ՊԱՊԻԿ ՊԱՊԻԿԵԱՆ

101 տարիներու հանգրուանին հասնիլը ինքնին բացառիկ իրադարձութիւն մըն է, սակայն այն, ինչ Հայկանոյշ Ագարակեանը կը դարձնէ յատկանշական, ոչ միայն անոր երկարակեցութիւնն է, այլ այն քաջութեան, տոկունութեան եւ ծառայութեան կեանքը, որ իբրեւ ժառանգութիւն ձգած է։ Անոր պատմութիւնը պատմութիւնն է տոկալու՝ բռնութեան դէմ, բարիք տարածելու շրջապատին մէջ եւ ժառանգութիւն մը ձգելու, որ կը շարունակէ ներշնչել իր ընտանիքն ու համայնքը։
ԱՐԴԱՐՈՒԹԻՒՆԸ ՊԱՇՏՊԱՆԵԼՈՎ՝ ԲՌՆՈՒԹԵԱՆ ԴԱՐԱՇՐՋԱՆԻՆ ՄԷՋ
Խորհրդային վարչակարգին ներքոյ գտնուող Ռումանիոյ մէջ, ուր կաշառակերութիւնը եւ ահաբեկումը կը տիրապետէին ընկերութեան բոլոր ոլորտներուն, արդարութիւնը պաշտպանելը յաճախ վտանգաւոր գործ էր։ Տիկին Ագարակեան՝ մասնագիտացած հաշուապահ, որուն ունակութիւնները կը համեմատուէին Ամերիկայի CPA-ի (Certified Public Accountant) հետ, վեր բարձրացաւ այս դժուարութիւններէն։ Հաշուապահութեան իր խոր գիտելիքներուն զուգահեռ, իր իրաւաբանական ուսումը առիթ տուաւ իրեն աջակցելու այն գործերուն, ուր մեղադրեալները անարդարօրէն ամբաստանուած էին՝ յատկապէս գողութեան վերաբերեալ։ Անոր սկզբունքայնութիւնը եւ արդարութեան նկատմամբ նուիրումը յաճախ զինք վտանգի դէմ կը դներ այնպիսի համակարգի մը մէջ, որ կը հիմնուէր ահաբեկումի ու ճնշումի վրայ։
Տիկին Ագարակեանի դերը այս դատական գործերուն մէջ բազմակողմանի էր։ Ան մանրամասն հարցաքննութիւն կը կատարէր մեղադրեալներուն հետ, կը վերլուծէր ապացոյցները եւ կը պատրաստէր մասնագիտական զեկոյցներ, որոնք վճռորոշ փաստաթուղթեր կ՛ըլլային դատարաններուն համար։ Շատ անգամ, ան կը վկայէր շրջանի դատախազներու եւ դատարաններու առջեւ, նոյնիսկ երբ վտանգը շատ մեծ էր։ Արդարութեան նկատմամբ անոր ունեցած նուիրումը փրկութեան վերջին ճամբան դարձաւ այն անձերուն համար, որոնք կեղծ մեղադրանքներով ճնշուած էին համակարգին կողմէ։
Առաւել քան ուշագրաւ էր յատկապէս մէկ դատական գործ, որ կը վկայէր անոր քաջութեան ու հաստատակամութեան մասին։ Ճաշարանի մը հաշուապահը ամբաստանուած էր գողութեան մէջ եւ յայտնուած եօթը տարուան բանտարկութեան սպառնալիքին տակ, հակառակ այն հանգամանքին, որ ոչ մէկ համոզիչ ապացոյց կար։ Խորհրդային Ռումանիոյ մէջ անմեղութեան կանխավարկածը շատ յաճախ կ՛անտեսուէր եւ ամբաստանեալը կը նկատուէր մեղաւոր։ Տիկին Ագարակեան պարտականութիւնը ստանձնեց վերանայելու այս գործը եւ մասնագիտական եզրակացութիւն տալու։
Մանրակրկիտ վերլուծելէ յետոյ, ան եզրակացուց, որ հաշուապահին դէմ ներկայացուած ապացոյցները անբաւարար էին՝ անոր մեղքը հաստատելու համար։ Սակայն, շրջանի դատախազը մերժեց անոր եզրակացութիւնը՝ պնդելով, թէ հաշուապահը իր կարելիութիւններէն վեր ապրելակերպ ունեցած է եւ, հետեւաբար, պէտք էր, որ գողացած ըլլար։ Երբ դատախազը ճնշում գործադրեց անոր վրայ, որպէսզի զեկոյցը կեղծէ եւ աջակցի մեղադրանքին, տիկին Ագարակեան հաստատակամօրէն մերժեց։ Ան նոյնիսկ բանտարկութեան սպառնալիքի տակ մնաց անսասան։
Անոր հետագայ հետազօտութիւնները ի յայտ բերին, որ հաշուապահը «խոստովանած» էր գողութեան մեղադրանքը՝ միայն ոստիկանութեան կողմէ անողոք խոշտանգման ենթարկուելէ ետք։ Դատավարութեան ընթացքին, հակառակ անոր հիմնաւոր զեկոյցին եւ վկայութեան, դատարանը կողմ քաշեց դատախազութեան եւ դատապարտեց հաշուապահը՝ յիշեալ եօթը տարուան բանտարկութեան։
Սակայն, ամբաստանեալի փաստաբանները դիմեցին վերաքննիչ դատարան։ Վերաքննիչ դատարանը որոշեց, որ գործը նոր քննութեան պէտք էր ենթարկուի եւ երեք նոր փորձագէտներ ներգրաւուեցան ապացոյցները վերանայելու համար։ Բայց նոյնիսկ այս քննութենէն ետք, դատավճիռը անփոփոխ մնաց։
Վերջապէս, գործը հասաւ Ռումանիոյ Գերագոյն դատարան։ Այս դատարանը հիմնովին վերաքննեց բոլոր փաստերը՝ յատկապէս տիկին Ագարակեանի սկզբնական զեկոյցը, որ մնացած էր անփոփոխ եւ անկեղծ։ Գերագոյն դատարանը վճռեց, որ նախորդ դատավճիռները սխալ էին, եւ նոր դատավարութիւն սկսաւ, որուն ընթացքին հաշուապահը արդարացուեցաւ։
Սա անոր յարատեւ արդարամտութեան միայն մէկ օրինակն էր։ Այլ դէպքի մը մէջ, ան պաշտպանեց սովամահ ըլլալու եզրին հասած բեռնատարի վարորդ մը, որ ամբաստանուած էր հանրային պաշարները վատնելու մէջ եւ կը դիմագրաւէր երկու տարուան բանտարկութիւն։ Հայկանոյշ ապացուցեց, որ ան իրմէ կախեալ չէր եղել եւ դատարանը արդարացուց զինք։ Պարզուեցաւ, որ վարորդը հիւանդ էր եւ բանտարկութիւնը մահացու հետեւանքներ կրնար ունենալ իրեն համար։
Տիկին Ագարակեանի անսասան սկզբունքայնութիւնը եւ արդարութեան նկատմամբ յանձնառութիւնը միայն անհատներ չփրկեցին, այլ դարձան յոյսի եւ ազնուութեան լոյս մը՝ անարդարութեան գերիշխող ժամանակներուն մէջ։
ՆՈՐ ԿԵԱՆՔ՝ ԱՄԵՐԻԿԱՅԻ ՄԷՋ
Հայկանոյշի քաջութիւնը զինք առաջնորդեց նաեւ իր կեանքի ամենամեծ փոփոխութիւններէն մէկուն՝ Ամերիկա գաղթելուն։ 1964ի Մարտ 28ին, ան իր զաւակին եւ մօր հետ ժամանեց Լոս Անճելըս։ Հակառակ բոլոր դժուարութիւններուն, ընկերներու օժանդակութեամբ ան յաջողութեամբ հաստատուեցաւ եւ շուտով դարձաւ փորձառու հաշուապահ, իսկ վերջապէս՝ CFO եւ փոխնախագահ Arpeja-California ընկերութեան մէջ։
Անոր մասնագիտական յաջողութիւնը վերածուեցաւ համայնքային ծառայութեան միջոցի։ Հայկանոյշ նպատակադրած էր գործի ընդունիլ հայ գաղթականներ, որոնց համար կայունութիւն եւ հնարաւորութիւններ ստեղծեց։ Իր շնորհիւ, 43 հայ գաղթականներ աշխատանքի տեղաւորուեցան Arpeja-ին մէջ՝ դառնալով իր անմնացորդ նուիրուածութեան վկայութիւնը։
ԺԱՌԱՆԳՈՒԹԻՒՆ՝ ԼՈՅՍԻ ԵՒ ԲԱՐՈՒԹԵԱՆ
Այսօր, Հայկանոյշի ազդեցութիւնը կ՛ապրի իր ընտանիքին մէջ՝ իր որդւոյն, թոռներուն եւ ծոռներուն միջոցով, որոնք կը կրեն իր աշխատասիրութեան, գթասրտութեան եւ նուիրումի արժէքները։ Ան կը մնայ կենդանի կամուրջ մը անցեալի ու ապագայի միջեւ՝ ներշնչելով նոր սերունդները։
Թող Աստուած պահէ զինք առողջ եւ զօրեղ, որպէսզի շարունակէ առաջնորդել ու ներշնչել գալիք սերունդները։