ԵՐԵՒԱՆ, «Արմէնփրէս».- Անդրադռնալով այն լուրերուն, թէ Ս. Փեթերզպուրի մէջ նախագահներ Սերժ Սարգսեանի ու Ալիեւի հանդիպման ընթացքին, իբր թէ ձեռք բերուած է պայմանաւորուածութիւն՝ Յուլիսին ստորագրուելիք փաստաթուղթի մը շուրջ, որ իր բնոյթով ոչ հայանպաստ է, եւ իբր թէ այնտեղ խօսք կայ ազատագրուած տարածքներուն յանձնման, ատրպէյճանացի փախստականներուն ԼՂՀ վերադարձի ու նոր հանրաքուէ կատարելու մասին՝ Հայաստանի արտաքին գործոց փոխնախարար Շաւարշ Քոչարեան «Հայաստանի Զրուցակից» թերթին յայտնած է.
«Ինչ որ փաստաթղթի ստորագրման, հայկական կողմի ինչ-ինչ զիջումների մասին լուրեր յաճախ են շրջանառւում, սակայն իրականում դրանք անհիմն են ու հետապնդում են ներքաղաքական նպատակներ: Իրականութիւնն այլ է. այս պահին, ինչպէս յայտնի է, կայ մէկ փաստաթուղթ՝ մատրիտեանը, որն արձանագրում է միջազգայնօրէն ընդունուած երեք սկզբունքներ՝ ինքնորոշում, տարածքային ամբողջականութիւն եւ ուժի չկիրառում: Պատահական չէ, որ մէկ տարի շարունակ Պաքուն մերժում էր այդ փաստաթղթի գոյութիւնը, չնայած Մատրիտում Ատրպէյճանը համաձայանութիւն էր տուել այն ընդունել որպէս բանակցութիւնների հիմք»։
Ըստ Շ. Քոչարեանի, այսօր, երբ սկզբունքային մօտեցումներուն շուրջ համաձայնութիւն ձեռք չէ բերուած, ինչպէ՞ս կարելի է խօսիլ տարածքները յանձնելու, ատրպէյճանցի փախստականներուն վերադարձի մասին, ու յայտարարել, թէ ԼՂ հիմնահարցը ուր որ է, լուծում պիտի ստանայ: «Նմանատիպ տեղեկատուութեան, աւելի ճիշդ՝ ապատեղեկատուութեան աղբիւրը ատրպեճանական մամուլն է», նշած է ան:
Պատասխանելով այն հարցին, թէ ի՞նչ պիտի «փոխզիջի» հայկական կողմը, երբ ԼՂՀ արդէն իսկ կատարած է իր բաժին զիջումները՝ Շ. Քոչարեան ըսած է, որ նոր հանրաքուէի գաղափարը առաջարկած են միջնորդները, իբրեւ փոխզիջում:
«1991ին ԼՂՀում միջազգային իրաւունքի եւ այն ժամանակ գործող օրէնսդրութեան համաձայն, տեղի ունեցաւ Լեռնային Ղարաբաղի հանրապետութեան կայացումը: ԽՍՀՄ փլուզումով նախկին ատրպեճանական ԽՍՀՄ տարածքում ձեւաւորուեցին երկու իրաւահաւասար պետութիւններ՝ Լեռնային Ղարաբաղի հանրապետութիւնն ու Ատրպէյճանի հանրապետութիւնը: Ի դէպ, ԼՂՀ հանրաքուէն մի քանի օր աւելի վաղ տեղի ունեցաւ, քան Ատրպէյճանում: Եւ այսօր յանձին ԼՂՀի՝ մենք գործ ունենք կայացած պետութեան հետ: Աւելին, նոյնիսկ անյարմար է Լեռնային Ղարաբաղի հանրապետութիւնը համեմատել ժողովրդավարութեան տեսակէտից անձնիշխանական Ատրպէյճանի հետ:
ԼՂՀ ունի Սահմանադրութիւն, որն ԱՊՀ տարածքում ամենաժողովրդավարականներից մէկն է: Արդէն կայացած պետութեան դէպքում, նոր հանրաքուէի անցկացումն արդէն իսկ փոխզիջում է: Ի հարկէ, միջնորդների առաջարկած նոր հանրաքուէն ենթադրում է որոշակի պայմաններ. առաջին հերթին, հանրաքուէին մասնակցող հայերի ու ատրպէյճանցիների միջեւ համամասնութիւնը պէտք է լինի այնպիսին, ինչպիսին 88ին էր: Երկրորդ, նոր հանրաքուէի անցկացումը կը լինի իմաստալի, եթէ արձանագրուի, որ ԼՂՀ ժողովրդի կայացրած որոշումը պարտադիր է բոլոր կողմերի՝ այդ թւում եւ Ատրպէյճանի համար:
Ատրպէյճանը պէտք է ընդունի Լեռնային Ղարաբաղի հանրապետութեան բանակցային լիիրաւ կողմ լինելը: Եւ միայն այդ դէպքում հնարաւոր է արդիւնաւէտ խօսել միւս հարցերի մասին: Իսկ Հայաստանում տարածում ունի ատրպեճանական մամուլի ապատեղակատուութիւնը՝ ատրպէյճանցի փախստականների իբր առաջին հերթին վերադարձի մասին: Նախ ատրպէյճանացիները միջազգային դիտորդների վերահսկողութեամբ կարող են քուէարկել այն վայրերից, ուր այսօր բնակւում են: Եւ ամենակարեւորը, փախստականները եւ տարածքները հետեւանք են Ատրպէյճանի ուժային քաղաքականութեան, իսկ խնդրի հիմքը ԼՂՀ կայացած ինքնորոշումն է: Շրջանցելով խնդրի հիմքը եւ հակամարտութեան հետեւանքների իրական պատճառը՝ անհնարին է հասնել հետեւանքների կարգաւորման», պարզաբանած է փոխնախարարը:
Անդրադառնալով այն դիտարկման, թէ տարածքային ամբողջականութեան սկզբունքը չի կրնար կիրառուիլ ինքնորոշման իրաւունքի իրացման պարագային՝ Շ. Քոչարեան նշած է, որ մատրիտեան փաստաթուղթին մէջ փորձ եղած է համատեղելու այդ երկու մօտեցումները՝ ինքնորոշման իրաւունքն ու տարածքային ամբողջականութիւնը:
«Տարածքային ամբողջականութիւնն ինքնորոշման դէպքում չի նշանակում սահմանների անփոփոխելիութիւն, այլապէս աշխարհի բազմաթիւ պետութիւններ այսօր գոյութիւն չէին ունենայ, այդ թւում եւ նոյն Ատրպէյճանը: Իրականում ինքնորոշման իրաւունքն ու տարածքային ամբողջկանութիւնն իրաւահաւասար սկզբունքներ են: Վերջինս կիրառւում է այն դէպքում, երբ ուժեղ կողմը փորձում է միւսի տարածքը զաւթել: Տարածքային ամբողջականութեան սկզբունքի խախտողը ինքնորոշուած ԼՂՀ դէմ ռազմական ագրեսիա իրականացրած Ատրպէյճանն է», եզրափակած է փոխնախարարը: