած արիւնահոսութեան: Աւելորդ չէ յիշեցնել գործող վարչապետի վերջերս արած ազդը, թէ՝ «Այո՛, աշխարհը պիտի շուռ տանք»:
«Մուրազդ ի կատար», պիտի ասէր լուսահոգի մայրս:
Այստեղ է, որ հաղորդակցութեան միջոցները իրենց դերը պիտի խաղան, մանաւանդ հասարակական կարծիք ստեղծելու:
Բաւական չէ Սփիւռքի տարածքում դպրոցներ ու մշակութային տներ կառուցել: Առաւել կարեւորը այդ պատերի մէջ դրուած ոգին է:
Մէկ ուշագրաւ երեւոյթ. Հայաստանից կամ Մերձաւոր Արեւելքի երկրներից արտագաղթածները որեւէ երկրում հաստատուելուց յետոյ մի քանի ամիս անց սկսում են տեղական լեզուով խօսել ու գործել, իսկ նրանց զաւակները իրենց տեղացի հասակակիցներին ոչ մէկ բանով չեն զիջում, բացի մէկ թերութիւնով, որ օտար լեզուներ սովորելով՝ մոռանում են իրենց մայրենին:
Հայ հասարակայնութիւնը, քրիստոնէութիւնը որպէս հայկական պետական կրօն ընդունելուց յետոյ է, որ ստեղծեց իր այբուբենը (չնայած խօսւում է նաեւ նախկինում եղած դանիելեան գրերի մասին) եւ յենուելով իր հարազատ լեզուին՝ վերածուեց Ազգի՝ ապրելով իր ոսկեդարը:
Տրամադրուած չենք ամէն ինչ գորշ կամ խափանուած տեսնել, բայց դիտելով մեր առօրեայ հասարակական կեանքը, Հայաստան կամ Սփիւռք, պարզորոշ է, որ քաջալերող երեւոյթների դիմաց անյաջողները շատ աւելի բազմաթիւ են: Այս վիճակի հիմնական պատճառներից մէկը այն է, որ մենք կորցրել ենք մեր հաւատը իշխանութիւնների եւ պետական կառոյցների նկատմամբ:
Առանց հաւատի սէր չկայ, իսկ առանց սիրոյ՝ կրօն-եկեղեցի, հայրենիք-երկիր, պետութիւն-իշխանութիւն, ազգ-լեզու բառերը կորցնում են իրենց նշանակութիւնը, իմաստն ու հրապոյրը:
Նրանք չեն հնչում իրենց ուժգնութեամբ ու ներդաշնակութեամբ: Քննարկելով հայութեան ներկայ բարոյական վիճակը ի սփիւռս աշխարհի՝ արագօրէն կարող ենք եզրակացնել, որ եթէ հիմնական փոփոխութեան չենթարկուի հայկական մտայնութիւնը, այսինքն՝ եթէ հայ ժողովուրդը իր ամբողջութեամբ դարձի չգայ՝ վերադառնալով իր աւանդական հաւատին ու բարոյական արժէքներին, ապա նա դատապարտուած է անխուսափելի անհետացման՝ (որպէս հայեցի ինքնութիւն) արագօրէն՝ արտերկրում, որոշ ուշացումով՝ Հայաստանում: Ինչ որ չյաջողուեց երկիրը ռուսականացնելու ճամբին, այն թերեւս յաջողուի ամերիկանացման օգտին:
Մեր ժողովուրդը, դարերի ընթացքում, շատ աւելի ծանր տնտեսական պայմաններում է ապրել, բայց իր բարոյական դէմքն ու կայունութիւնը պահպանել է:
Անվիճելի է որ հաւատը անձնական խղճի հարց է եւ ամէն մարդ այն ընկալում եւ ընդունում է իր տարողութեամբ: Իմ խօսքը կրօնամոլութեան մասին չէ, այլ հաւատի՝ բառիս լայն ու կատարեալ իմաստով: Որպէսզի մեր հասարակութիւնը առողջանայ ու վերագտնի իր ազգային պապենական պատկերն ու ինքնութիւնը, պէտք է, որ բոլոր լծակները գործի դրուեն վերագտնելու ժողովրդի վստահութիւնը, վերականգնել նրա հաւատը անժխտելի արժէքների նկատմամբ: Շատերը կ՛առարկեն, թէ աշխարհական երկրներում եւ համացանցի դարում աւելորդ բեռ չէ՞ կրօնը: Բայց մենք համոզուած ենք, որ աշխարհականութիւնը հաստատւում է այնտեղ, ուր բարոյական պարապութիւն կայ: Այդ հաւատքը այնքան ուժեղ ու հիմնաւորուած պիտի լինի, որ ինքնաբերաբար դառնայ սէր: Այդպիսին է մեր ժողովրդի սէրը Անդրանիկի, Խրիմեան Հայրիկի ու մի շարք այլ ազգային գործիչների ու հերոսների նկատմամբ: Երջանիկ է այն, որ կարողանում է արժանանալ այդ սիրոյն, եւ մեր ցանկացածը կրօնամոլութիւնը չէ:
Հաւատքն ու սէրը իրարից հեռու զգացումներ չեն, այլ իրար սերտօրէն կապուած եւ իրար լրացնող: Թերեւս հնարաւոր է առանց սիրելու ոեւէ մէկին հաւատալ, բայց երբեք սիրել՝ առանց հաւատալու: Մէկ անգամ եւս, հայ հասարակայնութիւնը իր ամբողջութեամբ՝ Հայաստանում եւ Սփիւռքում, պիտի գիտակցի, որ միայն ուղղամտութեան, համայնքային նպատակասլաց հաւատքի ճամբով է որ կը կարողանանք շտկուել ու ստեղծել մեր նախնիների յիշատակը չպախարակող ինքնութիւն:
Մենք անողոք ու անհանդուրժելի կեցուածք ենք ընդունելու ապազգային որեւէ գործունէութեան նկատմամբ, ինչ պաշտօնի որ լինի նրա հեղինակը: Չմոռանանք որ մեր պատմութեանը ծանօթ են նոյնիսկ անիծուած կաթողիկոսներ:
Շատ յարմար է ընդունել ֆրանսացիի, ամերիկացիի կամ որեւէ երկրի քաղաքացիների յարմարաւէտ ինքնութիւնը եւ բարեսիրական հիմունքներով մասնակցել աֆրիկեան փղերը, բենգալեան վագրերը ու խաղաղ ովկիանոսի կրիաները բնաջնջումից պաշտպանելու հանգանակութիւններին՝ առանց նկատելու, որ սեփական ազգդ նոյն ճանապարհի վրայ է:
Յուսանք, որ դեռ պիտի կարողանանք հասունանալ ու վերածնուել:
Հայ Ամերիկեան Տարեցներու Միութեան Կեդրոնական Վարչութեան
անունից Նոր Տարուայ եւ Յիսուս Քրիստոսի աւետաբեր ծննդեան տօները կը շնորհաւորենք համայն հայութեանը ու առաւել եւս միութեանս սիրելի անդամ-անդամուհիները մաղթելով նրանց, բարի յաջողութիւն իրենց կեանքի ասպարէզում ու որ կարեւորագոյն է քաջառողջութիւն եւ պարուրուած լինեն ընտանեկան պարագաներով այս ուրախանալի տօներին եւ ամբողջ տարին։
Շնորհաւոր Նոր Տարի Եւ Ս. Ծնունդ
Շնորհաւոր Նոր Տարի եւ Ս. Ծնունդ
Քրեսենթա Հովիտի
Հայց. Առաք. եկեղեցւոյ
հոգեւոր հովիւն ու
հոգաբարձութիւնը,
խոնարհելով մեր անմեղ
նահատակներու խնկելի
յիշատակին, կու գան
շնորհաւորելու համայնքիս հաւատացեալները
Նոր Տարուան
եւ Ծննդեան Ս. Տօներուն
առիթներով, ցանկալով բոլորին քաջառողջութիւն
եւ ամենայն բարիք
Հայրենական ու գաղութահայ լուրերու համապարփակ տեղեկատուութեանց համար, օրաթերթիդ սրտագին կը մաղթենք յարատեւութիւն ու բարգաւաճում։
Չորք Մարզպանի Հայրենակցական Միութիւն
