Կարապետ Պատրիարք Պալատեցիի «Տարեկան Քարոզգիրք»ը
Աշխարհով մէկ սփռուած հայերը, յայտնի է, մշտապէս իրենց հետ տարել եւ փրկել են նաեւ գրաւոր գանձեր։ Այդպիսի մի ձեռագիր եկել եւ հանգրուանել է Արեւմտեան թեմի առաջնորդարանում։ Այն Երուսաղէմում 1891ին ընդօրինակուած մեծադիր ձեռագիր է եւ պարունակում է Կարապետ պատրիարք Պալատեցու քարոզների ժողովածուն՝ «Տարեկան Քարոզք» ընդհանուր խորագրով։
Կարապետ պատրիարք Պալատեցին (1783-1850) տարբեր տարիներին եղել է նուիրակ Վանում, առաջնորդ Ամասիայի, Մարզուանի թեմերի։ 1823-31ին պաշտօնավարել է որպէս Կ. Պոլսի պատրիարք։
Կ. Պոլսի ստեղծագործող մեր այս պատրիարքից յայտնի է «Լապտեր Հոգւոյ» (1826) խորագրով տպագիր երկասիրութիւնը, որ քրիստոնէական պարզ ուսուցում է հարց ու պատասխանի ձեւով: Հեղինակի մէկ այլ երկը՝ աշխարհաբարի փոխադրուած, «Ծանուցում Քահանաներին՝ Ապաշխարութեան Խորհրդի Վերաբերեալ» խորագրով տպագրուել է Ս. Էջմիածնում (2012)։

Արեւմտեան թեմի առաջնորդարանում պահուող՝ Կարապետ արք. Պալատեցու «Տարեկան Քարոզգիրք» ձեռագրի տիտղոսաթերթը
Պալատեցու «Տարեկան Քարոզգիրք»ը (Երեւան, 2021, 157 էջ) գրուել է մեր եկեղեցու տօնացոյցին համապատասխան՝ ամէն մի քարոզ նուիրելով այս կամ այն տօնին ու սուրբին, թուով 115 քարոզ։ Առանձնապէս մանրակրկիտ են ներկայացուած Մեծ Պահքի օրերի քարոզները՝ թուով 32, որոնցից իւրաքանչիւրը նուիրուած է այլեւայլ բարոյական-կրօնական խնդիրների, ինչպէս՝ «Փոյթ ի բարեգործութիւնս», «Կոչումն ապաշխարութեան», «Զգուշութիւն ի մեղաց» եւ այլն։
Թեմիս առաջնորդ Յովնան արք. Տէրտէրեանի օրհնութեամբ եւ նախաձեռնութեամբ պատրաստուած «Քարոզգրք»ի այս ընտրանին պարունակում է քրիստոնէական յաւերժ արժէքներ ամփոփող հարցադրումներ, ինչպէս օրինակ՝ պարկեշտութեան, ողորմութեան, մեղքից զգուշանալու եւ այլ հարցերի մասին։ «Ներկայ Քարոզգիրքը հոգեշունչ խրատականներու ընտրանի հաւաքածու մըն է, որուն գնահատելի պատրաստութիւնը՝ գրաբարէ աշխարհաբար (արեւելահայերէն) թարգմանութեամբ յանձն առին բանասիրական գիտութիւններու թեկնածու դոցենտ Նորայր Պօղոսեան եւ Գէորգ սրկ. Կարապետեան», ընթերցում ենք Յովնան արք. Տէրտէրեանի առաջաբանում։
Բազում հոգեհարազատ մտքեր կարող ենք գտնել Պալատեցու քարոզներում։ «Ձեռքերն ու երեսը լուանալուց առաւել հարկ է լեզուն լուանալ», մօտ 200 տարի առաջ ասել է Կարապետ Պալատեցին, որ կարծես մեր օրերի համավարակի մասին ասած լինի։
Այստեղ ներկայացնում ենք մի փոքր հատուած Կարապետ արք. Պալատեցու «Աշխարհի մեծութիւնը սնոտի է» քարոզից, հոմոզուելու համար, որ հեղինակի մտքերը բնաւ չեն կորցրել իրենց արդիականութիւնը․
«Հարստութիւն ունենալն արգելուած չէ, եթէ մէկը ճիշդ տնօրինի այն, ինչպէս, օրինակ, չար բան չէ գինին, այլ հարբեցութիւ՛նն է չարիք, նոյնպէս եւ հարստութիւնն ինքնին չար չէ, այլ ագահութիւնն ու արծաթսիրութիւ՛նն է չար։ Ուզում ես շքեղ ու մեծ տու՞ն ունենալ. դա արգելուած չէ, սակայն դա մի՛ ունեցիր երկրի վրայ միայն, այլեւ երկնքու՛մ հաստատիր քո «վրանի» հիմքերը՝ աղքատների մասին եւս հոգ տանելով, քանի որ այդպիսի վրանների մասին է մարգարէն ասում. «Վրաններ, որոնք չեն շարժուելու» (Ես. 33. 20)։ Դուք ա՛յդ փափաքէք, որպէսզի յաւիտեան երանելի լինէք» (էջ 144)։
Յաւելենք, որ Կարապետ արք. Պալատեցու «Տարեկան Քարոզգիրքը» 4րդ հատորն է Արեւմտեան թեմի «Ոսկեղենիկ» մատենաշարի, որ թեմի առաջնորդ Յովնան սրբազանի օրհնութեամբ 2019ին հիմնադրուելով՝ նպատակ ունի նորովի շրջանառութեան մէջ դնել ընթերցողին համեմատաբար քիչ յայտնի երկասիրութիւններ՝ ի վայելումն հաւատացեալ մեր հայորդիների։
Դիւան Առաջնորդարանի