«Ով գիտէ, թերեւս այն, որ չարը մեզ կը հետապնդէ, անվերջանալի զանգուածային սպանութիւնները եւ չարչարանքներէն ապաքինելու մեր անկարողութիւնը պայմանաւորուած է դարաւոր անէծքով ու սուտով: Դուք ի՞նչ կը կարծէք: Թերեւս ասիկա հայերու երեխաներու, կանանց ու տղամարդոց, առանց դագաղներու մահացած ժողովուրդի անէծքն է: Չի բացառուիր, որ մեր հոգիի փոթորիկներուն պատճառը ճիշդ այս է, ճիշդ այն տարաբախտ քաղաքացիները, որոնց շարքին էին նաեւ յոյները, ասորիները, ալեւիներն ու քիւրտերը:
Թերեւս ջարդերը, զորս հաշուի չեն առներ, սկսած 1915 թուականէն, եւ այն «գինը», որ այդպէս ալ մնաց չվճարուած, այժմ կը վճարուի զայն իրականացնողներու թոռներուն կողմէ՝ տարբեր ճամբաներով: Գողցուած կեանքերը, թալանուած տուները, ոչնչացուած եկեղեցիները, բռնագրաւուած դպրոցներն ու շորթուած սեփականութիւնները… «Արդեօք Աստուած կրնա՞յ ստիպել քեզի վճարել այդ բոլորի համար: Եւ արդեօք մենք կը վճարե՞նք մինչեւ օրս կատարուած բոլոր անարդարութիւններուն համար»:
Հակառակ դարաւոր անէծքին՝ 2015 թուականին բանավէճ պիտի ըլլայ. «Արդեօք ատիկա ցեղասպանութի՞ւն էր», հարցում մը, որուն պատասխանը տակաւին չէ տրուած: Մենք պիտի տեսնենք, թէ ինչպէս պետութեան վարձկանները հսկայական ջանքեր կը գործադրեն ամօթը ծածկելու եւ ատոր հետ առերեսուելու ուղղուած բոլոր քայլերը յետաձգելու համար: Եթէ անոնք կարելիութիւն ունենային, պարզապէս պիտի խուսափէին 2015 թուականէն: Պիտի կազմակերպուին հանդիպումներ, գիտաժողովներ, քննարկումներ, որոնց մէջ պիտի յայտարարենք, որ հայերը մեզ սպաննած են, եւ այդպէս պիտի շարունակենք պարել սեփական մեղեդիի վրայ:
«Որքա՞ն ժամանակ պէտք է անէծքը իր գործը կատարէ մինչեւ մենք մեզի հարցնենք՝
– Հաշուի նստի՞լ ազգը արեան միջոցով շէնացնելու մեր քայլերուն հետ,
– Իմանա՞լ եւ յիշե՞լ, թէ ինչպէս անվնաս, աշխատասէր, արդիւնաւէտ, տաղանդաւոր ու խաղաղասէր ժողովուրդը ոչնչացուեցաւ Փոքր Ասիոյ մէջ եւ ցաւակցի՞լ անոնց թոռներուն,
– Զգա՞լ այն բարբարոսութեան իմաստը, որ հայ ժողովուրդին ստիպեց գոռալ՝ «Ո՞ւր էիր, Աստուած» 1915 թուականի ամառը, որ մռայլ ու ցուրտ էր, ինչպէս մահը,
– Գիտակցի՞լ, որ Օսմանեան կայսրութեան տարածքին մէջ բնակող միլիոնաւոր հայերը այսօր չկան: Մնացած հայերու մէկ մասը ստիպուած էր թաքցնելու իր ինքնութիւնը կամ ալ ընդունելու իսլամութիւնը: Արդեօք պէ՞տք է «Ատիկա ցեղասպանութի՞ւն էր, թէ ո»չ կամ «Ո՞վ որու սպաննեց» հարցումներուն պատասխանելու ընթացքին փորձենք անկեղծ ըլլալ ու լսել մեր խիղճին,
– Գիտակցի՞լ, որ Թուրքիոյ մեծագոյն կորսուտը եղած է սպանդը ոչ իսլամ ժողովուրդներու, որոնք այլեւս չկան այս երկրին մէջ:
Շատ են այն հարցումները, զորս պիտի տանք մենք մեզի:
«Հայոց Ցեղասպանութիւնը Փոքր Ասիոյ մեծագոյն ողբերգութիւնն է: Անէծքը պիտի շարունակէ իր գործը ընել, եւ ատիկա կրնանք կանգնեցնել միայն այն ժամանակ, երբ սկսինք խօսելու այդ մասին, ընդունինք իրողութիւնը, հասկնանք ու հաշուի նստինք կատարուածին հետ», կը գրէ Աքթար:
