«ԹԵՐԹ»Ի ՀԱՐՑԱԶՐՈՅՑԸ ԱՐՑԱԽԻ ԱԺ ՀՅԴ ԽՄԲԱԿՑՈՒԹԵԱՆ ՊԱՏԳԱՄԱՒՈՐ ԴԱՒԻԹ ԻՇԽԱՆԵԱՆԻ ՀԵՏ
Վարեց՝ ԱՄԵԼԵԱ ԱՌԱՔԵԼԵԱՆ
ԵՐԵՒԱՆ, «Թերթ».- Արցախի ներքաղաքական զարգացումներուն, անոր անվտանգութեան խնդիրներուն եւ այլ հարցերու մասին «Թերթ»ը հետեւեալ հարցազրոյցը ունեցաւ Արցախի Հանրապետութեան Ազգային ժողովի ՀՅԴ խմբակցութեան պատգամաւոր Դաւիթ Իշխանեանին հետ:
«ԹԵՐԹ».- Պարոն Իշխանեան, ի՞նչ ներքաղաքական զարգացումներ տեղի ունեցան, որ երկու քաղաքական ուժեր` ՀՅԴն եւ «Արդարութիւն» կուսակցութիւնը, համատեղ յայտարարութեամբ հանդէս եկան` դադարեցնելու մասնակցութիւնը կառավարութեան ձեւաւորման հետագայ գործընթացին:
ԴԱՒԻԹ ԻՇԽԱՆԵԱՆ.- Մենք յայտարարութեամբ ենք հանդէս եկել, կարծես դրանով ամէն ինչ ասել ենք: Կարեւոր շեշտադրումները, ինչ անհրաժեշտ էր, մենք հրապարակային ներկայացրինք: Ի վերջոյ պէտք է հաշուի առնել, որ մեր կառավարման համակարգը գերկենտրոնացուած նախագահական համակարգ է, բայց մենք գտնւում ենք յետպատերազմեան ժամանակաշրջանում, եւ ճգնաժամային այս իրավիճակից դուրս գալու ելքերը պէտք է լինեն ոչ ստանդարտ լուծումները, այդ թւում` նաեւ ներքին խորհրդատուութիւնների արդիւնքում համախոհական մթնոլորտի ստեղծումը: Դրանով հանդերձ շատ կարեւոր է, որ այդ համախոհութեան մթնոլորտը ձեւաւորուի, իսկ այդ համախոհութեան մթնոլորտը բնակաբար հիմնականում պէտք է ձեւաւորի նախագահը` անկախ իր այսօրուայ պարտուած ղեկավարի կարգավիճակից: Մենք պարտաւոր ենք ելքը գտնել, իսկ այդ ելքը գտնելու համար բազմաթիւ քննարկումները կարող են նաեւ լուծումների տարբերակ տալ, նաեւ առաջարկներ լինել:
«ԹԵՐԹ».- Ի՞նչ քայլեր նկատեցիք նախագահի կողմից, որ որոշեցիք ընդհատել բանակցութիւնները:
ԴԱՒԻԹ ԻՇԽԱՆԵԱՆ.- Մանրամասնելու անհրաժեշտութիւն չկայ, այդ քննարկումների դաշտը եղել է ոչ այդքան հրապարակային, եւ տեղեկատուութիւնը պարբերաբար չի տրուել: Պէտք է ասեմ` այդ քննարկումների դաշտի մէջ պէտք է ներառուէին խորհրդարանական եւ արտախորհրդարանական բոլոր ուժերը: Ես չեմ կարող ասել` նախագահը այդ բոլոր ուժերի հետ քննարկումները, խորհդատուութիւնները անց է կացրել, թէ` ոչ, բայց այն, ինչ եղել է մեզ` մասնաւորապէս յայտարարութիւնը ստորագրած երկու ուժերի հետ, բնականաբար մենք այդ ամէնը արտացոլել ենք յայտարարութեամբ: Ի դէպ, ասեմ` այդ քննարկումների դաշտում եղել են ե՛ւ ԱԺԿ, ե՛ւ «Ազատ հայրենիք» կուսակցութիւնները, բայց երկու կուսակցութիւն արտայայտեցինք մեր դիրքորոշումը եւ յայտարարեցինք մեր տեսակէտները:
«ԹԵՐԹ».- Միւս երկու կուսակցութիւնները համաձա՞յն են նախագահի տեսակէտների ու դիրքրոշումների հետ:
ԴԱՒԻԹ ԻՇԽԱՆԵԱՆ.- Յամենայն դէպս յայտարարութեանը իրենց ստորագրութիւնը չեն դրել:
«ԹԵՐԹ».- Ստացւում է տապալուա՞ծ է ազգային համաձայնութեան կառավարութեան ստեղծումը:
ԴԱՒԻԹ ԻՇԽԱՆԵԱՆ.- Սա կարող է տարբեր կերպ մեկնաբանուել. գուցէ որոշների համար յաջողուած է, որոշների համար` ոչ: Բայց այդուհանդերձ մենք մեր տեսակէտը այդ յայտարարութեամբ ներկայացրել ենք:
«ԹԵՐԹ».– Որո՞նք են լինելու ձեր քաղաքական ուժի հետագայ քայլերը:
ԴԱՒԻԹ ԻՇԽԱՆԵԱՆ.- Մենք պէտք է համախոհութեան մթնոլորտում լուծման տարբերակներ գտնենք: Փորձելու ենք այդ համախոհութեան մթնոլորտի նախադրեալները ստեղծել եւ նաեւ մեր քննարկումների ընթացքում լուծման տարբերակներ առաջարկել: Կ՚ընդունեն քաղաքական ուժերը այդ թւում նաեւ երկրի նախագահը այդ տարբերակները, ուրեմն մենք մեր նախատեսած ճանապարհով առաջ կը գնանք, չեն ընդունի, ուրեմն այլ տարբերակներ կը փորձենք գտնել:
«ԹԵՐԹ».- Նախագահը չի՞ հեռանալու պաշտօնից, չի՞ լքելու քաղաքականութիւնը, ինչպէս յայտարարել էր:
ԴԱՒԻԹ ԻՇԽԱՆԵԱՆ.- Յայտարարութեամբ այդ մասին ասուել է, որ նախագահը պատրաստակամ էր հրաժարուելու: Նա իր ուղերձում նաեւ անդրադարձել էր իր հրաժարուելու, չհրաժարուելու հանգամանքներին, նաեւ իրաւական կարգաւորումներին, եւ կարծում եմ` այս խնդիրը բոլորս չպէտք է դարձնենք քաղաքական շահարկումների նիւթ, բայց միւս կողմից չպէտք է ստեղծուած կացութիւնը օգտագործուի լիազօրութիւնների «չարաշահման» համար: Ստեղծուած իրավիճակը ենթադրում է ոչ ստանդարտ լուծումներ, այն ստանդարտ պահանջները եւ այն դասական մեխանիզմները, որ կարող են երկրի առջեւ ծառացած մարտահրաւէրների լուծումներ տալ, մեր վիճակն այդպիսին չէ:
«ԹԵՐԹ».– Խօսւում էր, որ ձեզ առաջարկ է արուել լինել ԱԺ նախագահ, որը Վահրամ Բալայեանը «Թերթ»ի հետ զրոյցում չհերքեց, ի՞նչ յետոյ տեղի ունեցաւ, գուցէ Հայաստանի իշխանութիւնների հետ համաձայնութիւն կայ չգնալու փոփոխութիւնների:
ԴԱՒԻԹ ԻՇԽԱՆԵԱՆ.- Այն որ անցեալ տարիներին Արայիկ Յարութիւնեանը Հայաստանի իշխանութիւնների թելադրանքները դարձրել է իր համար որպէս պետական կառավարման միջոց, դրա մասին շատ խօսելու անհրաժեշտութիւն չկայ: Ինչ վերաբերում է առաջարկներին, ինչ առաջարկներ են եղել, ինչ է քննարկուել, բնականաբար, տարաբնոյթ քննարկումներ են եղել, եւ ինչ-ինչ առաջարկներ չպէտք է դարձնենք ընդհանուր հիմքեր հետագայ մեր քայլերի համար: Մենք առաջնորդուել ենք սկզբունքներով, առաջ ենք քաշել մի շարք սկզբուքներ եւ այդ սկզբունքների ընդունումը, ու դրանցով կառավարուելն է մեզ համար էական: Ով ի՛նչ պաշտօն կարող էր զբաղեցնել, ով ինչ կարգավիճակում կարող էր լինել, սա երկրորդական է: Բայց սզբուքնների շուրջ պայմանաւորուածութիւններ ունենալը եւ այդ սկզբունքներով չառաջնորդուելը մեզ լաւ տեղ չեն տանի:
«ԹԵՐԹ».- Պարոն Իշխանեան, անդրադառնանք Արցախի անվտանգութեան խնդիրներին: Որքանո՞վ է Արցախի` մեզ մնացած մասը անվտանգ:
ԴԱՒԻԹ ԻՇԽԱՆԵԱՆ.- Բոլորը խօսում են անվտանգութիւնից, եւ բոլորը սպասում են անվտանգութեան երաշխքիների, սա այն թիւ մէկ հարցն է, որով նաեւ պայմանաւորուած է լինելու Արցախի Հանրապետութեան ապագան եւ մեր լինելութիւնն այստեղ: Կարծում եմ` Արցախի կարգավիճակի խնդիրը եւ նաեւ մեր տարածքային ամբողջականութեան վերականգնումը եւ տարածքների խնդիրները ընդհանրապէս փոխկապակցուած են հէնց այդ անվտանգութեան բաղադրիչների հետ: Բայց դեռ շատ վաղ է այդ մասին խօսել, ոչ ոք չի կարող այս պահին ամբողջական այդ երաշխիքները ապահովել, այստեղ են գտնւում ռուս խաղաղապահները, բայց միւս կողմից մենք տեսնում ենք, թէ ինչպիսի ագրեսիւ (յարձակողական-Խմբ.) կեցուածք է ցուցաբերում ադրբեջանա-թուրքական տանդեմը (լծակից զոյգ-Խմբ.): Այդ տանդեմը լուրջ վտանգ է դարձել ոչ միայն Արցախի լինելութեան, այլ նաեւ տարածաշրջանի համար: Անվտանգային համակարգի մասին, երբ խօսւում է բոլոր հարթակներում, բոլոր շրջանակներում, սա շատ կարեւոր է: Պէտք է այստեղ տարբերակել մէկ բան, շատ կ՚ուզենայի շեշտադրում անել` Հայաստանի վարչապետի կողմից անընդհատ թմբկահարուող անվտանգութեան բաղադրիչների եւ անվտանգութեան թեզի մասին, այդ հեքիաթները պարզապէս այստեղ մեր հանրութեան համար ծիծաղելի են:
«ԹԵՐԹ».- Խօսակցութիւններ են շրջանառւում, թէ այլեւս Հայաստանից զինծառայողներ չեն գալու Արցախ, սրա վերաբերեալ որեւէ տեղեկութիւն ունէ՞ք:
ԴԱՒԻԹ ԻՇԽԱՆԵԱՆ.- Հրապարակուեց Արցախի նախագահի կողմից կառավարութեան կառուցուածքը, որի մէջ յստակ ամրագրուած է պաշտպանութեան նախարարութեան կառուցուածքը, եւ ՊՆն ենթադրում է զինուած ուժերի պահպանում, ինչ կարգավիճակով եւ ինչ կոնտինգենտ է իր մէջ ներառելու, սա մօտ ժամանակներս վերջնական պարզ լինի: Չպէտք է հայ զինուորի ներկայութիւնը Արցախի Հանրապետութիւնում եւ նրա սահամանները պաշտպանելու առումով այլ դիտանկիւնով ներկայացնել, այս ամէնը չպէտք է քաղաքական յատկապէս ներքաղաքական շահարկումների տեղիք տան, այնուհանդերձ իւրաքանչիւր հայ իր մէջ պէտք է պարտաւորութիւն ու պարտականութիւն ունենա հայրենիքի սահամանները պաշտպանելու առումով, այստեղ արդէն կարեւոր չէ` այդ սահմանները Տաւուշում են, Արցախում են, թէ Մուշում են:
«ԹԵՐԹ».- Վերջերս Վիտալի Բալասանեանը խօսեց Հադրութի եւ Ասկերանի շրջանների հնարաւոր վերադարձի մասին, դուք տեղեկութիւն ունէ՞ք, թէ ինչ հիմքեր կան դրա համար:
ԴԱՒԻԹ ԻՇԽԱՆԵԱՆ.- Որեւէ տեղեկութիւն չեմ կարող ասել այդ մասին: Մի բան յստակ է` մենք չպէտք է համակերպուենք Արդբեջանի կողմից Արցախի Հանարպետութեան տարածքների օկուպացիային եւ պէտք է մշակենք նոր ռազմավարութիւն, մեր քայլերը ձեռնարկենք` հեռանկարային առումով ունենալով այդ տարածքների ազատագրումը եւ նորից Արցախի Հանրապետութեան իշխանութեան իրաւազօրութեան տակ անցնելը: