«Հայաստանի Դեսպաններն Իրենց Հաւատարմագրուած Երկրներում Պէտք Է Ներկայանան Որպէս Համահայկական Ներկայացուցիչ, Համայն Հայութեան Ներկայացուցիչ». Նիկոլ Փաշինեան
ԵՐԵՒԱՆ, «Արմէնփրէս».- 27 Օգոստոսին տեղի ունեցաւ Հայաստանի արտաքին գործոց նախարարութեան կեդրոնական անձնակազմին եւ արտերկրի մէջ դիւանագիտական ներկայացուցչութիւններու ղեկավարներու հաւաք, որուն ընթացքին հիմնական խօսք առնողները եղան Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինեան եւ արտաքին գործոց նախարար Զօհրապ Մնացականեան։
Վարչապետ Փաշինեան իր խօսքին մէջ անդրադարձաւ Հայաստանի արտաքին քաղաքականութեան առանցքներուն, այնտեղ տարուելիք աշխատանքներու հիմնական ուղղութիւններուն։ Ան յատկապէս կարեւոր նկատեց Արցախեան տագնապի ծագումին եւ պատճառներուն վերաբերեալ հիմնական տեղեկատուութեան մնայուն թարմացում կատարելը, որովհետեւ միշտ ալ ճիշդ չէ այն ենթադրութիւնը, որ արտաքին մակարդակի վրայ այս հարցին մասին ամէն մարդ ամէն բան գիտէ:
«Չափազանց դառնացած եմ այն իրավիճակից, որով որպէս վարչապետ ժառանգել եմ Լեռնային Ղարաբաղի հարցի կարգաւորման բանակցային գործընթացը եւ, ընդհանրապէս, Ղարաբաղի հարցի միջազգային ընկալումը: Նախորդ տարի արտաքին գործերի նախարարութիւնում առիթ ունեցել եմ ասելու, որ ո՛չ միայն միջազգային ասպարէզում, այլեւ նոյնիսկ ինքներս մեզ համար երբեմն կորցնում ենք Ղարաբաղի հակամարտութեան ծագման պատճառների, իրաւաքաղաքական նրբերանգների տրամաբանական շարադրանքի թելը, եւ այս երեւոյթը յաճախ զգալի է միջազգային տարբեր հարթակներում Ղարաբաղի հակամարտութեան վերաբերեալ քննարկումներ ունենալիս, ընդհուպ, երբեմն Մինսկի խմբի համանախագահութեան շրջանակում բանակցութիւններ վարելիս: Այս իմաստով չափազանց կարեւոր եմ համարում Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտութեան ծագման, պատճառների, համատեքստի վերաբերեալ բազային տեղեկատուութիւնն անընդհատ թարմացնելը, որովհետեւ յաճախ առաջնորդուելով կանխավարկածով, թէ միջազգային հանրութիւնը բաւարար չափով տեղեկացուած է Ղարաբաղի խնդրի մասին, մենք հաշուի չենք առնում, որ հակամարտութեան 30 տարուայ ընթացքում պաշտօնեաները, նոյնիսկ ինստիտուտներն (հիմնարկները-Խմբ.) անընդհատ փոխուել են ու փոխւում են, եւ այդ փոփոխութիւնների հետ ակնյայտ թուացող ճշմարտութիւնները յաճախ մոռացւում են, կորսւում եւ, որ աւելի վատ է, նենգափոխւում: Մենք պէտք է առանձնակի ուշադրութիւն դարձնենք այդ խնդրին, եւ հետեւողական գտնուենք հակամարտութեան նրբերանգները ներկայացնելիս եւ հանրահռչակելիս», ըսաւ Փաշինեան:
Վարչապետը նշեց, որ անհրաժեշտ է նաեւ միջազգային հանրութեան մօտ հասկնալի դարձնել, օրինակ՝ Աբխազիոյ, Հարաւային Օսեթայի եւ Ղարաբաղի հակամարտութիւններուն տարբերութիւնները։
«Սա մեզ համար իսկապէս լուրջ խնդիր է թէ՛ միջազգային, թէ՛ տարածաշրջանային առումով: Երբ մենք յստակ արձանագրում ենք, որ, օրինակ, Հարաւային Օսիայի, Աբխազիայի բնակիչները նոյնիսկ այսօր կարող են հանգիստ այցելել Վրաստանի մայրաքաղաք Թբիլիսի եւ յետ վերադառնալ, իսկ Ռուսաստանի քաղաքացուն Բաքուի օդանաւակայանից յետ են ուղարկում միայն այն պատճառով, որ նա հայկական ազգանուն ունի. երբեմն սա աւելի ամբողջական պատկերացում է տալիս Ղարաբաղի հարցի էութեան մասին, քան նոյնիսկ մի քանի ժամանոց դասախօսութիւնը», շեշտեց ան։
Ապա Փաշինեան խօսեցաւ Հայաստանի արտաքին մարտահրաւէրներուն մասին՝ դիտել տալով, որ Հայաստանի արտաքին քաղաքականութեան նպատակը Հայաստանի ինքնիշխանութիւնն ու անվտանգութիւնը ապահովելն է, ինքնիշխանութեան ու անվտանգութեան մակարդակը հետեւողականօրէն բարձրացնելը, Հայաստանի ու անոր քաղաքացիներու անվտանգութեան եւ բարեկեցութեան համար առաւել նպաստաւոր արտաքին միջավայր ձեւաւորելը:
Ըստ անոր՝ ասոր համար անհրաժեշտ է, որ Հայաստանի ձայնը, դիրքորոշումները, մօտեցումներն ու նպատակները աշխարհին համար ըլլան աւելի տեսանելի, լսելի եւ ընդունելի:
«Այսպիսով, ձեւակերպւում է Հայաստանի արտաքին քաղաքականութեան խնդիրը. այն է՝ բարձրացնել Հայաստանի Հանրապետութեան սուբյեկտութիւնը (հեղինակութիւնը-Խմբ.) միջազգային յարաբերութիւններում, բարձրացնել Հայաստանի Հանրապետութեան հեղինակութիւնը միջազգային յարաբերութիւններում: Արդեօք մենք սրա համար ունե՞նք նախադրեալներ եւ հնարաւորութիւններ: Այո՛, միանշանակ, եւ թոյլ տուէք ասել, որ այս խնդրի լուծման կարեւորագոյն փաստերից մէկը 2018թ. Հայաստանում տեղի ունեցած ոչ բռնի, թաւշեայ, ժողովրդական յեղափոխութիւնն է, որը դարձաւ բառիս բուն իմաստով համաշխարհային իրադարձութիւն, եւ Հայաստանի դիւանագիտական ներկայացուցչութիւնները պէտք է, որ այդ փաստն օգտագործէին աշխարհում Հայաստանի ճանաչելիութիւնն ու հեղինակութիւնը բարձրացնելու համար: 2018թ. հայկական յեղափոխութիւնն անձի, քաղաքական թիմի կամ խմբի մասին չէ, այն երկրի, պետութեան ու ժողովրդի մասին է, ժողովրդի ու պետութեան աստիճանի ու պոտենցիալի (կարողականութեան-Խմբ.) մասին է, եւ այն պէտք է պատշաճ ձեւով ներկայացուի ողջ աշխարհին, այս անգամ արդէն ոչ թէ որպէս լրատուական անցողիկ թողարկման նիւթ, այլ որպէս երկիրը բնորոշող տեղեկատուութիւն: Այս տեղեկատուութիւնն, իմ խորին համոզմամբ, Հայաստանն աշխարհի համար հետաքրքիր դարձնելու անփոխարինելի միջոց է, մանաւանդ ժամանակակից աշխարհում, որտեղ բոլորը եւ ամէնուր խօսում են ժողովրդավարութեան ճգնաժամի մասին: Ժողովրդավարութիւնը պէտք է դառնայ Հայաստանի արտաքին քաղաքականութեան թիւ մէկ այցեքարտը, եւ մեր խնդիրն է աշխարհին ցոյց տալ, որ Հայաստանում ժողովրդավարութիւնն անշրջելի է, որովհետեւ այն հիմնուած եւ յենուած է ոչ թէ անձի, ոչ թէ կոնկրետ (յստակ, յատուկ-Խմբ.) քաղաքական շրջանակի, այլ ժողովրդի գիտակցութեան, կամքի եւ ձգտումների վրայ», յայտնեց Փաշինեան:
Վարչապետը շեշտեց, որ յաջորդ սկզբունքը, որ պէտք է օգնէ բարձրացնելու Հայաստանի հեղինակութիւնը, համահայկականութիւնն է:
«Մեր արտաքին քաղաքական բարդութիւններից ու բարդոյթների ամենաառանցքայինը փոքր ազգի, փոքր պետութեան ընկալումն է: Ընդ որում, այս բարդոյթը յաճախ արտայայտութիւն է գտնում մեր հանրային, պետական կեանքի բոլոր մակարդակներում, ամէնօրեայ կենցաղից մինչեւ արտաքին քաղաքականութիւն: Հետեւաբար, փոքրի բարդոյթը յաղթահարելը կենսական նշանակութիւն ունի մեզ համար, եւ սրա գործնական լուծումն իմ պատկերացմամբ հետեւեալն է՝ Հայաստանի դեսպաններն իրենց հաւատարմագրուած երկրներում պէտք է ներկայանան ոչ թէ որպէս փոքր քաղաքական խմբակի կամ իշխող էլիտայի (ընտրանիի-Խմբ.) կամ, նոյնիսկ, անգամ, փոքր պետութեան, այլ, որպէս համահայկական ներկայացուցիչ, համայն հայութեան ներկայացուցիչ: Սրա համար այսօր կան բոլոր պայմաններն ու նախադրեալները, որովհետեւ ՀՀ կառավարութիւնն ունի ժողովրդական աջակցութեան նոյնպիսի մակարդակ Հայաստանում ու Սփիւռքում, եւ քանի որ պայմանաւորուեցինք, որ Հայաստանում ժողովրդավարութիւնն անշրջելի է, ու քանի որ բազմիցս ենք յայտարարել, որ մեր կառավարութեան նպատակը Սփիւռքի, Հայաստանի եւ Արցախի միջեւ սահմանները ջնջելն ու վերացնելն է, հասկանալ է, որ այսպիսի իրավիճակը պէտք է յարատեւ լինի: Համահայկականութեան տրամաբանութիւնը պէտք է նոր կշիռ տայ Հայաստանի Հանրապետութեանը, նրա խօսքին ու դիրքորոշմանը, իսկ այսպիսի խնդիր լուծելու համար Հայաստանի դիւանագիտական ներկայացուցչութիւնները հայկական համայնք ունեցող բոլոր երկրներում պէտք է լինեն ողջ հայութեանը համախմբող գործօն, եւ դադարեն Սփիւռքի մեր հայրենակիցներին իներցիայով (ծուլու-թեամբ-Խմբ.) բաժանել ընդդիմադիրների եւ իշխանամէտների, հների եւ նորերի», նշեց վարչապետը:
Խօսք առաւ նաեւ արտաքին գործոց նախարար Զօհրապ Մնացականեան, որ նախ անդրադարձաւ ժողովին նպատակին՝ յստակացնել տեղի ունեցած փոփոխութիւններէն ետք հայկական դիւանագիտութեան առաջնահերթութիւնները եւ անոնց իրականացման առաւել արդիւնաւէտ ուղիները՝ Հայաստանի կառավարութեան ծրագիրին համաձայն, նաեւ վերլուծել պետութեան դիմաց ծառացած ազգային անվտանգութեան հիմնարար մարտահրաւէրներն ու սպառնալիքները, քննարկել արդի աշխարհաքաղաքական եւ տարածաշրջանային գործընթացները, որոնք կրնան ուղղակի ազդեցութիւն ունենալ Հայաստանի արտաքին քաղաքականութեան իրականացման ընթացքին վրայ, ինչպէս նաեւ կանխատեսել ոչ-ցանկալի զարգացումները եւ, ըստ կարելւոյն, մշակել անոնց չէզոքացման համար քայլեր։
Նախարարը նշեց, որ ներկայիս Հայաստանի արտաքին քաղաքականութիւնը ունի հիմնական երեք սկզբունքներ, որոնք հիմք եւ ուղենիշ պիտի ըլլան դիւանագիտական գործունէութեան համար: Անոնք են՝ ինքնիշխանութիւնը, համահայկականութիւնը եւ փոխգործակցութիւնը, որոնք պիտի ապահովեն մեր դիւանագիտութեան յարատեւ եւ շարունակական ընթացքը, որովհետեւ բացառիկ առաւելութիւն են աշխարհին հետ կապ հաստատելու եւ ամուր արժէքային հիման վրայ յարատեւ ու կայուն յարաբերութիւններ կառուցելու։
Խօսելով Ղարաբաղի տագնապին մասին՝ Մնացականեան յայտնեց, որ Ատրպէյճանի կողմէ ռազմաքաղաքական հաւասարակշռութիւնը խախտելու փորձերը, որոնք ցարդ կը դրսեւորուին նաեւ ուժի կիրառումով, տարածաշրջանային անվտանգութեան եւ խաղաղութեան սպառնալիք են:
«Հայաստանը հանդէս է գալիս Ղարաբաղեան հակամարտութեան խաղաղ կարգաւորման դիրքերից, սակայն չի կարող ընդունել Ադրբեջանի կողմից բացայայտ կամ քօղարկուած ուժի կիրառման սպառնալիքները, եւ հրադադարի ռեժիմը պայմանական դարձնելու որեւէ նկրտում: Լարուածութեան պայմաններում բանակցութիւններ վարելու Ադրբեջանի ջանքերը խոչընդոտում են խաղաղութեանը նպաստող միջավայրի ձեւաւորմանը, եւ, ըստ այդմ, չեն նպաստում հիմնախնդրի տեւական եւ համապարփակ կարգաւորմանը: Ադրբեջանն իր անփոփոխ հայատեաց քաղաքականութեամբ շարունակում է մնալ Արցախի ժողովրդի գոյութեան սպառնալիքը: Խաղաղութիւնն այլընտրանք չունի, եւ ՀՀն ու Արցախն ունեն բաւարար ուժ՝ խաղաղութեան ապահովման համար», նշեց Մնացականեան:
Նախարարը նշեց, որ Ղարաբաղեան հակամարտութեան ծիրին մէջ Թուրքիոյ կողմէ Ատրպէյճանին նկատմամբ ցուցաբերուած անվերապահ ու բացայայտ աջակցութիւնը Հայաստանի համար անվտանգութեան լուրջ սպառնալիք կը ստեղծէ։ Ան անդրադարձաւ Թուրքիոյ կողմէ Հայաստանի անվտանգութեան խաթարման ուղղուած կարգ մը այլ քայլերու:
«Թուրքիայի կողմից Հայաստանի հետ յարաբերութիւնների հաստատման մերժումը, Հայաստանի տնտեսական շրջափակումը, Հայոց Ցեղասպանութեան շարունակական ժխտումը, իսկ վերջին շրջանում արդէն ցեղասպան գործողութիւնների արդարացումը, Ադրբեջանին Ղարաբաղեան հակամարտութեան շրջանակում անվերապահ եւ բացայայտ աջակցութիւնը ստեղծում են Հայաստանի համար անվտանգութեան լուրջ սպառնալիք, որին շարունակաբար դիմակայելու անհրաժեշտութիւնը պայմանաւորում է տարածաշրջանային անվտանգութեան պահպանմանն ուղղուած Հայաստանի քաղաքականութիւնը՝ այդ թւում արտաքին քաղաքական առաջնահերթութիւնների մասով», յայտնեց Մնացականեան:
Հայաստանի արտաքին գործոց նախարարը նաեւ խօսեցաւ այն մասին, որ Հայաստան արդէն երկու տասնամեակէ աւելի գործօն քայլերու ձեռնարկած է միջազգային մակարդակի վրայ ցեղասպանութիւններու եւ այլ զանգուածային ոճրագործութիւններու կանխարգելման օրակարգի հաստատման եւ ամրապնդման առումով:
«Այս ասպարէզում մենք դարձել ենք առաւել քան ճանաչելի: Հայաստանի շնորհիւ մարդու իրաւունքների զանգուածային խախտումների կանխարգելման դրոյթը ստացել է կոնկրետ դրսեւորում: Մենք կը շարունակենք ամրապնդել ցեղասպանութիւնների կանխարգելման նորմատիւ (օրինաչափական-Խմբ.) հիմքը, պաշտ-պանութեան միջազգային, տարածաշրջանային եւ ազգային մեխանիզմները (մեքենակառոյցները-Խմբ.), ինչպէս նաեւ ի դէմս ընդդէմ ցեղասպանութեան յանցագործութեան Գլոբալ ֆորումի համագործակցութեան հարթակ կը տրամադրենք այս ոլորտում ակտիւ (աշխոյժ-Խմբ.) քաղաքական գործիչների, փորձագէտների, գիտնականների եւ մարդու իրաւունքների պաշտպանների համար», նշեց ան։
Նախարարը նաեւ անդրադարձաւ Հայաստան եւ Եւրոպական Միութեան, անոր անդամ երկիրներու, Եւրոպական ցամաքամասի բոլոր երկիրներուն հետ համագործակցութեան։
«Եւրամիութեան հետ Համապարփակ եւ Ընդլայնուած Գործընկերութեան համաձայնագրի հիմքով զարգացող փոխգործակցութեան համար կարեւորագոյն նշանակութիւն ունի քաղաքական երկխօսութիւնը, Հայաստանի ժողովրդավարական բարեփոխումներին եւ պետական կառոյցներին տրամադրուող աջակցութիւնը, ինչպէս նաեւ ոլորտային համագործակցութիւնը: Կարեւորում ենք Եւրամիութեան դերակատարումը տարածաշրջանային համագործակցութեան ծրագրերում: Մեծապէս արժեւորում ենք մեր համագործակցութեան յարաճուն զարգացումը ԵՄ անդամ երկրների հետ: Այս տեսակէտից կ՛առանձնացնէի Ֆրանսիայի եւ Գերմանիայի հետ յարաբերութիւնների ծաւալը», ըսաւ Մնացականեան։ Այս պարունակին մէջ ան գոհունակութեամբ նշեց Կիպրոս-Հայաստան-Յունաստան եռակողմ ձեւաչափի ձեւաւորումը։
Զօհրապ Մնացականեան հաստատեց, որ Հայաստան եւ Ռուսիա կը շարունակեն մնալ վստահելի ռազմավարական դաշնակիցներ։ »Մեզ Ռուսաստանի ժողովրդի հետ միաւորում է ընդհանուր պատմութիւնը, մշակութային եւ մարդկային սերտ կապերը: Հայաստանի եւ Ռուսաստանի հետ համագործակցութեան դաշնակցային օրակարգը ծաւալուն է: Այն ներառում է ռազմաքաղաքական անվտանգութեան, էներգետիկ (ուժանիւթ-Խմբ.) եւ ենթակառուցուածքների զարգացման, առեւտրատնտեսական համագործակցութեան, կրթական եւ մշակութային փոխանակումների ծրագրեր«, դիտել տուաւ ան։ Ըստ նախարարին՝ Հայաստան կարեւոր կը նկատէ ՀԱՊԿի եւ ԵԱՏՄ ծիրին մէջ ընթացող համարկման գործընթացները եւ բոլոր անդամ երկիրներուն հետ միասնական շահերու մշակումը եւ հետապնդումը:
