
ԵՐԵՒԱՆ, «Երկիր».- ՀՅԴ «Արամ Մանուկեան» երիտասարդական կեդրոնին մէջ, 30 Սեպտեմբերին տեղի ունեցաւ մեծանուն քաղաքական գործիչ, Հայաստանի Առաջին Հանրապետութեան հիմնադիր Արամ Մանուկեանի յուշակոթող-կիսանդրիին բացումը: Նախաձեռնութեան եւ քանդակին հեղինակը գանատահայ քանդակագործ Յակոբ Ճամպազեանն է: Քաղաքական գործիչին պրոնզաձոյլ արձանը տեղադրուեցաւ կեդրոնի նախասրահին մէջ, ուր ամէն օր ելեւմուտք կը կատարեն հարիւրաւոր երիտասարդներ:
ՀՅԴ Բիւրոյի անդամ Արսէն Համբարձումեան, արժեւորելով Արամ Մանուկեանի կերպարն ու գործունէութիւնը՝ ըսաւ. «Դժուար է թերագնահատել այն դերը, որ ունեցել է Արամ Մանուկեանը Հայաստանի Առաջին հանրապետութեան ստեղծման գործում: Եթէ չլինէր Արամ Մանուկեանը, չլինէին նրա ժամանակակից նուիրեալ գործիչները՝ չէինք ունենայ Առաջին Հանրապետութիւնը, Խորհրդային Հայաստանը, նորանկախ Հայաստանի Հանրապետութիւնը: Արամ Մանուկեանն իր ողջ կեանքի ընթացքում, անկախ նրանից, թէ որտեղ է գործել եւ ինչ հանգամանքներում, մշտապէս հանդէս է եկել որպէս լաւ կազմակերպիչ՝ լինի Բաքւում, Կարսում, Վանում, թէ՝ Երեւանում: Նա իր որակական յատկանիշներով կարողացել է փայլուն արդիւնքներ արձանագրել իր ողջ գործունէութեան ընթացքում»:
Ըստ Համբարձումեանի՝ Արամ Մանուկեան ամէնէն քիչ գնահատուած գործիչներէն է՝ մինչեւ վերջին տարիները: «Միայն վերջին տարիներին է, որ, տարբեր առիթներ օգտագործելով, կարողացել ենք Արամ Մանուկեան գործչի մասին բարձրաձայնել: Վստահաբար, թէ՛ երէկ, թէ՛ այսօր, թէ՛ վաղը Արամ Մանուկեանի պէս գործիչների անհրաժեշտութիւն ենք ունենալու՝ որպէս կազմակերպողի, իբրեւ առաքինի մարդու, իբրեւ միասնութիւն ապահովող, անմնացորդ նուիրուողի: Հէնց այս որակների շնորհիւ էր, որ Արամ Մանուկեանը բոլորի համար դարձել էր ընդունելի, հարազատ, հեղինակութիւն», ըսաւ ան, ապա, վերյիշելով Նիկոլ Աղբալեանի խօսքերը՝ հարցուց, որ արդեօք մենք կը մտածե՞նք, կը գործե՞նք, կ՛ապրի՞նք Արամ Մանուկեանի նման:
«Այս հարցը, կարծում եմ, իւրաքանչիւր հայ իրեն միշտ պիտի տայ, եւ եթէ իւրաքանչիւրը փորձի մի փոքր նմանուել Արամ Մանուկեանին՝ աշխարհը «շուռ տալու» հնարաւորութիւն կ՛ունենանք, այնպէս, ինչպէս ժամանակին դա արեց Արամը, երբ որեւէ մէկը չէր հաւատում, յուսալքութիւն էր, յոյսը չէր երեւում, բայց Արամը եւ նրա նման գործիչները բերեցին այդ յոյսը՝ մեր անկախութիւնը», ընդգծեց Համբարձումեան:

Անդրադառնալով Արամ Մանուկեանի քանդակի ստեղծման՝ ան ըսաւ, որ ինք սիրով ողջունեց նման նախաձեռնութիւն մը։ «Նկատի ունենալով, որ բացօթեայ տարածքում տեղադրելու ընթացակարգերի հետ կապուած դժուարութիւններ կան, որոշեցինք, որ ճիշդ կը լինի կիսանդրին տեղակայել «Արամ Մանուկեան» կենտրոնում, մի գուցէ հետագայում այն կարողանանք աւելի պատշաճ տեղում տեղադրել», դիտել տուաւ Համբարձումեան:
Քանդակագործ Յակոբ Ճամպազեան պատիւ եւ բերկրանք նկատեց Արամ Մանուկեանի նման հերոսի մը յուշակոթող-կիսանդրին քանդակելը՝ աւելցնելով, որ Արամ Մանուկեանի մահուան 100րդ տարելիցին առիթով Սարդարապատ յուշահամալիրին մէջ եւս տեղադրուած է իր հեղինակած՝ Արամ Մանուկեանի յուշակոթողը:
«Այս կենտրոնում տեղադրուած կիսանդրին բրոնզաձոյլ արձան է, բայց այստեղ մտնող երիտասարդները, նրա թողած անմեռ յիշատակի, կտակի դիմաց, վառ պիտի պահեն նրա անմար ջահը, որ տարիներ շարունակ ՀՅԴ ներքոյ աշխատող բոլոր ղեկավարները, ընկերները ամէնուրեք՝ Հայաստանից մինչեւ արտերկիր վառ պահեցին եւ պիտի պահեն, որպէսզի գալիք օրերը պայծառանան Արամ Մանուկեանի լուսահոգի, լուսադէմ եւ լուսապայծառ ծրագրերով եւ աւանդով», ըսաւ քանդակագործը:
Արուեստաբան Մովսէս Հերկելեան (Ծիրանի), մեկնաբանելով քանդակը եւ Արամ Մանուկեանի կերպարը՝ ըսաւ. «Արամ Մանուկեան հերոսներու հերոսն էր, որովհետեւ ան կրցաւ համախմբել ազգը եւ դարձնել մէկ բռունցք: Լաւ նայեցէք Արամի աչքերուն. Յակոբը կերտած է այն պահը, երբ Արամ Մանուկեան մեզ կը պատգամէ միասնականութիւն եւ միաժամանակ կը պարտաւորեցնէ, որ ըլլանք յանձնառու իր պատգամներուն: Մենք հաշուետու ենք իրեն, որովհետեւ ան է մեր պետականութեան հիմնադիրը, առանց Արամ Մանուկեանի՝ մենք այսօր պետականութիւն չէինք ունենար»:

ՀՅԴ պաշտօնաթերթ «Դրօշակ»ի գլխաւոր խմբագիր Արտաշէս Շահբազեան, խօսելով քանդակագործին մասին՝ ըսաւ, որ Յակոբը իսկական արամական է, եւ եթէ մենք հայ ենք, իւրաքանչիւրս պէտք է քիչ մը արամական ըլլանք։
«Երբ ասում ենք Արամ՝ հասկանում ենք պետականութիւն, Հայաստանի վերածնունդ: Մեր այսօրուայ սերունդն այն սերունդն է, որն ապրեց մի իրականութեան մէջ, երբ յաղթած, ամուր պետականութիւն ունեցող երկիրը վատ կառավարմամբ քանդեցին: Համեմատութեան մէջ՝ 100 տարի առաջ Ցեղասպանութեան ենթարկուած, բզկտուած, քայքայուած, անյոյս, անապագայ թուացող երկիրը մէկ այլ ղեկավար կարողացաւ վերականգնել ու դարձնել երկիր ու պետութիւն: Այսինքն՝ լաւ եւ վատ ղեկավարները կարող են երկիրը քանդել կամ հակառակը՝ կառուցել», ըսաւ ան՝ շեշտելով, որ հո՛ս է Արամ Մանուկեանի մեծութիւնը, այս առումով պէտք է զայն գնահատենք: «Արամականութիւնը դարձնելով հայ ժողովրդի սեփականութիւնը՝ մենք հայ ժողովրդին ազգային ենք դարձնում, որի մէջ է մեր փրկութիւնը», աւելցուց Շահբազեան:
«Անկախութիւնից յետոյ Արամի տունը դեռ պատշաճ վիճակում չէ, եւ երեւի թէ հէնց այդ անէծքն է մեր գլխին կախուած մինչեւ այսօր», ձեռնարկի եզրափակիչ խօսքին մէջ ըսաւ Համազգային Հայ Կրթական եւ Մշակութային Միութեան Կեդրոնական վարչութեան անդամ Սպարտակ Ղարաբաղցեան՝ յոյս յայտնելով, որ մօտիկ ապագային Արամ Մանուկեանի տունը՝ Հայաստան, կը կառուցուի, կ՛ամրապնդուի եւ կը շէննայ: