ՅԱՐՈՒԹ ՍԱՍՈՒՆԵԱՆ

2012 թուականին, Ֆրանսայի եւ Ամերիկայի հայերը ընդհանուր մարտահրաւէր մը ունին. ամէն ինչ ընել՝ կանխելու համար իրենց խաբեբայ նախագահներուն վերընտրութիւնը:
Ո՛չ Նիքոլա Սարքոզին, ոչ ալ Պարաք Օպաման կատարեցին հայ ընտրողներուն տուած իրենց խոստումները: Ֆրանսայի նախագահը չկատարեց Հայոց Ցեղասպանութեան ժխտումը քրէականացնելու մասին օրինագիծին աջակցելու իր յանձնառութիւնը, իսկ ամերիկացի ղեկավարը խախտեց Ցեղասպանութիւնը ճանչնալու իր խոստումը: Օպամայի դրժած խոստումներուն երկար շարանը հանրայայտ է, սակայն քիչերը գիտեն Սարքոզիի խաբէութեան մասին: 2001ի Յունուարի 29ին, նախագահ Ժագ Շիրակ օրէնքով հաստատեց 1998ի Մայիս 29ին Ֆրանսայի Ազգային ժողովին, իսկ 2000ի Նոյեմբեր 7ին՝ Ծերակոյտին կողմէ, ընդունուած Հայոց Ցեղասպանութիւնը ճանչցող որոշումը: Այնուհետեւ, հայ համայնքը խնդրագիր մը ներկայացուց Ֆրանսայի կառավարութեան՝ պահանջելով Հայոց Ցեղասպանութեան ժխտման «յանցանքին» համար սահմանել 45,000 եուրոյի չափով տուգանք եւ 5 տարիով ազատազրկում՝ համանման հրէական Ողջակիզման ժխտման քրէականացման օրէնքին:
Այս տրամաբանական ակնկալիքը լուրջ բանավէճի վերածուեցաւ, Ֆրանսայի վրայ թրքական ճնշումին եւ ֆրանսացի որոշ մտաւորականներու հակադրութեան պատճառով. անոնք յամառօրէն կը պաշտպանէին խօսքի ազատութիւնը: Այս պայմաններուն մէջ, Ֆրանսայի կառավարութիւնը կը փորձէր կանխել սոյն հարցին վերաբերեալ քուէրարկութիւնը Ազգային ժողովէն ներս:
Ֆրանսացի մտաւորականները, որոնք կ՛առարէին այս օրէնքին դէմ՝ նկատի ունենալով խօսքի ազատութեան սահմանափակումը, կ՛անտեսէին այն փաստը, որ 1990 թուականէն ի վեր, Ֆրանսայի մէջ նման օրէնք մը գոյութիւն ունէր՝ Ողջակիզումը ժխտողները պատժելու համար: Միւս կողմէ, թուրք ուրացողներուն առաջ քաշած առարկութիւնները լրիւ անհեթեթ էին: Թուրք բռնակալ ղեկավարները ոչ մէկ իրաւունք ունէին խօսքի ազատութեան դաս տալու ֆրանսացիներուն, երբ իրենց սեփական երկրին մէջ անոնք կը ձերբակալեն լրագրողները, գրաքննութեան կ՛ենթարկեն լրատուամիջոցները ու կ՛արգիլեն Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչումը:
Դժբախտաբար, որոշ բարեմիտ, սակայն միամիտ հայեր եւ անոնց ազատամիտ թուրք ընկերները եւս ընդդիմացան առաջարկուող օրէնքին՝ այդ ձեւով ակամայ աջակցելով թրքական ժխտողականութեան: Անոնք դէմ կ՛արտայայտուէին այս օրինագիծին՝ Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչումը արգիլող թրքական Քրէական օրէնսգիրքի տխրահռչակ 301րդ յօդուածը հաւասարեցնելով առաջարկուող՝ Ցեղասպանութեան ժխտումը քրէականացնող ֆրանսական օրէնքին: Ասիկա անհեթեթ համեմատութիւն է, քանի որ թրքական օրէնքով յանցագործութիւն կը համարուի Հայոց Ցեղասպանութեան մասին ճշմարտութիւնն ըսելը, մինչդեռ ֆրանսական օրէնքով, յանցագործութիւն կը համարուի ատոր մասին ստելը: Ինչո՞ւ ազատամիտ թուրքերն ու ֆրանսացի մտաւորականները, որոնք կը պնդէին, թէ կ՛աջակցին խօսքի ազատութեան, չէին առարկեր Ողջակիզման ժխտումը քրէականացնող համանման ֆրանսական օրէնքին: Արդեօք այդ օրէնքը նոյնպէս չի սահմանափակեր խօսքի ազատութիւնը: Ինչո՞ւ Հայոց Ցեղասպանութեան զոհերը հաւասարապէս պաշտպանուած չըլլան ֆրանսական օրէնքով:
Երկարատեւ քննարկումներէ եւ ձգձգումներէ ետք, Ֆրանսայի Ազգային ժողովը 2006ի Հոկտեմբեր 12ին վաւերացուց Հայոց Ցեղասպանութեան ժխտումը քրէականացնող օրինագիծը եւ զայն ուղարկեց Ծերակոյտ, ուր սառեցուած մնաց մինչեւ անցեալ շաբաթ:
Մինչ Սարքոզի նախագահութեան թեկնածու էր, ան շարունակաբար կը խոստանար աջակցիլ այդ օրէնքի ընդունման՝ Ֆրանսայի Ծերակոյտէն ներս: Սակայն իբրեւ նախագահ, ան ամբողջովին փոխեց իր դիրքորոշումը եւ հակադրուեցաւ անոր: Շարլ Ազնաւուրի եւ Ֆրանսայի ազդեցիկ հայ համայնքին կողմէ խիստ քննադատութեան ենթարկուելէ ետք, եւ գիտակցելով, որ շատ ետ մնացած է յաջորդ տարուան նախագահական ընտրութիւններու իր հաւանական հակառակորդներէն՝ նախագահ Սարքոզի վերջերս հանդիպեցաւ քանի մը յայտնի ֆրանսահայերու հետ եւ խոստացաւ չխոչընդոտել օրինագծի ընդունումը Ծերակոյտին մէջ: Սակայն այդ մէկը անբաւարար էր եւ քիչ մը՝ ուշացած: Թուրքիոյ ղեկավարներուն անգամ մը եւս սանձազերծած ուժեղ քարոզչութենէն ետք, Ֆրանսայի կառավարութիւնը յանձնարարած էր Ծերակոյտին մէջ մեծամասնութիւն կազմող Սարքոզիի կուսակցութեան (Ժողովրդական շարժման միութիւն կուսակցութիւնը) հակադրուիլ այդ օրինագիծին: Մայիս 4ին, երեք ժամ տեւած քննարկումներէ ետք, Ծերակոյտը ձայներու 196-74 յարաբերակցութեամբ մերժեց օրակարգի վրայ պահել օրինագիծը:
Այս օրինագիծին համար պայքարը բնաւ չէ աւարտած: Ներկայիս ֆրանսահայերը, օգտուելով հարցախոյզներու մէջ նախագահ Սարքոզիի վատ վարկանիշէն՝ պէտք է իրենց ուժերը համախմբեն ֆրանսացի ընտրողներու մեծամասնութեան հետ, յաջորդ տարուան նախագահական ընտրութիւններուն ընթացքին Ընկերվարական կուսակցութեան թեկնածուին աջակցելու համար, ինչպէս որ ամերիկահայերը կը պատրաստուին ընդդիմանալու նախագահ Օպամային, 2012ի ընտրութիւններուն ընթացքին:
Ֆրանսայի արդարադատութեան նախարարը, փորձելով գալիք ընտրութիւններուն համար չխրտչեցնել ֆրանսահայ ընտրողները՝ առաջարկած է ստեղծել հայերէ եւ նախարարութեան պաշտօնեաներէ կազմուած միացեալ յանձնաժողով մը, որ դատարաններու ուշադրութեան պիտի յանձնէ Ցեղասպանութեան ժխտման դէպքերը: Ասիկա ողջունելի քայլ է եւ կը համապատասխանէ Ողջակիզման առնչութեամբ գոյութիւն ունեցող յանձնաժողովին, սակայն ֆրանսահայերը, այնուամենայնիւ, պէտք է յամառօրէն պահանջեն Հայոց Ցեղասպանութեան ժխտումը քրէականացնող օրէնք ունենալու հարցը:
Քանի որ քաղաքական գործիչները թէ՛ Ֆրանսայի եւ թէ Միացեալ Նահանգներու մէջ վատ համբաւ ունին՝ իրենց խոստումները դրժելու առումով, ապա երկու երկիրներուն մէջ հայերը կրնան իրենց նպատակներուն հասնիլ միայն իրենց միջոցները միաւորելով եւ ընտրողներու համախոհ «պլոք» ձեւաւորելով, որպէսզի սատարեն իրենց քաղաքական կողմնակիցներուն եւ հակազդեն հակառակորդներուն:
ՅԱՐՈՒԹ ՍԱՍՈԻՆԵԱՆ
«Քալիֆորնիա Քուրիըր» թերթի հրատարակիչ եւ խմբագիր
Թարգմ.՝ Ռ. Աւագեան