ԳՐԻՇ ԴԱՒԹԵԱՆ

Այս հասարակութիւնը թաւալւում է
տենչանքի, ձգտումի, նպատակի եւ
հաւատքի
տեղատուութեամբ,
ու բաւարարւում է ինքնախաբէութեամբ,
որ կարճատեւ է ու շփոթեցնող,
յաջորդական վիհը աւելի խոր բացող:
Նորից գահավիժում է անձկութեան վիհը
ու նորից կարկառւում
նոյն նպատակին ու ձգտումին,
տենչանքի ու հաւատքի ներդրումով:
Բայց ահա
յայտնաբերում է իր նոյն անկարութիւնը,
յոգնեցնող, ջլատող ու անփութացնող…
Սակայն բնազդով մղւում է
ապրելու իր վճռականութեանը,
որ ներծին պահանջ է,
որ անխուսափելի է:
Այդպիսով է շարունակւում այդ շուրջպարը,
որ ծփում է աններդաշնակ յանգով,
մասնակիցների համօրէն յոգնութեամբ,
մղումազուրկ, մեքենայական,
անհամ անտարբերութեամբ բարոյալքող…
Եւ ահա զինուորագրեալ մի,
հիմնականում՝ հայր ու աշխատաւոր,
հայրենասէր, սփիւռքասէր, համայնքասէր,
մասնաժամով կուսակցական,
ու ղեկավար ըստ ամենայնի.
հայ գիր ու գրականութիւնը,
հայապահպանումը տարածելում
աշխատունակ,
մամուլում երբեմն, կամ մասնաժամով խմբագիր,
այլեւ յօդուածագիր,
թղթակից կամ բանաստեղծ,
անխարդաւան նուիրումով,
բարոյական նկարագրի տէր,
որ քանդակում է հայոց պատմութիւնը
հրապարակում,
հասարակութեան սրտի մէջ,
եւ գրական ստեղծագործութիւններում,
որպէս հանապազօրեայ խօսք ու քաջալերանք
մատաղ սերունդին,
այլեւ որպէս պատգամ գալիքների համար.
որ առաջադրում է
մեր արդար ու պատմական պահանջները
առ ի գիտութիւն
եւ առ ի գործադրութիւն
երբեմն, կամ երբեմնակի, կամ ժամանակին…
Եւ ահա լռութիւնը խզւում է
լոզունգներով…
ինքնախաբէութեան հեշտանուագ շեփորներ,
յանձնառութեան, տոկունութեան,
իրա՛ւ նուիրուածութեան,
քաղաքականացումի… եւ այլն…
Ու դարիւ է տալիս շուրջպարը
մի շրջան եւս,
մի շրջան եւս,
աններդաշնակ յանգով,
չպարագծուող կշռոյթով,
շփոթուող շարքով տատամսաքայլ,
ու մասնակիցների համօրէն յոգնութեամբ…
Կա՛յ յանձնառութիւնը,
կա՛յ տոկունութիւնը,
կա՛յ նուիրուածութիւնը,
սակայն… չի՜ քաղաքականանում…
ու ամէն ինչ ցնդում է ի բաց…
Որտե՞ղ ի՞նչ պիտի անել…
մտահոգութիւնը համընդհանուր է:
Եւ ահա պատանեակ մի,
որպէս թարմ ուժի ներդիր,
որպէս շարքերը երիտասարդացնող
պատուաստ,
գողտրիկ ձայնով
ու ծանծաղ գիտակցութեամբ,
ընթերցանութեան մէջ անվարժ
ու կակազող,
առաջադրում է յառաջագունէ վաւերագրուած
մի հրովարտակ.
բարեմիտ,
թէեւ մեծախօս.
ձգտումով,
թէեւ ընդհանրական ու անորոշ.
երազունակութեամբ գործնականամերժ.
լեզուական վթարներով
եւ մտածողութեան
կաթուածահար ընդհատումներով…
յանձնառութեամբ՝ խոստացող,
թէեւ չփորձուած.
որակով՝ զիջող,
թէեւ տքնուած.
տոկունութեամբ՝ մատղաշ.
նուիրուածութեամբ՝ անգրաւական,
թէեւ բարեյուսութեամբ հաւատալի.
քաղաքականացումով՝
կարօտագինս պնդող,
այլ չքաղաքականացուած
է
խօսքային բովանդակութիւնը
հրովարտակի… կոնդակի…
պատանեկան ներդրումով փառազրկուած…
Ողբերգականութիւնը չի՞ գիտակցւում.
ապաւինւում է ինքնախաբէութեա՞ն.
ամրացւում է
անձնապաստանութեան պատուարը,
որպէս ինքնապաշտպանութեան պատեա՞ն…
եւ ահա նուիրեալ մի,
գլուխը գմբէթաւոր,
որպէս սրբագոյն վանքերը մեր քարակոփ,
աղօթառաք ու շարականաղօղանջ,
յաշտում է պատարագ ու հոգեհանգիստ
ի յիշատակ
Բիւրաւոր Նահատակաց Հայոց,
յընթացս Ցեղասպանութեան թրքագործեալ,
խնկաբոյր ու սրբազան մարտիրոսների
ու հերոսների,
որոնք թարթում են,
առկայծում են ու պլպըլում
մոմերի հրալեզուներով
մեր աչքերի մէջ ու մեր սրտերում,
ամենազնիւ ոգեկոչումներով
պատշաճական…
Որտեղ ի՞նչ պիտի անել…
մտատանջութիւնը փարատւում է
սրտերի բաբախիւնով,
որ անլսանելի է աշխարհքին:
Եւ շարունակւում է շուրջպարը
մասնակիցների համօրէն յոգնութեամբ,
անհամ իներցիայով բարոյալքող,
ինքնաբեկութեամբ իսկ
շուրջպարը շարունակելու բնազդով…
Որտեղ ի՞նչ է դեռ զարկում…
Զարկում է…
Կա՛յ յանձնառութիւնը,
կա՛յ տոկունութիւնը,
կա՛յ նուիրուածութիւնը,
սակայն… չի՛ քաղաքականանում…
ու ամէն ինչ ցնդում է ի բաց…
Որտեղ ի՞նչ պիտի անել…
ընդհանուր մտատանջութիւնը
քաոս է արդէն…
Անկարելի է լինում տաքացնել շրջանակը
բազում կոչեցեալների խճողումով,
ոգեզուրկ լոզունգների վայնասունով,
պոռոտախօսութեամբ անյանձնառու,
անհաւատների հաւատախօսութեամբ…
հաւախօսութեա՛մբ…
Մինչդեռ,
մինչդեռ քաղաքականացումը
պիտի առաջանայ
ուժի՛ց.
եւ քաղաքական ուժը պիտի ծնուի
բռունցքի՛ց:
Այդ ուսողութիւնը լուծելու մոլութեամբ,
եւ ճանաչելով.
«Սահման քաջաց զէնն իւրեանց»,
պէտք է դադարեցնել այս շուրջպարը
չարաբաստիկ,
պէտք է դադարեցնե՛լ:
Պէտք է սկզբնաւորել մի ընթացապար,
Ընթա՜ցա՜պա՜՜ր…
որ ունի մի սկիզբ,
որ ունի նպատակային ընթացք,
եւ ընթացապար է,
այլ՝ ո՛չ շուրջպար…
որ սկսելով մի սեմից՝ հասնի մի օթեւանի,
որ օթեւանում շունչ առնելով
շարունակի ուղին,
որ ի վերջոյ հասնի հանգրուանին…
Որ սկսելով սփիւռքից… հասնի հայրենիք:
եւ հայրենիքը չլինի որպէս օթեւան,
այլ լինի հանգրուան,
քաղաքական ուժի կռուան,
ոչ թէ կռուախնձոր ու կական:
Այս շուրջպարը ընթացապարի յեղաշրջելու,
ընթացապարի յեղաշրջելու համար
թող թեւքերը սոթտեն ընտրեալները
ի խնդիր փրկարար տեղաշարժի,
յանուն տենչանքի, ձգտումի, նպատակի
եւ հաւատքի մակընթացութեան,
փարատելու ինքնախաբէութեան կօշմարը
իրատեսութեան առաւօտլուսոյով,
առանց առհաւական
տիրացուականութեան ու մոլութիւնների,
բարձունքը նուաճելու
անխախտ խոյացումով միասնական,
ոգեշնչող ու ջլապինդ փոյթով,
վճռականութեամբ բանական,
անխուսափելի եւ անվրէպ:
Օ՛ն, ուրեմն,
ընտրեալներ, կոչումով ճակատագրուած,
ախոյեաններ մերկապարանոց ու համարձակ,
ցրելով փրկէք
յորձանուտում խեղդուող շուրջպարը…
կայթռէք
ընթացապարի կշռոյթով մտադիր…
նետուէք ուղին,
ճանապարհը նպատակագնաց…
Որ սկսելով սփիւռքից… հասնի հայրենիք:
Որ սկսել է սփիւռքից ու…
դժուարանում է հասնել հայրենիք…
Ինչո՞ւ է դժուարանում հասնել հայրենիք…
Չի՞ հասնում հայրենիք…
մոլութիւննե՞ր կան այստեղ,
եւ պատուարնե՞ր կան այնտեղ…
Բայց ամէ՛ն, ամէ՛ն, ամէ՛ն գնով
պէտք է հասնել հայրենիք…
Եւ ահա զինուորագրեալ մի նորագոյն,
ազգընտիր ու ժողովրդազաւակ,
քաղաքական տուեալներով շնորհատրուած
ու քաղաքականացած ըստ ամենայնի,
հրդեհում է սփիւռքը ու ողողում
յոյսով, հաւատքով ու սիրով…
բայց յանկարծ
պատռում է դիմակը կեղծարարութեան,
ու պատռում է միասնականութիւնը
ատելութեամբ ու բանսարկութեամբ,
հերոսների բանտախցութեամբ
ու հեռուստացուցային
կտտանքներով մեծիշխանական,
որ սրտախոցող է ու ազգավնաս,
որ խտրող է,
փեռեկտող ու պառակտող…
ազգային գաղափարախօսութիւնը հերքող,
ատելութիւնը մշտընջենաւորող…
թշնամութիւն սերմանող…
եւ աւաղ… աւաղ
ազգընտրեալութիւնը կորցնող…
կորցրած…
բարեբախտաբար հեռացուած ու փոխարինուած…
Թող մոլորութիւնները փափկեն
բանականութեամբ,
եւ պատուարները խոնարհուեն սիրով…
թող ոխերը ներողամտանան,
հայկազունները հասնեն համագործակցութեան…
այլապէս
թող ոխերիմները սատկեն անժառանգ…
թող ընդառաջումը երկուստէք լինի,
այլ մրցանիշ չշահուի դիւանախաղութեամբ…
մենք-առաւել-հայրենասիրախաղութեամբ…
որպէսզի յանձնառութիւնը արդիւնաւորուի
այլ չմեծախօսուի.
որպէսզի տոկունութիւնը տայ իր բողբոջը,
այլ չդառնայ լոզունգ, կամ էշնահատակ.
որպէսզի նուիրուածութիւնը ճանաչուի,
այլ չմնայ միակողմանի շնորհ.
որպէսզի քաղաքականացումը ապրուի
որպէս ժողովրդի առօրեայ կեանք,
որպէս քաղաքական ու պետական
ու ազգային պահանջատիրութիւն,
որպէս ազգաբնակչութեան
աղ ու հաց ու ջուր,
այլ չդառնայ զառանցանք,
փքուն նշանաբան,
յոխորտութիւն… եւ
կքում…
Մէկ քառորդով ցեղասպանուած ազգի
ուրուականների ամբոխը
ելնում է չգերեզմանուած անապատից
բողոքով ու դժգոհութեամբ.
հայսփիւռը ճանաչում է նրանց
ուրուական առ ուրուական,
ազգակցական ցաւագին ու տառապագին
հարազատութեամբ:
«Ինչո՞ւ չի քաղաքականանում
մեր արիւնը»,
պահանջում են նրանք:
«Չէ՛ որ մենք վայթեցինք մեր արիւնը
թուրքական գազանաբարոյ յօշոտումներով,
նախճիրօրէն եղեռնական լլկումներով,
պատմական նախօրինակը հանդիսանալով
վաղեմիութիւն չունեցող
ցեղասպանութեան ոճիրի
եւ ոճիրի անուանումի.
եւ ապաքէն,
հարցականացւում է մեր ցեղասպանութիւնը
ջհուդական ու ամերիկեան մոլեռանդութեամբ,
որպէսզի պահպանեն
շահաւէտութիւնը թուրքականութեան…
Մինչդեռ հայրենիքը,
հայրենիքի մէկ քառորդով մնացած հայրենիքը,
պետականութեամբ,
ու կառավարական ամբողջութեամբ
չի՞ պահանջում
մեր վայթած արեան քաղաքականացումը…
տէր չի կանգնում մեր դատին…
Ինչո՞ւ տէր չի կանգնում մեր դատին…
Մլաւում է՝
թէ սփիւռքի պահանջն է դա…
Մինչդեռ պիտի մռնչայ,
պետականութեամբ ու կառավարութեամբ
ու ամբողջութեամբ,
որպէս հայրենիք ու սփիւռք ու ազգուտակ…
որ հայրենիքի ու սփիւռքի
ու համօրէն ազգուտակի դատն է»…
Անապատները մէկէն լռում են
հարիւրամեայ վաղեմիութեան զարհուրանքով…
հնչում է ահազանգը
հարիւրամեայ տարեգլխի անմխիթարութեամբ,
զարհուրական անմխիթարութեամբ,
եւ ուրուականային բողոքը բարձրանում է
ոլորանների գալարումներով
սեղմելու կոկորդը
մէկ քառորդ հայրենիքի
ու այլասերուող սփիւռքի…
Ու մնում է
որ կոչումով ճակատագրուած ընտրեալները,
եւ մերկապարանոց ու համարձակ ախոյեանները,
ելնեն իրենց վիհերից,
եւ ցրելով փրկեն
յորձանուտում խեղդուող շուրջպարը,
սկզբնաւորելու ընթացապարը փրկարար…
Օն անդր, օն անդր, օն անդր…
Թեհրան, 19850117
Գլենդել, Կալիֆորնիա, 19970519
Գլենդել, Կալիֆորնիա, 20130405