Հայ-թրքական յարաբերութիւնների բնականոնացումը՝ ի գին հայ ժողովրդի արդար իրաւունքների ոտնահարման ու Հայոց Եղեռնի իրողութիւնը հարցականի տակ դնելու, խռովել է ողջ հայութեան ու նաեւ մեր աշակերտների հոգիները։ Պատանեկան տարիքին յատուկ նրանց մշտարթուն եւ իտէալապաշտ մտաշխարհը փոթորկուել է ստեղծուած կացութիւնից, որը հեռու է որեւէ սկզբունքայնութիւնից եւ միայն բացատրուելի է քաղաքական ու նիւթական նեղ շահագրգռութիւններով, որն այնքան հեռու է նրանց սկզբունքապաշտ էութիւնից։ Նրանք էլ մեզ պէս ցնցուած են ստեղծուած իրավիճակից եւ փորձում են վերլուծել իրադարձութիւնները։ Ահաւասիկ ընթերցողներին ենք ներկայացնում «Ռոզ եւ Ալէք Փիլիպոս» Ազգային վարժարանի աշակերտներից մի քանիսի կարծիքները՝ հայ-թրքական յարաբերութիւնների բնականոնացման մասին:
Ամիսներ շարունակ տեւող բանակցութիւններէն ետք, Թուրքիան եւ Հայաստանը որոշած են բանալ իրենց սահմանները եւ առեւտրական ու դիւանագիտական կապեր հաստատել։ Երբ Սերժ Սարգսեան Հայաստանի նախագահ ընտրուեցաւ, անոր նպատակներէն մէկը եղաւ Հայաստան եւ Թուրքիա լաւ դրացիներ դարձնել եւ բոլոր նախկին հարցերը մոռնալ ու մէկ կողմ դնել։
Հայաստանի միակ «զէնքը»ն է իր հողերուն արդար պահանջատի-րութիւնը։ Թուրքիան միւս կողմէ սահմանը բանալը կը պայմանաւորէ անով, որ հայերը մոռնան Ցեղասպանութիւնը եւ հրաժարին հողային պահանջքէ։
Ես շատ մտահոգուած եմ Հայաստանի վիճակով։ Եթէ Սարգսեան յաջողի իր քաղաքականութեան մէջ, ապա մեր պապերու տարիներու աշխատանքը Ցեղասպանութեան ճանաչման ուղղութեամբ, ի զուր կ՛երթայ։ Յոյսով եմ, որ Հայաստանի կառավարութիւնը այս հարցին նկատմամբ խելամտօրէն որոշում կ՛առնէ, որովհետեւ մեր ազգային արժանապատուութիւնն է, որ սեղանի վրայ դրուած է։
Ադամ Կէմիրճեան
8րդ դասարան
Հայաստանը եւ Թուրքիան մտադիր են վերջ տալով իրենց տարիների հակամարտութեան՝ բանալ իրենց սահմանները։ Այս համաձայնութեան հասնելու համար, Հայաստանի ներկայ պետութիւնը պատրաստ է ճանաչել Թուրքիոյ ամբողջականութիւնը, այսինքն՝ ընդունել, որ Արարատը եւ Արեւմտեան ամբողջ Հայաստանը Թուրքիային են պատկանում։ Նրանք նոյնպէս մասնագէտների մի յանձնախումբ են կեանքի կոչելու, որպէսզի քննեն թէ 1915ի Հայկական Ցեղասպանութիւնը եղե՞լ է, թէ ոչ։
Ես անձնապէս այս որոշումներին երբեք համաձայն չեմ։ Ինչպէ՞ս է Հայաստանի պետութիւնը ինքն իրեն թոյլ տալիս, որ այսքան «Պայքար, պայքար մինչեւ վերջ» պոռալուց յետոյ, մեր մեծ հայրերի այսքա՛ն տեսածներից ու պատմածներից յետոյ, այսքան զոհերից յետոյ, Արարատն ու Անիի աւերակները ճանաչել որպէս թրքական հող։ Ինչպէ՞ս են կարող նրանք հարցականի տակ դնել Ցեղասպանութեան իրողութիւնը։ Դա վիճելի եւ ապացուցելի բան չէ, այլ՝ պատմական փաստ։ Մենք մեր սրտերում գիտենք այդ իրականութիւնը եւ թուրքերն էլ դա լաւապէս գիտեն։
Ալիս Խաչմանեան
8րդ դասարան
1915ին տեղի ունեցած Հայոց Ցեղասպանութիւնը հայ ժողովուրդը յուզող ամենակարեւոր նիւթերից մէկն է եղել անցնող 93 տարիներում։ Ահա տարիների հակամարտութիւնից յետոյ, Հայաստանը եւ Թուրքիան համաձայնուել են վերականգնել իրենց դիւանագիտական կապերը եւ բացել իրենց սահմանները։ Սահմանների բացուելը վերջապէս կարող է օգնել հակամարտութիւնների մեղմացմանը եւ բարելաւել առեւտրական կապերը։ Սակայն այս համաձայնութիւնը ստորագրուելու է այնպիսի պայմաններում, երբ Թուրքիայի պետութիւնը դեռ շարունակում է հերքել Ցեղասպանութեան իրողութիւնը եւ սրանով Հայաստանը նաեւ հրաժարւում է Ցեղասպանութիւնը ճանաչեցնել տալու իր քաղաքականութիւնից։ Սա լաւագոյն լուծումն է Թուրքիայի համար, որը ըստ Եւրոպայի խորհրդի պահանջի՝ խորհրդի անդամ կարող է դառնալ այն ժամանակ երբ լուծուած կը լինի Հայոց Ցեղասպանութեան հարցը։
Միշէլ Կիւլնազարեան
11րդ դասարան
Հայաստան եւ Թուրքիա հարեւան պետութիւնները իրարու հետ կ՛ուզեն դաշնագիր մը ստորագրել, որպէսզի սահմաններու բացում կատարուի եւ տնտեսական կապեր հաստատուին երկու երկիրներուն միջեւ։ Ատրպէյճանը եւ Թուրքիան կը դնեն իրենց պայմանները՝ սահմանները բանալու համար։ Անոնք կ՛ըսեն, թէ Ղարաբաղի հարցը չլուծուած՝ սահմանը չեն կրնար բանալ, իսկ եթէ բանան սահմանները, հայերը այլեւս պիտի հրաժարին Հայկական Ցեղասպանութեան ճանաչումէն եւ Արեւմտեան Հայաստանի հողերը պահանջելէ։
Սփիւռքի հայերուն համար անկարելի է այսպիսի համաձայնութեան մը ստորագրումը։ Ես բնաւ համաձայն չեմ իբր հայ, որ այսպիսի քայլի մը դիմելով՝ մենք մոռնանք մեր ամբողջ չարչարանքները եւ մեր հայու ոգին։ Ինչպէ՞ս կրնանք մոռնալ մեր մէկ ու կէս միլիոն անմեղ ժողովուրդը, մեր հայկական բռնագրաւուած հողերը։ Թուրքիան դեռ կը մերժէ իր գործած Ցեղասպանութեան իրողութիւնը, առանց որեւէ վարանումի։ Եթէ մենք ընդունինք այս համաձայնագիրը, ապա համաձայնած կ՛ըլլանք Թուրքիոյ այս քաղաքականութեան։
Սանտրա Տօնոյեան
7րդ դասարան