ԿԱՐԻՆԷ ՏԷՐ-ԳԷՈՐԳԵԱՆ
Եղեռնի տարելիցին պատրաստուող յատուկ թուի համար գրութիւններ ստանալու նպատակով «Ասպարէզ» օրաթերթի խմբագրութիւնը նամակ էր յղել իր աշխատակիցներին:
Այնքան բազմանաշանակ էին այդ տողերը: Ամէն մի նախադասութեան տակ կարծես զգում էիր թաքնուած մի ուրիշը:
Երբ գրուած է՝ «Ասպարէզ» կը շարունակէ յատուկ թիւի մը պատրաստութեան աւանդոյթը, ուզում ես հասկանալ՝ չնայած դրական առաջընթացք չկայ իր հարիւրամեակին մօտեցող Ցեղասպանութեան հարցի ճանաչման վերաբերեալ, սակայն թերթը յամառօրէն շարունակում է հետապնդել ու իր գործը անել:
«Հարիւրամեակին հասնելու մղձաւանջը՝ առանց իրագործելու Ցեղասպանութեան ճանաչումը». այստեղ էլ հասկանում ես, թէ Հայկական հարցի լուծման երկարատեւ ձգձգումը դարձել է մեր ժողովրդին ուղեկցող մի անվերջ մտահոգութիւն:
«Մղաւանջից դուրս գալու փն-տրտուքը» այն ցրուած գործունէութիւնն է, որ Հայաստանը եւ Սփիւռքը՝ ներառնելով իրենց իսկ միջի տարակարծութիւնները, այս ու այն կողմ են տարածում աշխատանքներ Հայ Դատի պահանջատիրութեան համար, որոնք սակայն հանդիպելով վայրի ժայռերի լերկութեանը՝ վերածւում են չպտղաւորուող տունկերի:
Իսկապէս որ «գիւտ»ի արժէք պիտի ունենար այս ուղղութեամբ «դեղատոմս յայտնաբերելը»:
Ինչո՞ւ մենք այսքան պիտի տառապէինք առանց լինելու իրական ճակատամարտի մեջ: Հարիւրամեակին մոտեցող մեր Հայկական Հարցը արդեօ՞ք առյաւէտ մեզ պիտի հետեւի: Մի ազգ ենք, որ ունենք հասկացողութիւններ, որոնք միայն մեզ են պատկանում. քրիստոնէութեան առաջին անգամ ընդունում, գրերի գիւտի հանճարեղ արարչութիւն, անկախութեան համար մղուող պայքարի բացառիկ կամք, միւս կողմից՝ Մեծ Եղեռն, աշխարհատարած Սփիւռք, գլխակորոյս Հայրենիք, հայապահպանում եւ բազմաթիւ ու բազմատեսակ անորոշ հարցեր:
Ունենք մեր ազգային պատկանելիութիւնը բնորոշող ազգանուան «եան» վերջաւորութիւն: Մեր լեզուն խօսւում է արեւելահայերէն եւ արեւմտահայերէն: Եւ դեռ աւելին՝ ունենք մի փոքրիկ կտոր հողամաս՝ Հայաստան աշխարհ: Այս կէտերով է դիրքորոշւում մեր գոյութեան ճանապարհը: Իսկ մենք՝ տխուր ենք միշտ եւ օրեցօր աւելի ենք տխրում:
Ի՞նչ անենք. յանձնուե՞նք բախտին, թէ՝ շարունակենք մեր մաքառման գնացքը: Կո՞ւլ գանք համաշխարհայնացման հզօր անիւի թաւալմանը, թէ՝ մնանք մեր մանրիկ ածուի ճակատագրի քառուղիներում:
Այժմ մտածենք, արդեօք սայլը տեղից շարժւո՞ւմ է, թէ Կռիլովեան առակի տպաւորութիւնն ենք թողնում, ամէն մէկս ուղղուելով տարբեր կողմեր՝ երկինք, ցամաք եւ ծով: Եթէ չի շարժւում, միացումից աւելի կարեւոր է մեր հզօրացումը: Գանք ինքնաճանաչման, մտածենք մեր անելիքների մասին, զօրանանք եւ միշտ չդատապարտենք դիմացի կողմը:
Ո՞ր տկարը կարող է պարտադրել, տարրական պահանջները չբաւարարած անձը կարո՞ղ է արդեօք գործել: Թերեւս միակ իրականութիւնն է պայքարել ապրուող կեանքի համար, դառնալ յաջողակ անձնաւորութիւն եւ բնականաբար՝ դասաւորուած հայ մարդ: Մեր ժողովրդի այս մասնիկն է, որ պէտք ունի վերափոխութեան, եւ անհատների ինքնագիտակցութիունն է, որ կարող է հիմք դառնալ մեծ գաղափարների իրականացմանը:
Հայ մարդն է, որ պիտի փոխուի՝ առանց կորցնելու ազգային բոյրը: Բազմազան երկրներում ապրելով նա ասես դարձել է հաւաքովի մարդու մի տեսակ, իսկ հայրենաբնակն արդէն ուժ չունի մտածելու մեծ հարցերի մասին, նա գոյութիւնը պահպանելու ճիգի մէջ է: Ի՞նչ է նշանակում 21րդ դարում Հայրենիքում տեսնել թշուառներ, մուրացկաններ: Ներկայ պայմանների ծրագրերը պէտք չէ լինեն երկարաշունչ, ընդհակառակը՝ կարճ, արագ իրագործուող եւ դրական արդիւնք ունեցող: Բարեկեցութիւն, տնտեսական ուժ թէ՛ Հայրենիքում, թէ՛ Սփիւռքում, որն իրաւունք կը տայ մեր ժողովրդին պահանջելու եւ տիրանալու իր իրաւունքներին:
Տխուր, բայց հաւատքով լեցուն պիտի շարունակենք ապրել՝ յենուած մեր դարաւոր մշակութային աւանդներին վրայ, պահպանելով եւ տարածելով այդ ինքնահաստատումը: Զինուենք գիտելիքներով, ապահովենք մեր գոյութիւնը, դառնանք կատարեալ հայեր, գործենք յանուն մեր պատկանած ազգի բարձր ու վսեմ գաղափարների՝ փոխանցելու համար դրանք մեզ յաջորդող սերունդներին: Ամէն ինչ շատ դժուար է եւ միաժամանակ՝ շատ հեշտ, քանի որ, այնուամենայնիւ, եթէ մեզ առիթ տրուեր նորից ծնուելու, պիտի ուզենայինք աշխարհ գալ դարձեալ որպէս Հայ, բայց այս անգամ մի պայմանով՝ ծնուել, ապրել եւ մեռնել Հայրենիքում:
Իսկ այժմ՝ շարունակում ենք մեր երթը մինչեւ արշալոյս, ու ինչպէս ասել է հանգուցեալ բանաստեղծ Ա. Արարատը՝ «Մեր ուղիին որքան աղէտ, նոյնքան՝ բարեւ պիտի տոկանք»:
Ապրիլ 2011
Ինձ այդպէս կը թուի որ տխրութիւնը, որուն կ՚ակնարկէ Կարինէ Տէր Գէորգեան, եւ ստուգիւ կը համակէ հայուն հոգին ու սիրտը –մանաւանդ նշանակալից տարեդարձներուն նախօրեակին– կը ծագի մեր ներաշխարհին մէջ արմատ արձակած եւ աճած ակնկալութիւններու եւ նպատակներու համակարգի մը, զոր կը կարծենք չենք պտղաբերած արդեամբ եւ ամբողջապէս։Բայց արդեօք հայուն տասնեակ հազարամեակներու մշակոյթին հսկայական խարոյկը ցոլացումը չէ՞ պատմութեան պաստառին վրայ իւրաքանչիւր ընտանիքի սրբարանին մէջ արծարծ պահուած պատրոյգներուն։ Եւ ի՞նչ է հայրենիքը եթէ ոչ այդ կրակարաններուն ակութները, աշխարհի տարածքին ուր ալ արձակեն իրենց նաւասարդեան առաւօտները բուրող ծուխը։ Կը կարծեմ որ ամէն հայ ունի իր մէջ հանճարը արծարծելու այս բոցը. հարցը տալն է անոր առիթը եւ գիտակցութիւնը հրահրելու իր ինքնութիւնը հայրենասիրութեան կայծով, որպէսզի ոչ միայն ան լեցուի մեր դարաւոր մշակոյթին պատմութեամբ ՝ այլ եւ ստեղծագործէ եւ սփռէ նոր ջահեր իր չորս դին։