«ԻՐԱՏԵՍ»Ի ՀԱՐՑԱԶՐՈՅՑԸ ԱՇԽԱՐՀԱՀՌՉԱԿ ՕՓԵՐԱՅԻ ԵՐԳՉՈՒՀԻ ՅԱՍՄԻԿ ՊԱՊԵԱՆԻ ՀԵՏ
Վարեց՝ ԿԱՐԻՆԷ ՌԱՖԱՅԷԼԵԱՆ.
«Իրատեսի» հիւրը ՀՀ ժողովրդական արտիստ, աշխարհահռչակ սոպրանօ Յասմիկ Պապեանն է: Շաբաթներ առաջ Ա. Սպենդիարեանի անուան օպերայի եւ բալետի ազգային ակադեմիական թատրոնում աննախադէպ տօն էր. ներկայացուեց æակոմօ Պուչչինիի «Տոսկա» օպերան՝ Յասմիկ Պապեանի գլխաւոր դերերգութեամբ: Դա իւրօրինակ յոբելեանական երեկոյ էր՝ նուիրուած երգչուհու բեմական կենսագրութեան 30ամեակին: Այդ եւ այլ թեմաների է անդրադառնում մեր զրոյցը:
ԿԱՐԻՆԷ ՌԱՖԱՅԷԼԵԱՆ.- Յասմիկ, ամիսներ առաջ խօսում էինք ձեր բեմական գործունէութեան 30ամեակը նշելու մասին, եւ դուք ասացիք, որ մեզանում ընդունուած յոբելեանական հանդիսութիւնների արարողակարգը ձեզ դուր չի գալիս, որ կը ցանկանայիք այդ տարելիցը նշել բեմում՝ ձեր ընկերների հետ երգելով: Յոբելեանական երեկոն՝ «Տոսկա» ներկայացումով, ձեր նախընտրած տարբերա՞կն էր:
ՅԱՍՄԻԿ ՊԱՊԵԱՆ.- Այո՛: Անկեղծութեամբ ասեմ, որ յոբելեանի, տօնակատարութեան զգացողութիւն՝ որպէս այդպիսին, ես բնաւ չունեցայ: Դրանք ինձ համար նշանակութիւն չունեցող երեւոյթներ են: Կարեւորը վերադարձն էր սիրելի բեմ՝ 30 տարի յետոյ, հանդիպումը հարազատ հանդիսատեսի հետ, լինել այնտեղ, որտեղից ես սկսել եմ, հասակ առել եւ գնացել ու կայացել դրսում: Այդ երեկոյի հետ կապուած՝ ես ինձ լիովին երջանիկ ու բաւարարուած եմ զգում: Իսկ 30ը ուղղակի թիւ էր, որը գրուեց, յիշատակուեց:
ԿԱՐԻՆԷ ՌԱՖԱՅԷԼԵԱՆ.- Վստահ եմ, որ ներկայացման աւարտին ծնկաչոք խոնարհումի ու երկրպագութեան ժեստը ոչ մի այլ բեմում չէիք անի:
ՅԱՍՄԻԿ ՊԱՊԵԱՆ.- Հաստատ չեմ անի: Դա շատ ինքնաբուխ էր, եւ էլի եմ կրկնում՝ ես խոնարհւում եմ իմ հողին, իմ ջրին, իմ արմատներին, իմ ծնողներին, որ ինձ տուել են լինելու, կայանալու այս հնարաւորութիւնը:
ԿԱՐԻՆԷ ՌԱՖԱՅԷԼԵԱՆ.- Անդրկուլիսային տրամադրութիւններին ծանօթ լինելով՝ գիտեմ, որ «Տոսկա»ում ձեզ հետ հանդէս եկող երգիչները երկրպագութեամբ են վերաբերւում ձեզ, ձեր արուեստին: Ներկայացման վրայ աշխատելիս այս հանգամանքը երկուստեք չէ՞ր կաշկանդում:
ՅԱՍՄԻԿ ՊԱՊԵԱՆ.- Չգիտեմ՝ ինչպէս էր նրանց համար, ինձ համար կաշկանդող ոչինչ չի եղել: Ես ունեցել եմ բազմատեսակ խաղընկերներ, որոնց թւում եղել են աշխարհի ամենանշանաւոր դէմքերը՝ æակոմօ Արագալը, Պլասիդօ Դոմինգօն, Շերիլ Միլնեսը, Ժոզէ վան Դամը, Ռենատօ Բռուզօն, Ռոբերտօ Ալանեան եւ այլք: Գրեթէ չկայ այնպիսի մեծանուն երգիչ, որի հետ երգելու երջանկութիւնն ունեցած չլինեմ: Եւ սրանց կողքին եղել են նաեւ սկսնակներ, որոնց հետ երգել եմ միեւնոյն բեմում, միեւնոյն ներկայացման մէջ: Ու ինձ համար շատ կարեւոր էր երգել մեր հայ երգիչների հետ: Կարող եմ ասել, որ նրանք ձգուել էին եւ կարողացան դրսեւորել իրենց ունեցած լաւագոյն որակները: Իհարկէ, շատ կարեւոր է էներգետիկ դաշտը, որը փոխանցւում է մէկմէկու, դու տալիս ու ստանում ես: Այդ իմաստով մեր տեղացի երգիչներն ինձ համար շատ «յարմար» խաղընկերներ էին:
ԿԱՐԻՆԷ ՌԱՖԱՅԷԼԵԱՆ.- Գաղտնիք չէ, որ վերջին տասնամեակներում խեղաթիւրուել է հայ հասարակութեան որակը. արտագաղթը, հարկադիր գործազրկութիւնը, չքաւորութիւնը, սերիալային, ցածրորակ ժամանցային հումքով ձեւաւորուող ճաշակը, ցաւօք, անհետեւանք չեն անցել: Այս իրողութեան պայմաններում ձեզ համար անակնկալ չէ՞ր բարձր արուեստն այդքան ջերմ ու ոգեւորութեամբ ընդունող լեփ-լեցուն դահլիճի առկայութիւնը:
ՅԱՍՄԻԿ ՊԱՊԵԱՆ.- Ինձ համար անսպասելի չէր, իհարկէ, որ դահլիճում կար բարձր արուեստը գնահատող հասարակութիւն: Բայց որ այդքան ստուար կարող էր լինել այդ հասարակութիւնը, որ դահլիճն այդպէս լեփ-լեցուն կարող էր լինել, ճիշդն ասած, չէի սպասում: Դա իսկապէս ամենաուրախալի բանն էր, եւ մէկ անգամ եւս փաստեց այն ճշմարտութիւնը, որ հայ ժողովուրդը միայն ցածրորակ երգիչներին (որոնց անունները չեմ ցանկանում տալ) չէ, որ լսում է, որ մեզանում կայ այն շերտը, որը ծարաւի է, սպասում է բարձր երգեցողութեան: Յատկապէս արժէքաւոր էր այն փաստը, որ հանդիսատեսների գրեթէ 80 տոկոսը երիտասարդութիւնն էր: Եւ սա այն դէպքում, երբ Եւրոպայում, Ամերիկայում չես տեսնի նման բան: Այնտեղ հիմնականում ճերմակահեր, տարեց հանդիսատես է հաւաքւում նման համերգների ժամանակ: Գալիս են թոշակառուներ, որոնք ի վիճակի են վճարելու տոմսի համար եւ լսելու դասական երաժշտութիւն: Իսկ երիտասարդութիւնը հիմնականում «սնւում է» տեսաերիզներով, համացանցով: Հայաստանում երիտասարդ հանդիսատեսի առկայութիւնն ինձ համար շա՜տ յուսադրող էր: Մարտ ամսին ես եկել էի Հայաստան եւ որպէս ժիւրիի նախագահ՝ մասնակցում էի «Պօղոսեան» հիմնադրամի կազմակերպած մրցոյթին: Մրցոյթն անցկացւում էր 20-27 տարեկան երգիչների միջեւ: Լաւագոյն արդիւնքն ունեցողներին տրամադրւում էր դրամական աջակցութիւն: Ես ունեցայ 21 երիտասարդներից լաւագոյններին ընտրելու հնարաւորութիւն: Յատկապէս ինը հոգին ինձ հիացրին: Նրանք այնպիսի լրջութիւն, այնպիսի արժանապատուութիւն դրսեւորեցին, որ ես պատրաստ էի իւրաքանչիւրին արժանացնելու մրցանակի: Եթէ մեր երկրում՝ այս աղքատութեան, դժուարութիւնների, յուսալքութեան պայմաններում, կան երիտասարդներ, որոնք որոշել են իրենց կեանքը նուիրել դասական երաժշտութեանը, ուրեմն այս երկիրը չի կարող չգոյատեւել, չի կարող չբարգաւաճել: Ընդամէնը չպէտք է խանգարել, պէտք է քաջալերել այդպիսիներին, որպէսզի մենք յաղթահարենք եղած խնդիրները: Անձամբ ես վստահ եմ, որ կը յաղթահարենք, որ շուտով ոտքի կը կանգնենք:
ԿԱՐԻՆԷ ՌԱՖԱՅԷԼԵԱՆ.- Ի դէպ, առանձին ոգեղենութիւն էր հաղորդում մթնոլորտին զինուորականների՝ դահլիճում գտնուելու հանգամանքը: Գիտէի՞ք, որ նրանք ներկայ են լինելու ձեր յոբելեանական երեկոյին:
ՅԱՍՄԻԿ ՊԱՊԵԱՆ.- Ես չգիտէի, որ դահլիճում զինուորներ կան: Յետոյ իմացայ: Շատ մեծ խորհուրդ կայ նրանում, որ մեր ապագայ սպաները եկել էին «Տոսկա» ներկայացմանը:
ԿԱՐԻՆԷ ՌԱՖԱՅԷԼԵԱՆ.- Յասմիկ, օրինակները բազմաթիւ են, երբ մէկ անհատը՝ իր անձնական հմայքով, իր կամային, մարդկային յատկանիշներով, բարեկամական կապերով կարողանում է շատ լայնամասշտաբ, խորքային խնդիրներ լուծել: Դուք ձեզ այդպիսի անհատ համարո՞ւմ էք:
ՅԱՍՄԻԿ ՊԱՊԵԱՆ.- Ես ինձ վրայ շատ մեծ բաներ չեմ վերցնում ընդհանրապէս: Երբեք չեմ ձգտում լինել առաջնագծում: Ես չեմ կարող որեւէ բան կազմակերպել, նախաձեռնող չեմ: Դա նաեւ դրսեւորւում է իմ երգչական կարիերայում: Բայց այնպէս է ստացւում, որ մասնագիտութեան բերումով, հանրային ուշադրութեան դաշտում գտնուելու բերումով՝ պարտաւորուած եմ զգում յայտնելու իմ կարծիքը, տեղ հասցնելու իմ մտահոգութիւնը: Եւ փաստօրէն, ստացւում է, որ, այո՛, ինչ-որ լսարան կայ, որին հարկաւոր է իմ խօսքը: Սա անձնական փորձառութեան փոխանցում է, անձնական հետեւութիւնների արդիւնք: Ես տարիներ շարունակ եղել եմ ամենատարբեր երկրներում, ճանաչել այդ երկրների անուանի արուեստագէտներին, պատկերացում կազմել դրանցում տիրող իրավիճակների մասին, կարդացել շատ գրքեր, եւ այդ ամէնի արդիւնքն է իմ կեցուածքը: Ես երբեւիցէ չեմ պարտադրում իմ կարծիքը մարդկանց, ընդամէնը ուզում եմ երջանկութեան իմ բանաձեւը փոխանցել, եթէ դա վերցնող կայ, եթէ դրան հետեւել ցանկացող կայ: Ինքս անցել եմ այդ ամբողջ ճանապարհը եւ պատրաստ եմ փոխանցելու իմ փորձառութիւնը ուրիշներին:
ԿԱՐԻՆԷ ՌԱՖԱՅԷԼԵԱՆ.- Յայտնի խօսք է. եթէ դու չես զբաղւում քաղաքականութեամբ, քաղաքականութիւնն է զբաղւում քեզնով: Այս ճշմարտութիւնն առնչւո՞ւմ է ձեզ hետ:
ՅԱՍՄԻԿ ՊԱՊԵԱՆ.- Այո՛: Ես լիովին համաձայն եմ այդ խօսքի hետ: Չես կարող քաղաքականութիւնից դուրս լինել, որովհետեւ ապրում ես, աշխատում ես, որ քո կեանքը, կենսակերպը լինեն լիարժէք, քիչ թէ շատ ապահով: Եւ այսպէս, թէ այնպէս, առնչւում ես քաղաքականութեանը: Յատկապէս՝ մեր երկրի քաղաքականութեանը: Եթէ ինձ հարցնէք, թէ ով է Աւստրիայի մշակոյթի նախարարը, ես, թերեւս, կը դժուարանամ պատասխանել:
ԿԱՐԻՆԷ ՌԱՖԱՅԷԼԵԱՆ.- Կանխեցիք իմ հարցը: Փաստօրէն, ձեզ հետաքրքրողը միայն հայաստանեա՞ն ներքին խնդիրներն են:
ՅԱՍՄԻԿ ՊԱՊԵԱՆ.- Այո՛: Ոչ միայն ես, այլեւ հասարակութիւնն առհասարակ այդքան քաղաքականացուած չէ դրսում: Որովհետեւ նրանք ունեն իրենց գրուած, կանոնակարգուած օրէնքները, որոնք գործում են բոլորի համար: Այո՛, այնտեղ էլ կան երեւոյթներ, որոնց դէմ մարդիկ պայքարում են, ըմբոստանում են, բայց դա չի հասնում այն չափերի, ինչ մեր երկրում: Եւ իմ մտահոգութիւնը տարբեր է Հայաստանի համար, որովհետեւ սա իմ երկիրն է, եւ ես իմ երկրի արժէքը գիտեմ: Ես իմ երկրի իւրաքանչիւր քաղաքացու արժէքը գիտեմ եւ ուզում եմ դա պահպանել: Ես մտահոգ եմ, թէ ում ենք թողնելու մեր այս հրաշք երկիրը, որտեղ ես պիտի անցկացնեմ իմ ապագայ կեանքը: Թէեւ ես ինձ երբեք չեմ համարել երկրից գնացած մարդ, բայց հիմա արդէն պատրաստւում եմ ընդմիշտ վերադառնալու: Եւ ուզում եմ, որ երկիրս լինի հնարաւորինս բարեկարգ, բարեկեցիկ, ապահով, ազնիւ, արդարացի: Եթէ երկրումս կայ ինչ-որ խնդիր, ես պարտաւորուած եմ զգում արտայայտելու կարծիքս դրա մասին: Երգչուհի, տնտեսագէտ, բժիշկ, շինարար, ուսուցիչ, փիլիսոփայ կամ մէկ այլ բան լինելուց առաջ պարտաւոր ես մարդ լինել: Եւ ես ցանկանում եմ իմ հարեւանին, իմ գործընկերոջը, իմ հացթուխին, իմ խանութպանին երջանիկ տեսնել: Ցաւօք, ես չեմ կարող մասնակցել զանգուածային հաւաքների: Մասնագիտութեան բերումով միշտ ձայնս պահպանելու խնդիր եմ ունեցել: Երգիչը պիտի պահպանի իր ձայնը, 1.5-միլիմետրանոց ձայնալարերը, որոնք կրում են իրենց վրայ աշխատանքի ամբողջ ծանրութիւնը: Ես չեմ կարող դուրս գալ փողոց, բղաւել, կոչեր հնչեցնել: Ես միշտ պիտի գիտակցեմ, որ երգելու եմ, փորձի եմ գնալու, հիւրախաղերի եմ մեկնելու: Ես չեմ կարող այս ներքին կարգուկանոնից հրաժարուել: Բայց չեմ կարող նաեւ լռել, եւ կարծում եմ, որ քիչ թէ շատ յաջողութիւնների հասած ցանկացած հայ՝ ընդհանրապէս եւ մասնաւորապէս, պարտաւոր է խօսել անհանգստացնող երեւոյթների մասին:
ԿԱՐԻՆԷ ՌԱՖԱՅԷԼԵԱՆ.- Յաճախ էք ասել, որ արտասահմանում գտնուելը եղել է ձեզ համար երկարաժամկէտ գործուղում: Վերջնականապէս Հայաստան տեղափոխուելու ժամկէտները որոշակի՞ են ձեզ համար:
ՅԱՍՄԻԿ ՊԱՊԵԱՆ.- Իմ մի ոտքը մշտապէս Հայաստանում է եղել, միւսը՝ դրսում: Պարզապէս կայ մի խնդիր. իմ աղջիկը դեռ դպրոցական է, եւ ես պարտաւոր եմ լինել նրա կողքին: Եւս երկու տարի կը լինեմ դրսում, մինչեւ նա դպրոցն աւարտի: Երբ արդէն կը դառնայ 18 տարեկան, կ՛ընտրի իր ճանապարհը եւ կը կարողանայ ինքնուրոյն ապրել, ես կը վերադառնամ Հայաստան: Աղջիկս նոյնպէս հնարաւորութիւն եւ նպատակ ունի, մասնագիտական կրթութիւն ստանալուց առաջ, մէկ տարի ապրելու եւ աշխատելու Հայաստանում՝ Կարմիր Խաչի ծրագրի շրջանակներում: Այդ աշխատանքը վարձատրուելու է աւստրիական կառավարութեան կողմից: Իսկ այդուհետ ինքը կ՛որոշի, թէ որտեղ ապրի եւ ինչով զբաղուի:
