Քաղաքական կոալիցիայից դուրս գալու մասին ՀՅԴ Հայաստանի Գերագոյն Մարմնի 2009 թուականի Ապրիլի 27ի յայտարարութեամբ աւարտուեց տարբեր ձեւաչափերով իշխանութեան մաս կազմելու՝ Դաշնակցութեան շուրջ 10ամեայ ժամանակահատուածը:
Կուսակցութիւնը, ըստ էութեան, արդէն մէկ տարի է, ինչ գործում է նոր պայմաններում՝ հանդէս գալով ընդդիմադիր դիրքերից: Նկատի ունենալով երկրի քաղաքական կեանքում ՀՅԴ Հայաստանի կազմակերպութեան տեղի եւ դերակատարութեան փոփոխութիւնը՝ Գերագոյն ժողովը անհրաժեշտ է համարում հանդէս գալ անցած ուղու հրապարակային գնահատմամբ՝ մատնանշելով թէ՛ ձեռքբերումները եւ թէ բացթողումները:
Քննելով նախընթաց ժամանակահատուածում կուսակցութեան գործունէութիւնը՝ Ժողովն արձանագրում է, որ իշխանութեանը մաս կազմելու տարիներին ՀՅԴն, հաւատարիմ մնալով իր գաղափարաքաղաքական եւ ծրագրային ուղենիշներին՝ մշտապէս ձգտել է հանդէս գալ որպէս ինքնուրոյն եւ սկզբունքային քաղաքական ուժ:
Այս առումով իշխանութեան հետ եւ իշխանութեան մէջ լինելով՝ ՀՅԴն ներկայացել է որպէս իւրօրինակ այլընտրանք եւ մշտապէս հետամուտ է եղել իր ծրագրային առաջնահերթութիւններից եւ ռազմավարական նպատակներից բխող ծրագրերի իրականացմանը: Միաժամանակ Ժողովն արձանագրում է, որ իշխանութեանը մաս կազմելու ժամանակահատուածում ՀՅԴն ստիպուած է եղել գործել եւ դիրքորոշումներ ճշդել՝ հաշուի առնելով կոնկրետ քաղաքական պայմանները եւ իրողութիւնները՝ մշտապէս ելնելով ազգային պետական շահերը չվտանգելու նկատառումներից:
Թէեւ շատ դէպքերում կայացուած պետական-քաղաքական որոշումներից եւ իրականացուած քաղաքականութիւնից կուսակցութիւնը դժգոհութիւններ է ունեցել եւ հնչեցրել է իր անհամաձայնութիւնը, այնուամենայնիւ, հաշուի առնելով ռազմավարական նպատակները չվտանգելու անհրաժեշտութիւնը, որդեգրել է զուսպ եւ հաւասարակշռուած կեցուածք:
Այս առումով հարկ է փաստել, որ մարտավարական որոշ հարցերում կուսակցութեան հանդէս բերած վճռականութիւնն ու կեցուածքը բաւարար չեն եղել երկրում սոցիալ-տնտեսական եւ ժողովրդավարական բարեփոխումներին անհրաժեշտ ընթացք եւ խորութիւն ապահովելու համար:
Ժողովն արձանագրում է նաեւ, որ թէեւ ընտրութիւններում ստացած քուէների արդիւնքում իշխանութեան մէջ ՀՅԴ ներկայութիւնը բաւականին համեստ է եղել, այնուամենայնիւ, կուսակցութիւնն առանցքային դերակատարում է ունեցել, որպէսզի.
ա) վերականգնուի երկրի ազգային պետական ուղեգիծը, յատկապէս հետեւեալ հիմնախնդիրների լուծման ուղղութեամբ.
– պետական մակարդակով Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման հետապնդում,
– Արցախեան ազատամարտի նուաճումների պահպանում,
– հաւասարակշռուած արտաքին քաղաքականութիւն,
– նոր մակարդակ Հայրենիք-սփիւռք յարաբերութիւններում.
բ) վերափոխուի նախկին Սահմանադրութիւնը, մասնաւորապէս՝
– առաւել յստակեցուի եւ հաւասարակշռուի նախագահի, գործադիր եւ օրէնսդիր իշխանութիւնների լիազօրութիւնները կառավարման համակարգում,
– վերացուի երկքաղաքացիութեան արգելքը եւ ամրագրուեն հայկական Սփիւռքի հետ կապերի ամրապնդման պետական պարտաւորութիւններ,
– ամրագրուի սեփական իրաւունքների եւ ազատութիւնների պաշտպանութեան խնդրով Սահմանադրական դատարանին եւ համապատասխան միջազգային մարմիններին դիմելու իւրաքանչիւրի իրաւունքը,
– սահմանուեն պետութեան հիմնական խնդիրները տնտեսական, սոցիալական եւ մշակութային ոլորտներում.
գ) օրէնսդրօրէն ամրագրուի ընդդիմութեան գործունէութեան հնարաւորութիւնների ընդլայնումը,
դ) ՀԱՊԿ շրջանակներում ստեղծուեն փոխադարձ անվտանգութեան ապահովման պայմանագրային երաշխիքներ:
Միաժամանակ, Ժողովն արձանագրում է, որ, բաւարար կշիռ եւ ներկայութիւն չունենալով իշխանութեան մէջ, շատ հարցերում կուսակցութեանը չի յաջողուել իր նախաձեռնութիւնները հասցնել ցանկալի արդիւնքների, մասնաւորապէս՝
– կենսապահովման նուազագոյն զամբիւղի մասին օրէնքի ընդունմամբ հանդերձ չապահովուեց դրա կիրառումը եւ աղքատութեան շեմի համապատասխանեցումը կենսապահովման նուազագոյն բիւջէի չափին,
– չնայած հակակոռուպցիոն ռազմավարութեան մշակմանը եւ ԳՐԵԿՕին անդամակցմանը՝ չստեղծուեց կոռուպցիայի (կաշառակերութեան-Խմբ.) դէմ պայքարի ինքնուրոյն մարմին եւ դրա ղեկավարումը չվերապահուեց ընդդիմութեանը, ինչի արդիւնքում հակակոռուպցիոն պայքարը կրեց ձեւական բնոյթ,
– չնայած համամասնական ընտրակարգով պատգամաւորների մանդատների թուի աւելացմանը՝ չվերացուեց մեծամասնական ընտրակարգը, չընդունուեցին ընտրակեղծիքները սահմանափակելուն եւ ընտրական համակարգի բարելաւմանն ուղղուած բազմաթիւ կարեւորագոյն առաջարկներ,
– թէեւ ձեւաւորուեց Հանրային խորհուրդ, այն չդարձաւ արտախորհրդարանական ընդդիմութեան, հասարակական լայն շրջանակների հետ երկխօսութիւն եւ բանավէճ ապահովելու գործուն մարմին,
– թէեւ Սահմանադրութեամբ նախատեսուեց Ազգային անվտանգութեան խորհրդի կազմաւորումը, այն չվերածուեց ռազմավարական նշանակութեան խնդիրների լուծման, ինչպէս նաեւ արտաքին եւ ներքին մարտահրաւէրներին առնչուող հարցերի քննարկման պետական կառոյցի,
– Սփիւռքի նախարարութեան ստեղծումով հանդերձ դեռեւս չի ապահովուել հայութեան ինքնակազմակերպման եւ նրա ներուժի համակարգման անհրաժեշտ մակարդակը, չի ստեղծուել հայութեան ընդհանրական կամքի արտայայտման յստակ ձեւաչափ:
Գերագոյն Ժողովն արձանագրում է, որ ինքնիշխան, ժողովրդավարական, իրաւական եւ սոցիալական պետութեան կառուցման գործում դեռեւս առկայ են առաջնահերթ լուծում պահանջող հետեւեալ մարտահրաւէրները.
ա) օրախնդիր է ազգային պետական ուղեգծի վերահաստատումը, մասնաւորապէս՝
– Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ յարաբերութիւնների կարգաւորումը չի իրականացւում ազգային անվտանգութեան ռազմավարութիւնը չխափանելու, մեր ժողովրդի լինելիութիւնն ու նրա նպատակների իրականացման հեռանկարը չվտանգելու պատասխանատուութեամբ.
– Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի լուծման գործընթացը չի իրականացւում Արցախի ժողովրդի՝ 1991 թ. անկախութեան եւ 2006 թ. ԼՂՀ Սահմանադրութեան ընդունման համաժողովրդական հանրաքուէներով արդէն իսկ արտայայտած կամքից նահանջ թոյլ չտալու նպատակադրմամբ.
– չեն ապահովուում անհրաժեշտ պայմաններ երկրի անվտանգութեան ու զարգացման համար՝ առանց զիջելու եւ վտանգելու համազգային ձեռքբերումերը, նպատակներն ու շահերը,
բ) չի լուծուել անկախ եւ անաչառ դատական համակարգի կայացման խնդիրը,
գ) ժողովրդի կողմից վստահութիւն չվայելող ընտրական համակարգը չի ապահովում ազատ, արդար եւ թափանցիկ ընտրութիւնների անցկացումը,
դ) տեղի է ունեցել քաղաքական եւ տնտեսական իշխանութեան սերտաճում, խորացել է տնտեսութեան մոնոպոլացումը, ինչը յանգեցրել է պետութեան եւ իշխող կուսակցութեան նոյնացմանը,
է) տնտեսական քաղաքականութիւնը շարունակում է գերազանցապէս սպասարկել մոնոպոլիաների եւ խոշոր բիզնեսի շահերը,
զ) տագնապահարոյց է երկրում աղքատութեան իրական մակարդակը,
է) առկայ է արտագաղթի նոր ալիքի առաջացման իրական վտանգ,
ը) երաշխաւորուած չեն խօսքի ազատութիւնը եւ բազմակարծութիւնը,
թ) բացակայում է իշխանութիւն-ընդդիմութիւն միասնական քաղաքական համակարգը,
ժ) քաղաքացիական հասարակութեան ինստիտուտների կայացման գործընթացը հեռու է բաւարար լինելուց :
Ելնելով վերոնշեալ հաստատումներից՝ Գերագոյն Ժողովը Դաշնակցութեան գերակայ խնդիր է հռչակում.
– ազգային ուղեգծի վերականգնումը,
– սոցիալական արդարութեան հաստատումը,
– քաղաքացիների իրաւունքների պաշտպանութիւնը,
– երկրում նոր իշխանութեան ձեւաւորումը:
06 Յունիսի 2010 թ.
