Յուլիսի սկիզբը, Քեպէգ քաղաքին մէջ կայացած ֆրանսախօս երկիրներու համաժողովին Հայաստանը ներկայացուց ՀՀ Ազգային Ժողովի պատգամաւոր Արմէն Ռուստամեան: Նոյն օրերուն, Մոնթրէալ իր այցելութեան ընթացքին, հետեւեալ շահեկան հարցազրոյցը ունեցանք իրեն հետ:
Հարց.-Մարտ 1ի դէպքերէն ետք, ինչպէ՞ս կը գնահատէք Հայաստանի այժմու ներքաղաքական իրավիճակը:
Պատ.- Մարտ 1ի դէպքերը հիմնապէս փոխեցին Հայաստանում քաղաքական գործընթացների տրամաբանութիւնը: Այսօրուան դրութեամբ մենք ունենք երկու կարեւոր խնդիր: Առաջին՝ պէտք է խօսել մեր յետընտրական ճգնաժամի մասին: Երկրորդը՝ ժողովրդավարական համակարգը ամրապնդելու հարցն է:
Առաջին հարցը հնարաւոր է կատարել առաջին հերթին Մարտ 1ի իրադարձութիւնները անաչառ քննարկումի ենթարկելու միջոցով: Այս առումով Ազգային Ժողովում ստեղծուել է Մարտի դէպքերի շուրջ քննութիւն կատարող յանձնաժողով, որ իր առջեւ ունի շատ լուրջ առաքելութիւն՝ ի յայտ բերել դէպքերի ետին կանգնող ծալքերն ու դրդապատճառները:
Այստեղ յայտնեմ, որ հետախուզական քննութեան երկու այլընտրանք կար մեր առջեւ: Առաջինը միջազգային քննութիւնն էր, որ մենք ի սկզբանէ մերժեցինք, որովհետեւ այդպիսի մի գործընթաց յարիր չի մի անկախ պետութեան: Երկրորդը՝ հարցը մեր սեփական ուժերով եւ միջոցներով լուծելն էր:
Յանձնաժողովի պարտաւորութիւնն է քննարկել ամէն մի կողմի կատարածը եւ ըստ այնմ վճիռ արձակի հարցի կապակցութեամբ: Այսինքն, պէտք է քննի ցուցարարների կողմից կատարուած արարքները եւ դրանց դիմաց ոստիկանական ուժերի ձեռք առած քայլերի համաչափութիւնը: Այս առումով, պէտք է բացայայտուի ողջ իրողութիւնը:
Կարեւոր է նաեւ այն հանգամանքը, որ որակական աւելի բարձր մակարդակ յառաջացնելու համար, յանձնաժողովի մէջ պէտք է ընդգրկուեն միջազգային փորձառութիւն ունեցող փորձագէտներ:
Հարց.- Հայաստանի ներքին ճգնաժամի օրերուն, Պաքու չվարանեցաւ ոտնձգութիւններ կատարել Արցախի ճակատային գիծին վրայ: Այս ծիրէն ներս, ի՞նչ կը միտին Պաքուի-Ատրպէյճանի վերջին շրջանի ռազմական սպառնալիքները:
Պատ.- Վերջին տարիների ընթացքին ատրպեճանական անդադրում սպառնալիքների ետին կան երկու դրդապատճառներ: Առաջինը այն է, որ Պաքուն նման սպառնական վարքագիծով հանդէս է գալիս, ամէն անգամ որ Մինսկի խմբակի կողմից ձեւաւորւում է Արցախի հարցի լուծման որոշակի մօտեցում: Մարտավարական այս քայլի ետին նաեւ զիջումներ կորզելու նպատակ կայ: Փորձում են ստեղծել անհեթեթ թուացող այն կացութիւնը, թէ խաղաղութիւնը Ատրպէյճանի նուէրն է հայկական կողմին: Ատրպէյճանը արդէն համոզուել է ու փորձում է շրջապատին համոզել, որ ինք արդէն իր զիջումը կատարել է պատերազմը չվերսկսելով:
Երկրորդ՝ սպառնալիքները պայմանաւորուած են նաեւ յառաջիկայ Հոկտեմբերին Ատրպէյճանում կայանալիք նախագահական ընտրութիւններով: Անշուշտ պատերազմ շղթայազերծելու Պաքուի իշխանութիւնների յայտարարութիւնները, ներքին սպառման համար են: Այսինքն ստեղծել այնպիսի երեւոյթ երկրում, որ իշխանութիւնները Ղարաբաղը չզիջելու եւ ի հարկին զայն վերագրաւելու խիստ ազգայնական կեցուածքի տէր են: Այս ձեւով, նրանք փորձում են ընդդիմութիւնը չէզոքացնել:
Հարց.- Անցնող օրերուն Հայաստանի մէջ յայտարարուեցաւ Սփիւռքի հետ կապի նախարարութեան ստեղծման մասին: Ի՞նչ պիտի մատուցէ այս նախարարութիւնը սփիւռքահայութեան:
Պատ.- Ես կարծում եմ, որ այս նախարարութեան ստեղծումն ու յառաջացումը վաղուց արդէն հասունացած հարց էր: Այստեղ նկատի պէտք է ունենալ նաեւ թուաքանակի պարագան: Այսօր Սփիւռքում ապրում է հայ ժողովուրդի 2/3-րդը, որ ներկայացնում է վիթխարի ներուժ, ու նման ներուժ չ’օգտագործելը ի նպաստ հայրենիքի, մեծ շռայլութիւն է բոլորիս համար:
Միայն առիթից առիթ հաւաքուելով եւ հայրենիք-Սփիւռք յարաբերութիւններու մասին խորհրդաժողովներ կազմակերպելով չկարծենք որ ամրապնդւում են երկու կողմերի կապերը: Դրա համար էլ այսօր անհրաժեշտութիւն է նկատւում Սփիւռք-հայրենիք յարաբերութիւններով եւ խնդիրներով զբաղող ամենօրեայ պետական կառոյց, որ իր առաքելութեան կիզակեդրոնը պէտք է դարձնի հայրենիք-Սփիւռք յարաբերութիւնների ամրապնդումը: Այս նախարարութիւնը, Սփիւռքի մէջ ապրող հային պէտք է գիտակից դարձնի, որ ինք պարտաւոր է իր մասնակցութիւնը բերել հայրենիքի հզօրացման աշխատանքին:
Այստեղ մեր այս հարցին զուգահեռ շեշտեմ, որ Թուրքիան եւ Ատրպէյճանը սկսել են կազմակերպել եւ վերադասաւորման ենթարկել իրենց համապատասխան սփիւռքները, որպէսզի լաւագոյնս օգտագործեն զանոնք արտաքին քաղաքականութեան գծով իրենց քարոզչական լոպպիյինկի աշխատանքներին համար:
Մենք նոյնպէս, դիմադարձելու համար օրըստօրէ հզօրացող թուրք-ատրպեճանական քարոզարշաւին, պարտաւոր ենք նոր շունչ հաղորդել Սփիւռքի մեր քարոզչական աշխատանքներին եւ այդ մէկը արդիւնաւորելու համար, անհրաժեշտ է վերադասաւորման ենթարկել Սփիւռք-հայրենիք յարաբերութիւնները:
Այս հարցի հետ կապուած գոյութիւն ունի նաեւ մի այլ յոյժ կարեւոր գերխնդիր: Դա հայրենադարձութեան հարցն է: Հայաստան ոչ միայն պէտք է դանդաղեցնի արտագաղթի հոսքը, այլեւ պէտք է հայրենադարձութիւն խրախուսի, իսկ Սփիւռքում ապրող հային հայրենիք վերադարձնելու համար, անհրաժեշտ է ունենալ պետական հայեցակարգ: Այդ հայեցակարգը այսօր գոյութիւն չունի:
Այսօր մենք արդէն ունենք նոր իրավիճակ, ուր երկքաղաքացիութեան օրէնքը արդէն ընդունուել է: Հայրենադարձութեան գաղափարը արտասահմանի հայերին մէջ ամրագրելու համար՝ անհրաժեշտ է զարգացնել երկքաղաքացիութեան օրէնքը:
Այստեղ ուզում եմ շեշտել, որ վերոնշեալ նախարարութեան յառաջացման եւ նրա արդիւնաւէտ գործունէութեան սկսման գլխաւոր ջատագովն է Հ.Յ.Դաշնակցութիւնը:
«ՀՈՐԻԶՈՆ» ՇԱԲԱԹԱԹԵՐԹ
ՄՈՆԹՐԷԱԼ