ԵՐԵՒԱՆ.- Այսօր, Երեւանի մէջ իր աշխատանքներուն կը սկսի Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան Հայ Դատի յանձնախումբերու խորհրդաժողովը, որ իր աշխատանքները պիտի շարունակէ Ստեփանակերտի մէջ: Իր այս ձեւաչափով, ասիկա երրորդ խորհրդաժողովն է, զոր Հայ Դատի յանձնախումբերը կը գումարեն, հայոց երկու պետութեանց մայրաքաղաքներուն մէջ:
Խորհրդաժողովը պիտի տեւէ հինգ օր, որոնց ընթացքին Հայ Դատի յանձնախումբերու անդամներ, գրասենեակներու պատասխանատուներ, ՀՅԴ մարմիններու ներկայացուցիչներ պիտի մասնակցին նաեւ Արցախի մէջ Շուշիի ազատագրութեան նուիրուած հանդիսութեանց ու ձեռնարկներուն:
Սոյն խորհրդաժողովին մասնակցող պատուիրակները կը ներկայացնեն Անգլիոյ, Արժանթինի, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներու, Արաբական Միացեալ Էմիրութիւններու, Արցախի, Աւստրալիոյ, Պելճիքայի, Պուլկարիոյ, Պրազիլի, Եգիպտոսի, Իրանի, Լիբանանի, Գանատայի, Հայաստանի, Հոլանտայի, Յունաստանի, Ուրուկուէյի, Ռուսիոյ, Սուրիոյ, Վրաստանի, Քուէյթի, Ֆրանսայի, Աւստրիոյ, Գերմանիոյ, Իտալիոյ, Կիպրոսի, Երուսաղէմի եւ Շուէտի Հայ Դատի յանձնախումբերը:
Խորհրդաժողովի նպատակն է միջազգային իրադարձութիւններու եւ Հայաստանի հանրապետութեան ու Արցախի դիմագրաւած տարբեր մարտահրաւէրներու ներկայ հանգրուանին, անդրադառնալ ՀՅԴ Հայ Դատի ռազմավարութեան եւ ՀՅԴ Հայ Դատի յանձնախմբերու ու գրասենեակներու ընելիքներուն։ Խորհրդաժողովի գլխաւոր օրակարգերն են Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման եւ հատուցման, հայ ժողովուրդի իրաւունքներու ձեռքբերման եւ Արցախի հզօրացման խնդիրները։
Ստորեւ կը ներկայացնենք ՀՅԴ մամլոյ դիւանին կողմէ պատրաստուած ամփոփ տեղեկագիր մը՝ Հայ Դատի յանձնախումբերուն եւ գրասենեակներուն մասին:
ՀՅԴ ՀԱՅ ԴԱՏԻ ՅԱՆՁՆԱԽՄԲԵՐՆ ՈՒ ԳՐԱՍԵՆԵԱԿՆԵՐԸ
ՀՅ Դաշնակցութեան Հայ Դատի յանձնախմբերը այդ անունով գործում են աւելի քան վեց տասնամեակից ի վեր, սակայն նրանց ակունքները աւելի վաղ ժամանակներից են: Առաջին աշխարհամարտի վերջում Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներում կազմուած «Հայաստանի անկախութեան համար ամերիկեան կոմիտէն», իսկ Հայաստանի խորհրդայնացումից յետոյ՝ նաեւ «Հայաստանի հանրապետութեան պատուիրակութիւնը» եղել են այն կառոյցները, որոնց միջոցով Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը միջազգային մակարդակով քաղաքական, յարաբերական եւ քարոզչական աշխատանքներ էր տանում՝ յանուն հայ ժողովրդի իրաւունքների միջազգային ճանաչման եւ Հայաստանի անկախութեան:
Երկրորդ աշխարհամարտի վերջին, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներում ՀՅԴ կազմեց Հայ Դատի յանձնախումբ, որը Նիւ Եորքում ունեցաւ գրասենեակ եւ հայ ժողովրդի իրաւունքների խնդիրը ներկայացրեց նորակազմ Միաւորուած ազգերի կազմակերպութեանը:
Հայոց Ցեղասպանութեան յիսնամեակի առիթով Սփիւռքի բոլոր համայնքներում Դաշնակցութիւնը կազմեց յատուկ յանձնախմբեր, որոնք էլ այնուհետեւ կոչուեցին ՀՅԴ Հայ Դատի յանձնախմբեր եւ գործում են առ այսօր: Մի շարք երկրներում գործում են նաեւ Դաշնակցութեան այդ շրջանների մարմիններին ենթակայ Հայ Դատի գրասենեակներ:
ՀՅԴ Հայ Դատի յանձնախմբերի եւ գրասենեակների առաջադրանքներին մաս են կազմում ոչ միայն Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչումը, այլ նաեւ Հայաստանին եւ Արցախին վերաբերող խնդիրներ, æաւախքի հայութեան իրաւունքների պաշտպանութիւնը եւ այլն:
Վերջին տասնամեակներում, միջազգային քաղաքական կեանքի ամենակարեւոր մայրաքաղաքներում՝ Վաշինգտօն, Մոսկուա, Բրիւսէլ եւ Բէյրութ, Դաշնակցութիւնը հաստատել է Հայ Դատի գրասենեակներ, որոնց օտարալեզու անուանումը պատշաճուել է իրենց քաղաքական միջավայրին:
Այս գրասենեակներից առաջինը հաստատուեց 1984 թ., Վաշինգտօնում: Այն առաւելաբար հանդէս է գալիս որպէս ամերիկահայութեան քաղաքական առաջադրանքներն ու շահերը ամերիկեան քաղաքական շրջանակներում հետապնդող գլխաւոր կառոյց:
Մոսկուայի գրասենեակը հաստատուեց 1993թ. եւ հիմնականում գործում է որպէս Դաշնակցութեան Բիւրոյի քաղաքական գրասենեակ: Այս գրասենեակի միջոցով նաեւ քաղաքական որոշ աշխատանքներ են տարւում ԱՊՀ անդամ հարեւան երկրներում:
Բրիւսելի գրասենեակը հաստատուեց 2002թ.: Նկատի ունենալով ընդհանրապէս աշխարհում ընթացող գործընթացները, յատկապէս՝ մեր տարածաշրջանի վրայ ազդեցութիւն ունեցող քաղաքական հոլովոյթներն ու նրանց մէջ Եւրոպայի դերակատարութիւնը՝ անհրաժեշտ էր զարկ տալ Եւրոպայում մեր քաղաքական աշխատանքներին: 1990ականների կէսերին, գլխաւորաբար ՄԱԿի եւ միջազգային այլ կազմակերպութիւններում Արցախի հարցի պաշտպանութեան նպատակով, Ժընեւում հաստատուեց Հայ Դատի գրասենեակ: Իսկ 2001ին Եւրոպայի գրասենեակը ժամանակաւորապէս հաստատուեց Փարիզում, ապա Բրիւսէլում, նկատի ունենալով, որ այդ քաղաքում են հաստատուած եւրոպական գլխաւոր կառոյցները: Գրասենեակը եւ Եւրոպայում ՀՅԴ կազմակերպական շրջանների մասնակցութեամբ կազմուած Եւրոպայի Հայ Դատի յանձնախումբը գործում են եւրոպական կառոյցների եւ Եւրոպայում գտնուող միջազգային կազմակերպութիւնների հետ:
2005թ.ին, Բէյրութում բացուեց Հայ Դատի Մերձաւոր Արեւելքի գրասենեակը: Այն ունի տարածաշրջանային առաքելութիւն, յատկապէս՝ արաբական եւ իսլամական երկրների քաղաքական եւ հասարակական շրջանակներում Հայաստանի, հայութեան եւ հայկական հարցերի նկատմամբ դրական կեցուածք ձեւաւորելու նպատակ:
Եւ վերջապէս, 2001թ.ից Երեւանում գործում է ՀՅԴ Բիւրոյի Հայ Դատի եւ քաղաքական հարցերի գրասենեակը: Նման գրասենեակ անցեալում գործել է Աթէնքում, երբ քաղաքական արգելքների պատճառով Բիւրոյի նստավայրը տակաւին Երեւանում չէր հաստատուել: Այս գրասենեակի պարտականութիւնն է համադրել Բիւրոյի եւ շրջանների Հայ Դատի գրասենեակների ու յանձնախմբերի աշխատանքները, պահել Բիւրոյի միջազգային յարաբերութիւնները: 2009թ.ին Երեւանում գրանցուեց «Հայ Դատ» հիմնադրամը, որի առաքելութիւնն է Հայ Դատի տարբեր խնդիրների շուրջ գլխաւորաբար կրթական, ակադեմական եւ գիտա-հետազօտական աշխատանքների կազմակերպումը։