«Շարունակականութիւնը Չափազանց Կարեւոր Գործօն Է»
Ստորեւ՝ «Մեդիամաքս»ի հարցազրոյցը Հայաստանի պաշտպանութեան նախարար Դաւիթ Տօնոյեանի հետ.
«ՄԵԴԻԱՄԱՔՍ».- Պարոն նախարար, ձեր կողմից պաշտպանական գերատեսչութեան ղեկավարի պաշտօնը ստանձնելուց յետոյ շատերը փորձում են կռահել, արդեօք կը շարունակուե՞ն բոլոր այն ծրագրերն ու նախաձեռնութիւնները, որոնց սկիզբը դրուել էր նախկին նախարարի օրօք եւ ընդհանրապէս՝ ի՞նչ վիճակ էք արձանագրել պաշտպանութեան նախարարի պաշտօնը ստանձնելու պահին:
ԴԱՒԻԹ ՏՕՆՈՅԵԱՆ.- Բնականաբար, այն ծրագրերը, որոնք ունեն երկարաժամկէտ բնոյթ եւ ուղղուած են բանակաշինութեան գործին, անկախ պաշտպանական կառոյցի ղեկավարի փոփոխութիւնից, պէտք է շարունակուեն:
Բանակը մեր պետութեան ամենահաստատուն, ամենակայացած կառոյցն է, որը ոչ միայն ապահովում է մեր անվտանգութիւնը, այլեւ բարենպաստ պայմաններ է ստեղծում բոլոր միւս ոլորտներում շարունակական զարգացում ունենալու համար: Ուստի, բանակաշինութեան գործում փորձարկումները, պաշտպանական բարեփոխումները ղեկավարների անձերով պայմանաւորելը, բացառապէս նրանց վերագրելը եւ ընդհանրապէս՝ բանակում պլանաւորուող եւ իրականացուող գործընթացները քաղաքականացնելու փորձերը կարող են մեծ բացասական ազդեցութիւն ունենալ մեր պաշտպանունակութեան վրայ:
Ասածս ամենեւին չի նշանակում, որ պաշտպանական կառոյցի ղեկավարը չպէտք է ղեկավարի, ուղղորդի, համակարգի, քաղաքական առաջնահերթութիւններ սահմանի, հետեւաբար՝ նաեւ քաղաքական պատասխանատուութիւն կրի Զինուած ուժերի զարգացման գործում: Ասածիս հիմնական իմաստն այն է, որ պաշտպանութեան ոլորտի զարգացման ոլորտում, առաւել՝ քան միւս բոլոր ոլորտներում, չի կարելի այս կամ այն ծրագիրը չեղարկել զուտ նրա համար, որ դա մշակուել եւ ներդրուել է մէկ այլ քաղաքական ուժի կամ կառոյցի ղեկավարի կողմից:
Օրինակ. պատկերացրէք՝ մենք հիմա վերցնում եւ կասեցնում ենք նախկին պաշտպանութեան նախարարի նախաձեռնած պարտադիր զինուորական ծառայութեան նոր տեսակները: Ի՞նչ հիմնաւորմամբ, եթէ դրանք իսկապէս լաւն են, եթէ իսկապէս այլընտրանք են առաջարկում ժամկետային զինուորական ծառայութեան հիմնական մոդելին: Իհարկէ՝ ժամանակը կարող է նոր մարտահրաւէրներ ձեւաւորել, որոնց լուծումները կարող են եւ նոր մօտեցումներ պահանջել: Բայց ցանկացած պարագայում շարունակականութիւնը չափազանց կարեւոր գործօն է:
