
2010թ. ՀՅ Դաշնակցութեան աշխարհասփիւռ կառոյցը նշում է իր ծննդեան 120ամեակը: Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան Արցախի կառոյցը նոյնպէս այս առիթով նախատեսում է մի շարք միջոցառումներ կազմակերպել Արցախում: ՀՅԴ Արցախի Կենտրոնական Կոմտիէի կողմից 120ամեակի առիթով կազմակերպուելիք միջոցառումների, կառոյցի անցած ուղու եւ ապագայ անելիքների մասին է «Ապառաժ»ի զրոյցը ՀՅԴ Արցախի Կենտրոնական կոմիտէի ներկայացուցիչ Դաւիթ Իշխանեանի հետ:
ՀԱՐՑՈՒՄ.- Արցախում Դաշնակցութիւնը հանդէս եկաւ շարժման առաջին իսկ օրերից: Որո՞նք են այն ձեռքբերումները, որ կառանձնացնէիք այսօր:
ԴԱՒԻԹ ԻՇԽԱՆԵԱՆ.- Արցախեան ազատագրական պայքարի սկզբից Դաշնակցութիւնն իր ներկայութիւնն ունէր Արցախում: Նախ՝ գործելով ընդյատակեայ, առաջին իսկ օրերից նախաձեռնեց կամաւորական ջոկատների ստեղծումը: Այնուհետեւ այդ գործունէութեամբ մեծ դեր ունեցաւ Արցախեան ազատագրական պայքարի կազմակերպական գործում:
90ական թուականներից Հայաստանում, այնուհետեւ Արցախում Դաշնակցութիւնը տեսանելի դարձ-րեց իր ներկայութիւնը, այն արուեց օրուայ հրամայականներից ելնելով: Արցախի անկախ հանրապետութեան ծննդեան օրից Դաշնակցութիւնն իր գործուն մասնակցութիւնն էր ունեցել Արցախի պետականաշինութեան զարգացման եւ ամրապնդման գործում, յատկապէս՝ 1991թ. Լեռնային Ղարաբաղի անկախ հանրապետութիւն հռչակման գործում: Նորանկախ հանրապետութեան պետական մարմինների ձեւաւորման, այդ թւում օրէնսդիր, գործադիր, դատաիրաւական համակարգում եւ նոր կազմաւորուող բանակի հիմքում հանդէս եկան բաւականին թուով դաշնակցական գործիչներ, որոնք իրենց կարողութիւններով դրեցին այն հիմնաքարը, որի վրայ այսօր կանգնած է Արցախի անկախ հանրապետութիւնը: Պատահական չէ, որ այդ ժամանակ խորհրդարանական՝ որպէս Արցախում առաջին ժողովրդավարական ընտրութիւնների արդիւնքում 1991թ. Դեկտեմբերին եւ 1992թ. սկզբներին ձեւաւորուած խորհրդարանում Դաշնակցութիւնն առա-ւելագոյնս ստացաւ ժողովրդի վստահութիւնը եւ կազմելով մեծամասնութիւն՝ ունեցաւ իր ուրոյն տեղը երկրի առաջին խորհրդարանում:
Կարեւոր ձեռքբերումների մէջ պէտք է առանձնացնել Դաշնակցութեան առանցքային դերը: Հայ ժողովրդի համար կարեւորագոյն ձեռքբերում է ԼՂՀ պետականութեան եւ Պաշտպանութեան բանակի ստեղծումը: Այս գործում անուրանալի է թէ՛ Դաշնակցութիւն կուսակցութեան եւ թէ անհատ դաշնակցականների ունեցած ներդրումը այն կարեւոր կառոյցի կազմաւորման գործընթացում, որը հպարտութեամբ այսօր անուանում ենք Արցախի Պաշտպանութեան բանակ:
Ընդհանրապէս, վերջին 20ամեայ պատմութեանն անրադառնալով՝ պէտք է նշենք, որ մենք ունեցել ենք բաւականին ձեռքբերումներ: Թէկուզ Հայաստանի այն ժամանակուայ իշխանութիւնների կողմից Դաշնակցութեան գործունէութիւնը հայրենիքում մեկուսացւում էր, այնուամենայնիւ, Արցախում արգելքներ չստեղծուեցին կուսակցութեան գործունէութեան խափանման ուղղութեամբ:
ՀՅԴ Արցախի կառոյցը այսօր որոշակի յաջողութիւններ է արձանագրել երկրի քաղաքական դաշտում, պետական կառոյցների զարգացման գործընթացում՝ յատկապէս գործադիր, օրէնսդիր օղակներում ունենալով իր տեղն ու դերը:
Կարեւոր էր նաեւ 2000 թուականից այս կողմ ընկած ժամանակահատուածը, երբ Դաշնակցութիւնը մի շարք քաղաքական մարտահրաւէրների առաջ կանգնեց: Նախ՝ այն առումով, որ 2000ին Արցախում որդեգրուեց նոր քաղաքական կուրս, որում Դաշնակցութիւնն ունէր իր դերակատարութիւնը: Սակայն օրուայ իշխանութիւնները հաւատարիմ չմնացին որդեգրած ուղեգծին, որի հետեւանքով Դաշնակցութիւնն Արցախում ընդդիմադիր կեցուածք որդեգրեց:
Վերջին երեք տարիների ընթացքում նոր էջ բացուեց ոչ միայն Արցախի Հանրապետութեան, այլ Դաշնակցութեան Արցախի կառոյցի համար: 2007 թուականի ԼՂՀ նախագահական ընտրութիւններով Արցախի ներքին եւ արտաքին մարտահրաւէրներին դիմակայելու համար որդեգրուեց միասնական քաղաքական դաշտի ձեւաւորման գաղափարը:
ՀԱՐՑՈՒՄ.- Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան համար ո՞րն է այսօր գերխնդիրը եւ ի՞նչ մարտահրաւէրների առաջ է կանգնած կուսակցութիւնը:
ԴԱՒԻԹ ԻՇԽԱՆԵԱՆ.- Այսօր Դաշնակցութիւն կուսակցութիւնը՝ որպէս համահայկական կառոյց հաւատարիմ լինելով իր սկզբունքներին եւ որդեգրած քաղաքականութեանը, լուրջ մարտահրաւէրների առաջ է կանգնած: Դա Հայ Դատի հետապնդման խնդիրն է՝ Արցախեան հիմնահարցի հանգուցալուծումը, դրանից բխող մարտահրաւէրների դիմակայումը եւ Ցեղասպանութեան ճանաչման ուղղութեամբ ծաւալուած աշխատանքների վերջնական յաջողութիւնները: Բնականաբար, Արցախի կառոյցը, լինելով այդ մեծ ընտանիքի անդամ, չի կարող անմասն մնալ այդ խնդիրներից: Առաջնորդուելով իր ծրագրային հիմնադրոյթներով եւ իր գաղափարական հենքով, Դաշնակցութիւնը միշտ էլ հետամուտ է եղել իր նպատակին՝ Միացեալ, Ազատ, Անկախ Հայաստանի կերտմանը: Դաշնակցութեան գերագոյն խնդիրն այսօր եւս շարունակում է մնալ այս գաղափարի իրագործումը, այլ խօսքով՝ հայ ժողովրդի ազգային ազատագրական պայքարի իրագործումը:
Այս ընդհանուր նպատակին առընթեր, պէտք է շեշտել այն կարեւոր ուղենիշը, որ Դաշնակցութիւնը, գալով հայրենիք, որդեգրել է Հայաստանում եւ հայկական հողի վրայ՝ 90ական թուականներից ի վեր. դա մեր պետականաշինութիւնն ու մեր պետութեան հզօրացումն է: Գործուն մասնակցութիւն ունենալով պետութեան զարգացման գործընթացում՝ թէ որպէս իշխանութիւն եւ թէ որպէս ընդդիմութիւն, Դաշնակցութեան համար պետականութիւնը այն գերագոյն նուաճումն է, որ ձեռք ենք բերել վերջին 20ամեակում, եւ այդ ձեռքբերման պահպանումն ու յարատեւութիւնն ապահովելու խնդրում Դաշնակցութիւնն ունի իր առաքելութիւնը:
ՀԱՐՑՈՒՄ.- Ո՞րն է կուսակցութեան յարատեւութեան գաղտնիքը:
ԴԱՒԻԹ ԻՇԽԱՆԵԱՆ.- Դաշնակցութեան յարատեւութեան գաղտնիքը հասկանալու համար պէտք է ոչ միայն Դաշնակցութեան ողջ պատմութեանը ծանօթանալ, ոչ միայն կուսակցական կառոյցի մէջ լինել, այլ Դաշնակցութեան ամբողջ գրականութիւնն ուսումնասիրել (նոյնիսկ խորհրդային գրականութիւնը), որպէսզի հասկանալ՝ ինչ է Դաշնակցութիւնը, որովհետեւ մեզ համար Դաշնակցութիւնը դեռեւս վերջնականօրէն չուսումնասիրուած մի կառոյց է: Երբեմն առիթ է լինում լսել մարդկանց յուշեր, տարբեր պատմութիւններ ու դրուագներ եւ երեւան հանել նոր գաղտնիքներ: Այդ խորը ծալքերը մեզ համար նոր լոյս են բացում դէպի Դաշնակցութեան յարատեւութիւն: Երբ խորհում ես, թէ Դաշնակցութիւնը երբ է իր «մահկանացուն» կնքելու, երբ է իր վերջնական առաքելութիւնն իրականացնելուց յետոյ ասպարէզից հեռանալու, ամէն անգամ ի յայտ են գալիս նոր մարտահրաւէրներ, եւ այդ առումով դժուար է յստակ պատասխան գտնել: Դաշնակցութեան յարատեւութիւնը կապուած է հայ ժողովրդի յարատեւութեան հետ:
ՀԱՐՑՈՒՄ.- Այս տարի աշխարհի տարբեր երկրներում նշւում է Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան ստեղծման 120ամեակը: Արցախում ի՞նչ միջոցառումներ են նախատեսւում այս առիթով:
ԴԱՒԻԹ ԻՇԽԱՆԵԱՆ.- Դաշնակցութեան աշխարհասփիւռ կառոյցը ընթացիկ տարուայ վերջերին տարաբնոյթ միջոցառումներով նշելու է կուսակցութեան հիմնադրման 120ամեակը: Արցախի կառոյցը իր հերթին եւս կեանքի է կոչել յանձնախումբ, որը մշակել եւ Կենտրոնական կոմիտէի քննարկմանն է ներկայացրել միջոցառումների ծրագիր, ինչը վերջինիս կողմից հաստատուել եւ ընդունուել է: Ըստ այդ ծրագրի՝ Դեկտեմբեր ամսին նախատեսւում են մի շարք ձեռնարկներ: Որպէս մայր ձեռնարկ՝ Ստեփանակերտում կը կազմակերպուի հանդիսաւոր երեկոյ: Կուսակցական շրջանային կառոյցների կողմից 120ամեակի միջոցառումներ են կազմակերպուելու նաեւ հանրապետութեան բոլոր շրջաններում: Միջոցառումները լինելու են կուսակցական ընկերների, համակիրների մասնակցութեամբ, որոնց ներկայ կը լինեն նաեւ պետական մարմինների ներկայացուցիչներ: Նախատեսւում է Ստեփանակերտի հանրային եւ ԱՐՊՀ (Արցախի պետական համալսարանի-Խմբ.) գրադարաններում կազմակերպել ՀՅԴ կենսագրութիւնն արտացոլող կուսակցական գրքերի ցուցահանդէս-վաճառք: Արցախի հանրային հեռուստատեսութեամբ կը ցուցադրուեն նաեւ ֆիլմեր ՀՅ Դաշնակցութեան պատմութեան եւ կուսակցական յայտնի դէմքերի մասին:
ՀՅԴ Արցախի կառոյցի նախաձեռնութեամբ եւ ԼՂՀ կառավարութեան ֆինանսական աջակցութեամբ տպագրութեան է պատրաստւում 1918-21թթ. ազգային խորհրդի քարտուղար Աբրահամ Կիսիբեկեանի յուշերի գիրքը: Եթէ այս ընթացքում տպագրութիւնն իրականանայ, նաեւ նախատեսւում է այդ գրքի շնորհանդէսի կազմակերպումն Արցախում: Ի սկզբանէ՝ այս նախաձեռնութեան նպատակն էր Դաշնակցութեան 120ամեակին Արցախի կառոյցի կողմից պատմութեանը թողնել մէկ գրաւոր յիշատակ:
Առիթն օգտագործելով՝ Դաշնակցութեան ծննդեան 120ամեակի կապակցութեամբ Արցախի կառոյցի անունից շնորհաւորում եմ դաշնակցական բոլոր ընկերներին, հայ ժողովրդին: Դաշնակցութիւնը, դա միայն դաշնակցականներինը չէ. Դաշնակցութիւնը ողջ հայ ժողովրդինն է:
Անկախ տարբեր պատմական ժամանակաշրջաններում ունեցած վերաբերմունքից՝ Դաշնակցութեանը գովաբանել են, թէ հարուածել, Դաշնակցութեանը հասկացել են, թէ չեն հասկացել, անկախ ամէն ինչից՝ Դաշնակցութիւնը ողջ հայ ժողովրդինն է: Տարբեր ժողովուրդներ կ՛երազէին այսպիսի մի կառոյց ունենալ: Այս կառոյցը պէտք է արժեւորել եւ պահպանել, նաեւ օգտագործել՝ ի շահ մեր ժողովրդի, ի շահ մեր պետականութեան: