«ԱՌԱՋԻՆ ԼՐԱՏՈՒԱԿԱՆ»Ի ՀԱՐՑԱԶՐՈՅՑԸ ՀՅԴ ՀԱՅ ԴԱՏԻ ԵՒ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՀԱՐՑԵՐԻ ԳՐԱՍԵՆԵԱԿԻ ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՈՒ ԿԻՐՕ ՄԱՆՈՅԵԱՆԻ ՀԵՏ
2016թ. բաւականին ծանր եւ աննախադէպ տարի էր, ինչպէս աշխարհի շատ երկրների, այնպէս էլ Հայաստանի համար: Ի՞նչ յաջողութեամբ Հայաստանը կարողացաւ Արցախի հետ դիմագրաւել արտաքին եւ ներքին մարտահրաւէրները, անվտանգութեան տարատեսակ սպառնալիքները՝ սկսած ապրիլեան պատերազմից մինչեւ ծանր բանակցութիւններ ղարաբաղեան հարցի շուրջ եւ ներքին զարգացումներ: «Առաջին Լրատուական»ի հետ զրոյցում 2016թ.ն ամփոփում է ՀՅԴ Հայ Դատի եւ քաղաքական հարցերի գրասենեակի պատասխանատու Կիրօ Մանոյեանը:
«Ա. ԼՐԱՏՈՒԱԿԱՆ».- Պարոն Մանոյեան, ձեր կարծիքով՝ որո՞նք էին 2016թ.ին Հայաստանի եւ Արցախի գլխաւոր մարտահրաւէրները. ի՞նչ թերութիւններ դրանք ի յայտ բերեցին, ինչպէ՞ս կարողացանք դիմագրաւել անվտանգութեան սպառնալիքները եւ ի՞նչ հետեւութիւններ պէտք է արուեն:
ԿԻՐՕ ՄԱՆՈՅԵԱՆ.- Հիմնականը, բնականաբար, ապրիլեան կռիւներն էին: Ես չեմ անդրադառնայ այն խնդիրներին, որոնք, փաստօրէն, յայտնուեցին մեր պաշտպանութեան համակարգում, բայց կարծում եմ՝ մենք ի վերջոյ դա պատուով դիմագրաւեցինք: Այդ է նաեւ պատճառը, որ Ադրբեջանը դիմեց Մոսկուային, որպէսզի միջնորդի զինադադարը վերահաստատելու համար: Շարունակուող գործընթացներում, կարծում եմ, ընդհանուր առմամբ, ճիշդ պահուածք ունեցանք: Փաստն այն է, որ առ այսօր միջնորդ պետութիւնները հետամուտ են, որպէսզի զինադադարի ամրապնդման վերահսկմանն ուղղուած քայլեր ձեռնարկուեն, ինչին Ադրբեջանն ըննդիմանում է: Բայց այդտեղ մեր գլխաւոր բացթողումը եղաւ այն, ինչի մասին կռիւների ընթացքում յայտարարեց ՀՀ նախագահը, որ յանձնարարել է ՀՀ արտաքին գործերի գերատեսչութեանը՝ պատրաստել ռազմաքաղաքական գործակցութեան պայմանագիր Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութեան հետ: Ըստ երեւոյթին՝ այդ պայմանագիրը պատրաստ է, բայց աւելի պատեհ առիթի ենք սպասում ստորագրելու: Մեր՝ Դաշնակցութեան կարծիքով, այդ պատեհ առիթը հէնց ապրիլեան պատերազմն էր, եւ անհրաժեշտ էր արդէն այդ պայմանագիրը ստորագրել, որպէս զսպիչ մեխանիզմ Ադրբեջանի դէմ: Դա, կարծում եմ, նոյնիսկ այսօրուայ վիճակով աշխարհը կը հասկանայ, մեզ ոչ ոք չի մեղադրի, եւ մենք պէտք է դա կատարենք, որպէսզի Ադրբեջանին ցոյց տանք, որ նախ՝ բանակցութիւններն այսպէս կամայականօրէն չի կարող երկարաձգել, երկրորդ՝ որեւէ նման փորձի կրկնութեան պարագայում մեր կեցուածքը կը լինի շատ աւելի կոշտ քաղաքական-դիւանագիտական իմաստով:
«Ա. ԼՐԱՏՈՒԱԿԱՆ».- Դաշնակցութիւնը մշտապէս կողմ է եղել փոխօգնութեան պայմանագրին: Հէնց այդ իրադարձութիւններից յետոյ յանձնարարութիւն եղաւ, բայց այդ գործընթացը կասեցուեց, ո՞րն էր պատճառը, պարոն Մանոյեան:
ԿԻՐՕ ՄԱՆՈՅԵԱՆ.- Իշխանութիւնները յայտարարում են, որ աւելի յարմար առիթի պէտք է սպասենք: Բայց այդ յարմար առիթը կարծում եմ կայ: Բայց այդ յարմար առիթը նոյնպէս կար՝ դրանք ապրիլեան կռիւներն էին, յատկապէս, եթէ հաշուի առնենք, որ Ադրբեջանը մշտապէս ձգձգում է նոյնիսկ այն յանձնառութիւնները, որոնք ստանձնել է ապրիլեան մարտերից յետոյ հանդիպումների ժամանակ: Այնպէս որ, ես կարծում եմ, որ հիմա հէնց այդ առիթն է այդ պայմանագիրը ստորագրելու համար:
«Ա. ԼՐԱՏՈՒԱԿԱՆ».- Ապրիլեան պատերազմից յետոյ մի շարք թերութիւններ ի յայտ եկան, որից յետոյ փորձ արուեց շտկել դրանք: Հիմա, ձեր կարծիքով, որքանո՞վ ենք պատրաստ մենք պատերազմի:
ԿԻՐՕ ՄԱՆՈՅԵԱՆ.- Ես չեմ կարծում, որ մենք Ապրիլին էլ պատրաստ չէինք: Եթէ պատրաստ չլինէինք, չէինք կարող երեք օրուայ մէջ պատրաստուել, բայց բացթողումներ ունէինք, որոնք շտկելու փորձեր եղան: Ես դրանցից հիմա տեղեակ չեմ, բայց այլոց կողմից լսել եմ, որ գնացել տեսել են կատարուած աշխատանքը, որը յուսադրող է:
«Ա. ԼՐԱՏՈՒԱԿԱՆ».- Ապրիլեան պատերազմից յետոյ հանդիպումների ժամանակ շատ էին քննարկւում անվտանգութեան հարցերը, վերահսկման մեխանիզմները: Լուրջ առաջընթաց կարծէք թէ չկայ: Ի՞նչ պէտք է արուի այդ ուղղութեամբ:
ԿԻՐՕ ՄԱՆՈՅԵԱՆ.- Լուրջ առաջընթաց կայ այնքանով, որ համանախագահող երկրները իրենք էլ են հաստատում, որ կողմերը համաձայնեցին այդ քայլերին, մնում է, որ այդ համաձայնութիւնները կիրառուեն: Համաձայնութիւն կայ, բայց գործակցութիւն չկայ, այն էլ Ադրբեջանի կողմից:
«Ա. ԼՐԱՏՈՒԱԿԱՆ».- Պարոն Մանոյեան, բայց ի՞նչ պէտք է փոխուի հայկական կողմի մարտավարութեան մէջ, դիւանագիտութեան մէջ: Ի՞նչ շեշտադրումներ պէտք է կատարուեն, որ բանակցութիւնները շարունակուեն: Ի՞նչ ռազմավարութիւն պէտք է որդեգրի Հայաստանը:
ԿԻՐՕ ՄԱՆՈՅԵԱՆ.- Սա ներքին քաղաքականութեան հարց չի, սա ընդհանուր բնոյթի հարցեր են: Կարծում եմ, որ ե՛ւ Ադրբեջանը, ե՛ւ Ադրբեջանի հասարակութիւնը հասկացել են, որ պատերազմում շատ առաջ գնալու տեղ չունեն: Ճիշդ է, հիմա իրենք տարբեր ճանապարհներով զէնք են ձեռք բերում, բայց այդ բոլորը վկայում են այն մասին, որ այս պայմաններում իրենք պատրաստ չեն դիմագրաւելու հայկական կողմի հնարաւոր յարձակումներին:
«Ա. ԼՐԱՏՈՒԱԿԱՆ».- Իսկ դուք ինչպէ՞ս էք գնահատում բանակցային գործընթացը հիմա: Արդեօք իրականում այն փակուղայի՞ն է: Եւ պէ՞տք է արդեօք Հայաստանը շարունակի բանակցային գործընթացը, եւ ո՞րը պէտք է լինի այդ գործընթացում Հայաստանի գլխաւոր նպատակը:
ԿԻՐՕ ՄԱՆՈՅԵԱՆ.- Կարծում եմ՝ գործընթացները մինչեւ մեր խորհրդարանական ընտրութիւններ կը շարունակուեն ներկայ տրամաբանութեամբ: Նախ՝ պէտք է քայլեր ձեռնարկուեն ձեռք բերուած պայմանաւորուածութիւնները կատարելու ուղղութեամբ: Բայց բանակցութիւնները փակուղային չեն այն իմաստով, որ համանախագահները յոյս ունեն կողմերին բերել ընդհանուր յայտարարի: Բայց մեր խորհրդարանական ընտրութիւններից յետոյ Հայաստանը կարող է հնարաւորութիւններ ստեղծել բանակցութիւնները առաջ տանելու եւ այն ընդհանուր գծերով փոխելու համար:
«Ա. ԼՐԱՏՈՒԱԿԱՆ».- Մէկ հարց էլ գլոբալ քաղաքականութիւնից: Թրամփի ընտրութիւնը ԱՄՆում ի՞նչ հնարաւորութիւններ եւ ի՞նչ մարտահրաւէրներ է առաջացնում Հայկական հարցն առաջ տանելու համար: Ինչպէ՞ս պէտք է աշխատի հայկական համայնքը Թրամփի վարչակարգի ժամանակ:
ԿԻՐՕ ՄԱՆՈՅԵԱՆ.- ԱՄՆի հայ համայնքն աշխատելու լայն հնարաւորութիւն ունի, քանի որ մեծամասամբ աշխատում է օրէնսդիր մարմնի հետ, որտեղ Թրամփի կուսակցութեան անդամները մեծամասնութիւն են: Բայց միւս կողմից էլ դեռ յայտնի չէ, թէ ինչ է անելու Թրամփը առաջիկայում, կոնկերտ հարցերի շուրջ ինչ տեսակէտ ունի: Անորոշութիւն կայ: Միւս կողմից, Թուրքիայի հետ կապուած՝ մտահոգութիւն կայ իր կողմնակիցների կողմից, բայց դա դեռ միանշանակ չէ: Անհրաժեշտ է աշխատել հնարաւորինս կապ պահել, հետեւել, տեսնել, թէ ինչ կը լինի: Բայց շատ բաներ կախուած են նաեւ ԱՄՆ-Ռուսաստան, ԱՄՆ-Իրան յարաբերութիւններից:
«Ա. ԼՐԱՏՈՒԱԿԱՆ».- Որքանո՞վ է ԱՄՆում ուժեղ հայկական լոբին:
ԿԻՐՕ ՄԱՆՈՅԵԱՆ.- Օրէնսդիրը հաշուի առնելով, ես կ՛ասեմ, որ վերջին ընտրութիւններից յետոյ այդ հնարաւորութիւնները էլ աւելի մեծացան: Բայց անհրաժեշտ է այդ հնարաւորութիւնները է՛լ աւելի զարգացնել եւ Սպիտակ տան հետ կապ հաստատել: Ամէն դէպքում, առաջիկայ ամիսներին ամէն ինչ կը յստակեցուի, եւ մինչեւ մեր խորհրդարանական ընտրութիւնների աւարտն աւելի պարզ կը լինի, թէ մենք ինչպիսի՛ յարաբերութիւն պէտք է ունենանք ԱՄՆի հետ:
Just like to buy a house with shake hand pay money in advance and consider itself legal owner