
ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՈՒԹԻՒՆՆԵՐԻ ԵՒ ԾՐԱԳՐԵՐԻ ԱՌԱՋԱՐԿՆԵՐ
ՀՅԴ Բիւրոյի Երիտասարդական գրասենեակը յայտարարում է «Հայ Ուսանողութիւնը Արցախի համար» խորագրով ուսումնասիրութիւնների մրցութային ծրագրի 2025ի (երկրորդ) թողարկումը, որի նպատակն է համախմբել հայ ուսանողութեանը արցախահայութեան վերադարձի իրաւունքի շուրջ: Մրցոյթը նախաձեռնում ենք, նկատի ունենալով, արցախահայութեան վերադարձի իրաւունքի արդիականութիւնը, եւ գիտակցելով հայ ուսանողութեան մասնագիտական ներուժն այս հիմնահարցին ծառայեցնելու անհրաժեշտութիւնը:
Ծրագրի հիմնական նպատակն է` միաւորել հայ ուսանողութեան կարողութիւնը եւ ներուժը, քաղաքական, տնտեսական, հասարակագիտական, իրաւագիտական, մշակոյթի եւ հետաքննողական լրագրութեան բնագաւառներում եւ այն հասանելի դարձնել արցախահայութեան վերադարձի իրաւունքի ուղղութեամբ հայանպաստ գործունէութիւն ծաւալող ազդեցիկ հիմնարկներին եւ մարմիններին՝ արդիւնաւէտ օգտագործման համար: Այս ծրագրի հովանաւորն է` Արցախի Հանրապետութեան ԱԺի (Ազգային ժողովի) կողմից լիազօրուած՝ Արցախի ժողովրդի հիմնարար իրաւունքների պաշտպանութեան կոմիտէն, գլխաւորութեամբ` Հայաստանի արտաքին գործերի նախկին նախարար Վարդան Օսկանեանի:
Առ այդ, կոչ ենք անում Հայաստանից, Արցախից եւ Սփիւռքից 20-35 տարեկան ուսանողներին մասնակցել այս ծրագրին:
Մասնակիցների աշխատանքը կը վերահսկեն հանրայայտ մասնագէտներ ովքեր կը ծառայեն որպէս խորհրդատուներ (mentors):
Յայտադիմումները եւ ուղեկցող նպատակային բացատրագրերը հարկաւոր է ներկայացուեն 2025ի Ապրիլի 20ը ներառեալ, այցելելով կայքը:
Հետազօտական աշխատանքների ներկայացման վերջնաժամկէտը 2025ի Յուլիսի 31ն է:
Ծրագրի համար նախատեսուած են հետեւեալ նիւթերը եւ խորհրդատուները.
ՆԻՒԹԵՐ
ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԻՐԱՒՈՒՆՔ ԵՒ ՓՈՐՁ
1. Բռնի տեղահանուածների վերադարձի իրաւունքի իրաւաքաղաքական հիմքերը միջազգային իրաւունքի շրջանակներում: Մարդու իրաւունքների եւրոպական դատարանը, Միջազգային արդարադատութեան դատարանը եւ այլ միջազգային հաստատութիւններ՝ այս իրաւունքի իրաւական հաստատման եւ իրագործման համատեքստում (պարունակի մէջ):
– Ֆիլիփ Ռաֆֆի Քալֆայեան, միջազգային օրէնքի դոկտոր, իրաւաբանական խորհրդատու, գիտաշխատող եւ դասախօս Փարիզի «Պանթէոն Ասաս» համալսարանի, Ֆրանսիա։
2. Բռնի տեղահանուածների վերադարձի իրաւունքի իրականացման նախադէպերի համեմատական վերլուծութիւն եւ քաղուելիք դասեր․ արցախահայութեան խնդրի իւրայատկութիւնները (եթէ կան):
– Գառնիկ Քերքոնեան, իրաւաբան, միջազգային օրէնքի մասնագէտ, Միացեալ Նահանգներ։
3. Արցախահայերի իրաւունքները, որպէս բնիկ ժողովուրդ, միջազգային իրաւունքի ներքոյ։ Վերադարձի Իրաւունքի դերը Արցախի բնիկ հայութեան գոյատեւման եւ զարգացման ապահովման համատեքստում:
– Գէորգ Յակոբճեան, իրաւաբան, միջազգային օրէնքի դոկտոր, Հայ իրաւական կենտրոնի Տնօրէն խորհուրդի անդամ, Միացեալ Նահանգներ։
ՎԵՐԱԴԱՐՁԻ ՊԱՅՄԱՆՆԵՐ
4. Արցախահայերի վերադարձի պայմանների եւ նրանց ակնկալիքների վերլուծական քննարկում` հիմնուած հարցախոյզերի եւ դէմ առ դէմ հանդիպումների միջոցով ձեռք բերուած վիճակագրական տուեալների վրայ:
– Աշոտ Ղուլեան, պատմաբան, Արցախի Հանրապետութեան Ազգային ժողովի նախկին նախագահ, Հայաստան։
5. Արցախահայութեան վերադարձի իրաւունքի իրականացման անվտանգային նախապայմանները, նրանց ապահովման տարբերակներն ու կիրառելիութիւնը:
– Կիրօ Մանոյեան, ՀՅԴ Բիւրոյի անդամ եւ Հայ Դատի քաղաքական հարցերի գրասենեակի պատասխանատու, Հայաստան։
6. Արցախահայութեան կարգավիճակի հարցը՝ Արցախ վերադարձի ժամանակ: Արցախի կառավարման հնարաւոր տարբերակներ եւ մոդելներ (նախատիպեր):
– Արտակ Բեգլարեան, Արցախի Հանրապետութեան մարդու իրաւունքների նախկին պաշտպան, Հայաստան։
7. Բռնի տեղահանուած արցախահայութեան հաւաքական վերադարձի կարեւորութիւնը եւ խմբակային կամ անհատական վերադարձի վտանգները:
– Յարութ Սասունեան, «Կալիֆորնիա Քուրիըր» պարբերաթերթի գլխաւոր խմբագիր, Միացեալ Նահանգներ։
8. Արցախահայութեան վերադարձի իրաւունքի իրականացման համար՝ Հայաստանի Հանրապետութեան հետ անխափան ցամաքային կապի անհրաժեշտութիւնը: Այս նպատակով, տարածաշրջանային ճանապարհային հաղորդակցութեան միջոցների նոր պատկերացումների ներկայացման փորձ:
– Եղիա Թաշճեան, Բէյրութի Ամերիկեան համալսարանի Հետազօտական կենտրոնի դասախօս, Լիբանան
ԴԵՐԱԿԱՏԱՐՆԵՐԻ ԱՌՆՉՈՒԹԻՒՆ
9. Արցախի Հանրապետութեան կառավարման համակարգի օղակների դիրքորոշման կարեւորութիւնը արցախահայութեան վերադարձի իրաւունքի հետապնդման գծով եւ կատարուած աշխատանքները: Արցախի Հանրապետութեան համար առաջարկութիւն՝ ի նպաստ վերադարձի քաղաքականութեան:
– Արմէն Սարգսեան, պատմաբան, Արցախի Հանրապետութեան Ազգային ժողովի պատգամաւոր, Հայաստան։
10. Հայաստանի Հանրապետութեան դիրքորոշման կարեւորութիւնը արցախահայութեան վերադարձի իրաւունքի հետապնդման գծով եւ կատարուած աշխատանքները, թեր եւ դէմ յայտարարութիւնները: Հայաստան Հանրապետութեան համար առաջարկութիւն՝ ի նպաստ արցախցիների վերադարձի քաղաքականութեան:
– Շահան Գանտահարեան, Բէյրութի «Ազդակ» օրաթերթի գլխաւոր խմբագիր, Լիբանան։
11. Միջազգային, տարածաշրջանային եւ առանձին ուժերի եւ պետութիւնների դիրքորոշումը, շահագրգռուածութիւնը եւ հաւանական դերակատարութիւնը արցախահայութեան վերադարձի գծով:
– Դոկտ. Գէորգ Ղուկասեան, ՀՅԴ Հայ Դատի Կենտրոնական գրասենեակի ծրագրերի պատասխանատու, Հայաստան։
12. Միջազգային կազմակերպութիւնների դերը ի դէմս` ՄԱԿի, ԵԱՀԿի, ԵՄի եւ այլ (եթէ կան)՝ արցախահայութեան վերադարձի հարցերի լուծման գծով եւ նրանց հնարաւոր դերը Արցախում:
– Մարիօ Նալբանդեան, ՀՅԴ Հայ Դատի Կենտրոնական խորհրդի անդամ, Ընկերվար Միջազգայնականի փոխնախագահ, Արգենտինա։
13. Միջազգային մարդասիրական կազմակերպութիւնների դերակատարութիւնը արցախահայութեան գծով՝ ներկայումս որպէս տեղահանուածներ եւ ապագայում վերադարձի պարագային:
– Դոկտ. Կարին Յովսէփեան, Ֆրանսիական համալսարանի Իրաւաբանական բաժանմունքի դեկան (վարիչ), Հայաստան։
14. Արցախահայութեան վերադարձի իրաւունքի հարցով բանակցային հարթակների ստեղծման գործնական հնարաւորութիւնները եւ մեխանիզմները (գործիքակազմները):
– Գասպար Կարապետեան, ՀՅԴ Հայ Դատի Եւրոպայի գրասենեակի նախագահ, Բելգիա։
ԱՐՑԱԽԻ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԻՆՔՆՈՒԹԵԱՆ ՊԱՀՊԱՆՈՒՄ
15. Վերադարձի իրաւունքի հարցում, Արցախի պատմամշակութային ժառանգութեան պահպանութեան կարեւորութիւնը եւ գործնական հնարաւորութիւնները:
– Արցախի թեմի առաջնորդ Վրթանէս եպիսկոպոս Աբրահամեան, Հայաստան։
16. Արցախահայութեան գոյքի պահպանութեան անհրաժեշտութիւնը վերադարձի իրաւունքի իրականացման համատեքստում եւ նրա գործնական հնարաւորութիւնները։
– Գեղամ Ստեփանեան, Արցախի Հանրապետութեան մարդու իրաւունքների պաշտպան, Հայաստան։
ԱԴՐԲԵՋԱՆԻ ԴԻՐՔՈՐՈՇՈՒՄՆ ՈՒ ՔԱՅԼԵՐԸ
17. Ադրբեջանի կեցուածքը ընդհանրապէս վերադարձի իրաւունքի եւ յատկապէս՝ արցախցիների վերադարձի իրաւունքի վերաբերեալ։
– Աբրահամ Գասպարեան, «Ջենեսիս Արմինիա» կենտրոնի հիմնադիր տնօրէն, Հայաստան։
Ուսումնասիրութիւնները գնահատուելու են հետեւեալ չափանիշներով՝
– Արդիականութիւն
– Կիրառական նշանակութիւն
– Հետազօտական աշխատանքի ծաւալ
– Աշխատանքի առարկայական հիմնաւորութիւն
– Տեխնիկական (արհեստագիտական) պահանջների յարգում:
Խրախուսելի է մրցոյթին մասնակցութիւնը նաեւ խմբերի առաջացմամբ: Ուսանողները կարող են կազմել առաւելագոյնը 3ական անդամ ունեցող խմբեր:
Պատրաստուած հետազօտութիւնները քննուելու են խորհրդատուներից բաղկացած դատակազմի կողմից:
Մրցոյթին մասնակցած բոլոր ուսանողները կը ստանան խորհրդանշական նուէրներ: Դատակազմի կողմից ընտրուած լաւագոյն ուսումնասիրութիւնների հեղինակները կը ստանան կրթաթոշակ. առաջին մրցանակին արժանացած ուսանող/խումբ՝ 1000, երկրորդ մրցանակ՝ 750 եւ երրորդը՝ 500 ամերիկեան դոլար պարգեւներով:
Մրցոյթի աւարտին կը գումարուի առցանց խորհրդաժողով, որտեղ լաւագոյն ուսումնասիրութիւնները կը ներկայացուեն հանրութեանը: Նաեւ, բոլոր աշխատութիւնները կը հրատարակուեն հայաստանեան եւ սփիւռքեան մամուլում։
Մրցոյթի արդիւնքները կը հրապարակուեն սոյն թուականի Սեպտեմբեր 2ին։
Լուսաբանական հարցերի եւ յաւելեալ տեղեկութիւնների համար դիմել հետեւեալ հասցէին՝ ayf@arf.am:
ՀՅԴ ԲԻՒՐՈՅԻ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴԱԿԱՆ ԳՐԱՍԵՆԵԱԿ