Ինչ վերաբերւում է պաշտօնը ստանձնելու պահին արձանագրած վիճակին, ապա պէտք է նշեմ, որ բանակն ունի մի շարք հիմնական, շարունակական խնդիրներ, որոնց լուծման հրամայականը փոխանցւում է իւրաքանչիւր նոր նախարարին: Հաշուի առնելով այն հանգամանքը, որ բանակը վերկուսակցական, ապաքաղաքական կառոյց է, կարծում եմ՝ առողջ տրամաբանութիւնը յուշում է, որ պաշտպանութեան ոլորտում իւրաքանչիւր նոր նախարարի խնդիրը պէտք է լինի ոչ թէ քաղաքական գնահատականներ տալ իր նախորդի աշխատանքին, այլ առկայ խնդիրների համար առաւել ժամանակակից եւ արդիւնաւէտ լուծումներ առաջարկել:
«ՄԵԴԻԱՄԱՔՍ».- Նախկին նախարարի կողմից առաջ էր քաշուել «Ազգ-բանակ» հայեցակարգը, որը իրարամերժ գնահատականների արժանացաւ: Արդեօք այն շարունակուելո՞ւ է ձեր օրօք:
ԴԱՒԻԹ ՏՕՆՈՅԵԱՆ.- Մենք ունենք մեզանից առկախ մի քանի գործօններ՝ օբյեկտիւ (առարկայական-Խմբ.) իրողութիւններ, որոնց հետ չենք կարող հաշուի չնստել: Մասնաւորապէս, ունենք Արցախեան հակամարտութիւն, որի արդիւնքում՝ մի կողմից տասնամեակներ շարունակուող քաղաքական բանակցային գործընթաց, միւս կողմից՝ անմիջական ռազմական սպառնալիք: Այս իրավիճակը մեզ այլընտրանք չի թողնում, քան պահել եւ զարգացնել մեծաթիւ զինուած ուժեր, պահպանել պարտադիր ժամկետային ծառայութիւնը, պաշտպանութեան ոլորտին յատկացնել զգալի ֆինանսական ռեսուրսներ եւ այլն: Դա մեծ ծանրաբեռնուածութիւն է թէ՛ պետութեան եւ թէ հասարակութեան համար: Ուստի մեր խնդիրն է, որպէսզի մեր հասարակութիւնը ամբողջովին վստահի բանակին, վստահ լինի, որ ամէն ինչ արւում է, որ ա.- Զինուած ուժերն ունենան անհրաժեշտ մարտունակութիւն սպառնալիքներին դիմագրաւելու համար, բ.- իր կողմից յատկացուող ռեսուրսներն օգտագործւում են առաւելագոյնս արդիւնաւէտ եւ նպատակային: Իսկ դրան հնարաւոր չէ հասնել առանց բանակ-հասարակութիւն կապերի ամրապնդման, առանց թափանցիկութեան եւ հաշուետուողականութեան մակարդակի բարձրացման, առանց հասարակութեան մի շարք հատուածների կողմից բանակաշինութեան գործում անմիջական մասնակցութեան, առանց կրթութիւնն ու գիտութիւնը բանակ բերելու եւ այլն:
Ինձ համար ամենեւին էլ կարեւոր չէ, թէ դա ինչպիսի քաղաքական փաթեթաւորում կը ստանայ, կը կոչուի «Ազգ-բանակ», թէ կ՛ունենայ մէկ այլ անուանում: Առաւել կարեւորը բովանդակութիւնն է, այն խնդիրը, որը մենք պէտք է լուծենք համազգային համախմբման միջոցով:
«ՄԵԴԻԱՄԱՔՍ».- Ինչպէ՞ս նախարարութիւնում ընդունեցին ձեզ:
ԴԱՒԻԹ ՏՕՆՈՅԵԱՆ.- Այնպէս, ինչպէս պէտք է ընդունել նոր ղեկավարին: Ես պաշտպանական համակարգի համար, մեղմ ասած, նոր մարդ չեմ: Ես դէմքով, անուն-ազգանունով, անցած մարտական կամ ծառայողական ուղով ճանաչում եմ մեր բանակի սպայակազմի մեծամասնութեանը: Ես աւելի քան երկու տասնամեակ է՝ ինչ բանակում եմ եւ այն իմ հարազատ տունն եմ համարում: Իհարկէ, չափազանց իւրայատուկ զգացողութիւն է՝ վերադառնալ հարազատ տուն:
Բայց հիմա այդ զգացողութիւնը համադրւում է նաեւ պատասխանատուութեան ծայրայեղ սուր ընկալման հետ, քանի որ քեզ է վստահուել Հայաստանի Հանրապետութեան եւ հայ ժողովրդի անվտանգութեան միակ եւ իրական երաշխաւորի՝ բանակի ղեկավարումը: Դա իսկապէս աննկարագրելի մեծ պատասխանատուութիւն է, ուստի կ՛անեմ հնարաւորը՝ մեր ժողովրդի հանդէպ ստանձնած այդ պատասխանատուութիւնը պատուով կրելու համար:
«ՄԵԴԻԱՄԱՔՍ».- Զինուած ուժերի գործունէութեան սկզբունքային ուղղութիւններում կը լինե՞ն արմատական փոփոխութիւններ:
ԴԱՒԻԹ ՏՕՆՈՅԵԱՆ.- Բանակը, ինչպէս ցանկացած կենդանի օրգանիզմ, նոյնպէս զարգանում է: Անվտանգութեան միջավայրը փոխւում է, ի յայտ են գալիս նոր մարտահրաւէրներ, եւ այն, ինչը քիչ հաւանական էր թւում ընդամէնը մի քանի ամիս առաջ, կարող է իրականութիւն դառնալ բացարձակ անսպասելի պահի: Փոխւում է նաեւ ռազմարուեստը, մշակւում են պատերազմավարման նոր մօտեցումներ, սպառազինութեան եւ ռազմական տեխնիկայի նոր տեսակներ, տեխնոլոգիական նոր լուծումներ եւ այլն: Այսպիսի պայմաններում բանակի հիմնական, ամենադժուար խնդիրն է քայլել ժամանակին համընթաց, աւելի կոնկրտ (յստակ-Խմբ.)՝ ապահովել բաւարար մարտունակութիւն կոնկրետ միջավայրին եւ ժամանակին համարժէք: Այն, ինչ երէկ բանակում ժամանակակից էր համարւում, այսօր արդէն այդպիսին չէ: Ուստի մենք իրաւունք չունենք բաւարարուել ձեռք բերուածով, դոփել տեղում եւ համարել, որ ունենք բաւարար ռազմական ներուժ: Ընդհակառակը, պէտք է բանակը վերածենք այնպիսի կառոյցի, որը ոչ միայն ունակ կը լինի ադապտացուել (յարմարիլ-Խմբ.) ժամանակի փոփոխութիւններին եւ նոր պահանջներին, այլ նաեւ ապագային կը նայի: Դա երկարաժամկէտ պլանաւորման (ծրագրաւորման-Խմբ.), համալրման, ռազմական կրթութեան, մարտական պատրաստութեան եւ մի շարք այլ ոլորտներում նոր մօտեցումներ է պահանջում:
Օրինակ, մարտական հերթապահութեան մէջ մենք չենք կարող եւս մի քանի տասնամեակ շարունակել պահպանել Առաջին Աշխարհամարտին յատուկ խրամատային մօտեցումները, որոնք այլ դժուարութիւններից բացի, մեզանից պարբերաբար մարդկային կեանքեր են խլում: Պէտք է նոր մօտեցումներ, տեխնիկական լուծումներ առաջարկենք, որոնք մարտական հերթապահութիւնը կը դարձնեն աւելի դինամիկ եւ անվտանգ:
Մենք պէտք է ամէն ինչ անենք ոչ միայն մեր պաշտպանունակութիւնը, այլեւ Արցախեան հակամարտութեան բանակցային գործընթացում երկրի քաղաքական ղեկավարութեան մօտեցումներն առաւել ամրապնդելու եւ բանակցութիւնների ընթացքում շատ աւելի ամուր դիրքերից հանդէս գալու հնարաւորութիւն տալու համար: Հայաստանի Հանրապետութեան քաղաքական ղեկավարները պէտք է իրենց թիկունքում զգան բանակի հզօրութիւնը, մարտունակութիւնը եւ ցանկացած խնդիր անշեղօրէն եւ յստակ կատարելու պատրաստականութիւնը:
«ՄԵԴԻԱՄԱՔՍ».- Պարոն նախարար, օրեր առաջ բողոքի ակցիա (ցոյց-Խմբ.) էին կազմակերպել զինկոմիսարիատների աշխատակիցները, պնդելով, թէ պաշտպանութեան նախարարութիւնը նախաձեռնել է զինուորական կոմիսարիատների օպտիմալացման (կրճատման-Խմբ.) գործընթաց, որի արդիւնքում աշխատակիցների մի ստուար հատուած գործազուրկ է դառնալու: Ինչպիսի՞ն է ձեր վերաբերմունքը:
ԴԱՒԻԹ ՏՕՆՈՅԵԱՆ.- Նախ՝ պէտք է փաստենք, որ Հայաստանի Հանրապետութիւնում զինուորական կոմիսարիատների համակարգը չի փոխուել Խորհրդային Միութեան ժամանակներից: Այսինքն՝ հասարակարգ ու իրողութիւններ են փոխուել, նոր խնդիրներ, նոր մարտահրաւէրներ են առաջացել, նոր, ժամանակակից լուծումներ կան՝ աշխատանքի անհամեմատ արդիւնաւէտ կազմակերպման համար, բայց մենք, ցաւօք սրտի, դեռեւս գործում ենք խորհրդային մոդելով:
Ի հարկէ՝ դա ժամանակավրէպ է: Եւ բնական է, որ պէտք էր փորձել լուծումներ գտնել, որոնք համարժէք կը լինէին զինուած ուժերի ներկայիս պահանջներին, բանակ-հասարակութիւն կապի տրամաբանութեանը եւ տեխնոլոգիական (արհեստագիտական-Խմբ.) զարգացման միտումներին: Հէնց այս հարցերը հաշուի առնելով էլ նախաձեռնուել է գործընթացը, որի աւարտին մենք պէտք է ստանանք շատ աւելի արդիւնաւէտ գործող համակարգ՝ համալրուած տեխնիկական ժամանակակից լուծումներով, հաշուառման էլեկտրոնային համակարգերով, ծառայութիւնների մատուցման առաւել բարձր որակով եւ այլն: Բնական է, որ աշխատանքի այն ծաւալը, որը 20-30 տարի առաջ արւում էր ձեռքով, այսօր կարելի է կատարել մի քանի անգամ աւելի քիչ անձնակազմով, կառոյցներով եւ տեխնոլոգիական լուծումներով: Ուստի այն, որ զինկոմիսարիատների համակարգը պէտք է արմատապէս բարեփոխուի, օբյեկտիւ անհրաժեշտութիւն է: Միւս կողմից, օբյեկտիւ իրականութիւն է նաեւ այն, որ այդ բարեփոխման արդիւնքում մեծ թուով աշխատակիցների պահանջարկը կը վերանայ: Ուստի մենք պէտք է փորձենք ոչ թէ համակարգն արհեստականօրէն ուռճացնել եւ այդ մարդկանց տեղաւորեն այնտեղ, այլ նրանց խնդիրների լուծման, աշխատանքի տեղաւորման, գուցէ՝ վերապատրաստման այլ լուծումներ գտնել:
Կարծում եմ, որ զինկոմիսարիատների համակարգի վերափոխումը պահանջում է նաեւ այդ համակարգի անուանափոխութիւն, քանի որ «զինկոմիսարիատ» ակնյայտօրէն հնացած անուանումը չի արտացոլում կառավարման այն սկզբունքներն ու գործառոյթները, որոնցով պէտք է զբաղուի այդ կառոյցը: Ուստի օգտուելով առիթից, կը ցանկանայի դիմել նաեւ մեր հասարակութեանը՝ միասին այդ համակարգի համար նոր անուանում մտածելու խնդրանքով: Ուրախ կը լինեմ համակարգից պատկերացում ունեցող մեր քաղաքացիներից առաջարկներ ստանալու համար:
«ՄԵԴԻԱՄԱՔՍ».- Մայիսի 23ին Աստանայում Դուք մասնակցեցիք ՀԱՊԿ պաշտպանութեան նախարարների խորհրդի նիստին, որի շրջանակներում երկկողմ հանդիպում ունեցաք ՌԴ պաշտպանութեան նախարար Սերգէյ Շոյգուի հետ: Կարո՞ղ էք մի փոքր պատմել, թէ ինչի մասին էք խօսել:
ԴԱՒԻԹ ՏՕՆՈՅԵԱՆ.- Սովորաբար Հայաստանի եւ Ռուսաստանի պաշտպանութեան նախարարներն օգտագործում են բոլոր առիթները՝ մեր համագործակցութեան օրակարգային հարցերը անձամբ քննարկելու համար: Եւ դա բնական է, քանի որ որպէս ռազմավարական դաշնակիցներ, պաշտպանութեան ոլորտում մենք ունենք բաւական մեծ եւ կարեւոր օրակարգ: Իմ՝ ՀՀ պաշտպանութեան նախարարի պաշտօնին նշանակուելուց եւ իմ գործընկերոջ՝ ՌԴ պաշտպանութեան նախարարի պաշտօնին վերանշանակուելուց յետոյ սա առաջին առիթն էր առանձին զրուցելու համար եւ բնականաբար՝ մենք այն օգտագործեցինք:
Հանդիպումն անցաւ չափազանց կառուցողական եւ գործնական մթնոլորտում: Մենք քննարկեցինք մեր ռազմական համագործակցութեան մի քանի անկիւնաքարային հարցեր՝ ստեղծուած անվտանգութեան միջավայրի համատեքստում: Շատ փակագծեր չբացելով, կարող եմ մեր հասարակութեանը վստահեցնել, որ մենք ոչ միայն շարունակելու ենք ռազմաքաղաքական, ռազմական եւ ռազմատեխնիկական ոլորտներում մեր համագործակցային ծրագրերը, այլեւ դրանք դարձնելու ենք առաւել թիրախային եւ կիրառական: Վստահ եմ՝ առաջիկայում դուք ականատես կը լինէք նոր նախաձեռնութիւնների:
«ՄԵԴԻԱՄԱՔՍ».- ՀՀ զինուած ուժերի գլխաւոր շտաբի պետ նշանակուեց գեներալ-մայոր Արտակ Դաւթեանը: Այս նշանակման կապակցութեամբ մամուլում իրարամերժ կարծիքներ են շրջանառւում: Կարո՞ղ էք մեկնաբանել դրանք:
ԴԱՒԻԹ ՏՕՆՈՅԵԱՆ.- Անկեղծ ասած՝ ինձ համար անհասկանալի են գեներալ-մայոր Արտակ Դաւթեանի անպատրաստուածութեան կամ փորձի պակասի հետ կապուած շահարկումները: Այս առումով ինձ յատկապէս զարմացրեց իմ վաղեմի գործընկերոջ գնահատականը: Եթէ մարտական ուղի անցած, շուրջ 10 տարի ԶՈՒ գլխաւոր շտաբի պետի տեղակալի եւ ԳՇ օպերատիւ վարչութեան պետի պաշտօնում ծառայած զօրավարը փորձ եւ համապատասխան պատրաստուածութիւն չունի, ապա ես խօսքեր չունեմ: Զերծ կը մնամ այդ նշանակման հետ կապուած որեւէ մեկնաբանութիւններից եւ հիմնաւորումներից, քանի որ զինուորական գործից քիչ թէ շատ հասկացող ցանկացած անձ կը պատկերացնի, թէ ինչ է նշանակում 10 տարի ԳՇ օպերատիւ վարչութիւն ղեկավարելը՝ գիտելիքների, փորձի, զօրքերի իրական վիճակի մասին տեղեկացուածութեան առումով:
