ԳՐԻՇ ԴԱՒԹԵԱՆ
Աղօթքները մեր բոլոր,
Շարականները բոլոր,
Որ գրել ենք դարերի երկար ընթացքում
Ու մանաւանդ խաւարում միջնադարերի,
Իսկ օսմանեան թուրքութեան
Անմարդկային զազրութեան
Գիշատչային բռնաբարութեան գեհենում,
Խճողակով ձեր արեան լերդնած պալարի,
Խճողակով փշրուած ձեր ոսկորների,
Որ Դէր Զօրի աւազը չզօրեց մարսել,
Որ ործկաց ու զգայռեց ամբողջ տարածքով…
Աղօթքները մեր բոլոր,
Շարականները բոլոր,
Պատարագում եմ ես ձեզ,
Զոհաբերում եմ առ ձեզ,
Զզուանքով, որ մինչեւ այժմ
Չզօրեցինք որակել,
Արժեւորել ըստ արդեամբ մեր նկունութեան,
Նկունութեամբ հայրենի պետականութեան,
Նկունութեամբ մեր խղճուկ մնացորդացի,
Որ եկել է ժառանգել ձեր հրիտակը
Արաբական անջրդի անապատների,
Աւազների մէջ փսխուած ձեր զոհուածութեան…
Նահատակներ մեր բոսոր արիւնահեղուած,
Բռնաբարուած որպէս մայր,
Դժնի պղծուած որպէս քոյր,
Խեղդասպան յօշոտուած եղբայր, պարմանի,
Գանգաջախջախ սպանուած որպէս երեխայ,
Մանուկ եւ սուրբ նորածին,
Որ որպէս գոյ, մարդեղէն,
Դեռ չի գործել մեղք, յանցանք,
Հաստատելու մարդկային իր իրաւունքը,
Եւ որպէս այր, մարդ ու հայր,
Թէեւ տէր, բայց կռտած լաճ,
Բազմապատիկ կտտանքով
Մաշկազերծուած, խոխողուած,
Ստորութեան անդունդը նետուած գարշահոտ…
Նահատակներ սրբազան,
Նահատակներ մեր բազում,
Նզովանքով մի խենեշ
Անձնասպան եմ ես լինում
Ձեր փոշու վրայ… փոշու,
Որ այսքան օր ու աւուր
Չկարողացանք թաղել ձեր ցրիւ փոշին
Հայրենական մասունքում, կամ մեր սրտերում
Պատմութեան փոթորիկը չի զօրում աւլել
Խեղ աշխարհի պառաւուկ, դժնի երեսից…
Խեղ ու դժնի երեսից…
Նահատակներ բիւրբազում
Անձնասպան եմ ես լինում
Անզօրութեան նողկանքով դիակիս վրայ…
Ողբ է… ողբ է որամեայ, մի տարելից…
Ժողովներ են մշակում
Վաղեմի նոյն շարականները երգելու,
Կատարելու սուրբ պատարագ հանդիսաւոր,
Հոգեհանգիստ, պաշտամունք
Խնկահոտախառն, խեղդող,
Որ ժահում է թուլութեան մեղկ շնչառութեամբ:
Ոհ ՜… ողբերս ո՞ւր լացեմ իմ անզօրութեան,
Անպետական սփիւռքով բազմաձայնութեան…
Ո՜վ երկիր, ո՜վ հայրենիք, ո՜վ աշխարհք…
Իսկ հայրենիքը… մի բուռ… բազմաբուռ ճեղքուած,
Որ պետական բռունցքով ազգ է փշրտում,
Ու բռունցքի ճեղքերից թափում է թափում…
Այլասերուող արտագաղթ… ապազգայնացում,
Հայրենական տարածքի բիրտ ազգաթափում:
Իսկ Ցեղասպան Եղեռնեան Նահատակներիս
Արիւնահեղձ յիշատակը փոշիացած
Դեռ մնում է թուրքութեան գողօն թալանը,
Շահագումար, կողոպուտ
Քարիւղահոս արաբեան անապատներում,
Եւրոպայից, Ամերիկայից շահելով
Քաղաքական, ռազմավարական տոկոսներ,
Շահարկուած արիւնագին…
Ցեղասպանուած զոհերիս յիշատակը,
Եղեռնական Մեծ Եղեռնի յիշատակը,
Տարածքներ ու կոթողներ,
Սուրբ վանքեր ու խաչքարեր
Դեռ մնում են սփռուած
Պետականօրէն թուրքասեփականացուած,
Թալանուած իմ հայրենական հողերում,
Ամերիկեան ու եւրոպական ռազմական
Բարեկամական խարդախ դաշնադրութեամբ,
Ռուսական էլ զէնքերով ժանիքաւորուած:
Ազգափախ հայրենիքի պետերը հեղձուկ,
Կթոտելով, անճարութեամբ մօտենում են
Եւրոմիութեան, կամ էլ
Եւրասիական Միութեան կախաղանին:
Հնչում է Նրա ձայնը,
Որ իմ բառաչն է անյուսայեղց ու խզուած
Որ… ոչ մի ոք չմօտենայ կախաղանին
Ինձնից բացի… ինձնից զատ…
Զանգն է զուր… զուր բառաչ…
Ցեղասպանութեան Նահատակներս են,
Բառաչում են աղեխարշ…
Որ եւ ես եմ բառաչում,
Ինքնասպանութեան վերջնական մոլութեամբ,
Էլ ոչ մի ոք չմօտենայ կախաղանին
Ինձնից բացի… ինձնից զատ…
Դաւադրութիւնը դեռ շարունակւում է
Իմ ինքնասպանութեան ամեակին,
Որ Նահատակներիս Ցեղասպանութեան
Տարելիցն է, ամեակալից…
Եւ իմ արեան յորդ լերդի
Ոսկորներիս ջարդուխուրդ փշրանքի վրայ,
Ձրի սփռուած արդէն
Չորս ծագերում աշխարհի,
Նեռ թուրքութիւնը զաւթած
Հայրենիքս է իւրացրել,
Որպէս ռազմավարական դաշնակից ընկեր
Ամերիկայի ու Եւրոպայի հզօր,
Ժանիքաւորուած նաեւ ռուսական զէնքով:
Անզօրութեան իմ ողբերը ես ո՞ւր վայեմ… ո՜հ,
Ո՜վ հող, ո՜վ բնութիւն, ո՜վ Աստուած…
Ողբով, աղօթքով կոծուած, յուշարձանացուած,
Ու քաղաքակիրթ բոլոր մանրամասներով,
Նահատակներիս նենգ Ցեղասպանութեան
Անաւարտ ամեակ,
Իմ ինքնասպանութեան որերորդ
Տարելից եմ արդ նշում:
Այս ողբը… ոհ, այս կականը, կոծունքը, շիւանը…
Ո՜վ մարդկութիւն, ո՜վ աշխարհք, ո՜վ արարչութիւն…
Իմը չէ, ոչ:
Իմը չէ:
Ես քայլում եմ ամերիկեան սուրբ հողի վրայ,
Ապահովութեանս հաւաստիքով երկաթեայ,
Ու երաշխիքով հզօր ու անվերապահ…
Մինչդեռ նահատակներս
Ամայութիւններում են,
Որպէս չոչնչացող ցի՜ր
Փոշի, ցանուք ու մղեղ,
Որպէս փոշի,
Որ իմ մնացորդն է,
Որ ուզում է մարմնաւորուել որպէս
Իրաւունք,
Կեանք,
Հայրենիք…
Որ մնում է չճանաչուած, թուրքաթալան,
Անի ու Մշոյ Սուրբ Կարապետ,
Վան ու Մհերի Դուռ…
Սուրբ Նեմրութի դիցարան…
Իսկ ծայրամասի որպէս մնացուկ ու յոյս,
Իմ փոքրիկ Հայաստանը,
Որ դեռ պահանջ էլ չունի
Աճիւնիս տէր կանգնելու…
Անտէրութեան որամեայ իմ տարելից…
Իմ ողբագին ամեակալից…
Մղձաւանջային
ԳՐԻՇ ԴԱՒԹԵԱՆ
Ցեղասպանուած Բիւրաւոր Նահատակաց Հայոց
Արիւնի յորդ ալիքն է, որ բախում է իմ կրծքին,
Անապատի ընդերքից եռեփուելով զայրագին,
Յառնելով չոր աւազից, ճեղքուած սրտից իմ սուրբ մօր,
Որից իմ որբ եղբայրը սնունդ առաւ ահաւոր:
Սնունդ՝ յօշուած կրծքից մօր… բռնաբարուած ու լլկուած,
Որ կաթի լոյս աւիշի փոխան ծծեց թարախած
Ու լերդացած սուրբ արեան կայլակները դառնութեան,
Որպէս դաժան աշխարհի նզովանքը մարդկութեան:
Ու վրէժով յագեցաւ եղբայրս որբ ու չուառ,
Եղբայրս, որ այլապէս խնկելու էր հանց բուրվառ.
Ջինջ աչքերը երբեմնի լուսաթարթ ու բարեգութ
Ոխի թոյնով լցուեցին անագորոյն, մռայլ, մութ:
Ո՜հ, իմ սէրեր գարունքի… ո՜հ, ցանկութիւն ապրելու…
Էլ ես ինչպէ՞ս գգուեմ ձեզ վայելումով հեզ, հլու,
Երբ եղբայրս, որ ի՛նքս եմ, նոյնացաւ իմ սահմաւոր
Վրէժի՛ հետ, որ ծծեց ծուատ կրծքից իմ սուրբ մօր…
ԵՂԵՌՆԻՆ ՆՈՒԻՐՈՒԱԾ ԱՅՍ ԹԻՒԻ ՀՈՎԱՆԱՒՈՐՆԵՐԷՆ
Ամէն ինչ պէտք է ընել մեր նոր սերունդին համար՝ ապհովելու ամէնէն փայլուն ապագան: Ատիկա կ՛ըլլայ ամէնէն ուժեղ պատասխանը մեզ թանգարանի վերջին նմոյշ դարձնելու թրքական ցեղասպանական քաղաքականութեան:
Աւելին. մեր հայրենիքը դարձնենք այնքան հզօր, որ հայկական պահանջատիրութեան ամրագոյն կռուանը դառնայ:
Մենք յանձնառու եղած ենք ու կը մնանք այդ կռուանը ամրացնելու գործին: Եւ՝ կը յիշենք ու կը պահանջենք:
ՀԱՄԼԷԹ ՉՐԱԽՉԵԱՆ ԵՒ ԸՆՏԱՆԻՔ