«Հայաստանը Կարող Է Եւս 2-3 Մլրդ. Դոլար Ներգրաւել Պարտքի Շուկայից»
Հայաստանը Սեպտեմբերի 19ին առաջին անգամ եւրապարտատոմսերի թողարկում է իրականացրել: Հայկական եւրապարտատոմսերի թողարկման ծաւալը կազմել է 700 մլն., մարման ժամկէտը՝ 7 տարի, եկամտաբերութիւնը՝ 6 տոկոս: Որպէս հիմնական տեղաբաշխողներ հանդէս են եկել Deutsche Bank AG-ն (Լոնդոնեան մասնաճիւղ), HSBC Bank plcն եւ J.P. Morgan Securities plc.ն: Հանրապետութեան ֆինանսների նախարարութեան տուեալներով, Հայաստանի առաջին դոլարային պարտատոմսերի պահանջարկն առաջին իսկ օրերին յաղթահարել է 3 մլրդ. դոլարի սահմանը:
Հայկական պարտատոմսերի թողարկման կապակցութեամբ «ԱՌԿԱ» գործակալութեանն իր մեկնաբանութիւններն է ներկայացրել «Ամերիաբանկ»ի ներդրումայինբանկային գործունէութեան գծով տնօրէն Առնօ Մոսիկեանը:
«ԱՌԿԱ». Պարոն Մոսիկեան, ինչպէ՞ս կը մեկնաբանէք Հայաստանի կողմից եւրապարտատոմսերի թողարկման առաջին փորձը, դրանց տեղաբաշխման պայմանները:
Ա. ՄՈՍԻԿԵԱՆ. Եւրապարտատոմսերի շուկայ մտնելու որոշումը ճիշդ էր, եւ մենք յոյս ունենք, որ արտաքին ներգրաւուած ֆինանսաւորման շուկայական պայմանները պետական ֆինանսների եւ պարտքի կառավարման արդիւնաւէտութեան բարձրացման գրաւական կը դառնան:
Տեղաբաշխողների թիմը բաւականին ներկայացուցչական էր: Մեր երկիրը ներդրողներին ներկայացնող թիմը Նիւ Եորքի, Լոս Անջելեսի եւ Լոնդոնի ռոուդշօուի ժամանակ՝ նոյնպէս, հետեւաբար, նախագծի կատարողական մասը լաւ մակարդակով էր կազմակերպուած:
«Ամերիաբանկ»ն անընդհատ հետեւում էր եւրապարտատոմսերի զարգացմանը գործարքի նախապատրաստական փուլից մինչեւ վերջ: JP Morgan-ի, այլ ներդրումային բանկերի մեր ընկերներն ու գործընկերները, ինչպէս նաեւ ռոուդշօուին մասնակցող ներդրողները բաւականին լաւ կարծիքի էին մեր երկիրը ներկայացնող թիմի մասին: Մեր գործընկերներից մէկի՝ Նիւ Եորքում ռոուդ-շօուին մասնակցող՝ ակտիւների յայտնի կառավարչի խօսքով, Հայաստանի ֆինանսների նախարարութեան եւ Կենտրոնական բանկի թիմը կարողացել է պատասխանել այն բոլոր սուր հարցերին, որ տրւում էին ներդրողների կողմից:
Սակայն մեր կարծիքով արժէթղթերի եկամտաբերութեան վրայ բացասաբար են ազդել երկու գործօններ՝ որոշ աշխարհաքաղաքական զարգացումներ, որոնք տեղեկատուական առումով լաւ չէին ծրագրուած: Մենք կարծում ենք, որ կարելի էր տնտեսել տասնեակ բազային կէտեր աւելի արդիւնաւէտ մեդիածրագրման եւ անդերրայթերների (ապահովագրիչների-Խմբ.) եւ թողարկման մենեջերների ընտրութեան աւելի թափանցիկ գործընթացի դէպքում:
Ինչ վերաբերում է ծաւալին եւ ժամկէտներին, ապա դրանք կախուած են եկամտաբերութեան դրոյքաչափից: Պէտք է աւելացնել, որ Հայաստանի սուվերեն (գերիշխան-Խմբ.) եւրապարտատոմսերի անդրանիկ թողարկման բաժանորդագրումների ծաւալը ցոյց է տուել, որ ներդրողները շահագրգռուած են մեր պարտատոմսերով, եւ երկիրը կարող է եւս 2-3 մլրդ. դոլար ներգրաւել այդ շուկայից:
«ԱՌԿԱ». Ի՞նչ ազդեցութիւն կ՛ունենայ եւրապարտատոմսերի թողարկումը հայկական ֆոնդային (արժեթղթային-Խմբ.) եւ ֆինանսական (դրամական-Խմբ.) շուկաների, եւ, ընդհանուր առմամբ, տնտեսութեան վրայ:
Ա. ՄՈՍԻԿԵԱՆ. Հայաստանի ֆոնդային շուկայի վրայ ազդեցութիւնը դժուար է գնահատել, քանի որ ինքը շուկան սաղմնային փուլում է, եւ մենք սերտ կապ չենք տեսնում սուվերեն եւրապարտատոմսերի թողարկման եւ մեր ֆոնդային շուկայի միջեւ: Բայց կան անուղղակի գործօններ, որոնք կարող են ազդել Հայաստանի ֆոնդային շուկայի վրայ: Այդ պարտատոմսերի թողարկման փաստը եւ «Հայաստան» խօսքի յայտնուելը փոխառու կապիտալի (դրամագլուխի-Խմբ.) միջազգային շուկայում կարող են բարձրացնել միջազգային ֆինանսական հանրութեան իրազեկուածութիւնը, եւ հաւանականութիւն կայ, որ ներդրողները երբեմն կամ աւելի յաճախ, քան մինչ օրս, կը սկսեն մուտք գործել հայկական շուկայ հնարաւոր այլ ներդրումների համար:
Ինչ վերաբերում է ֆինանսական հատուածին, ապա այստեղ ազդեցութիւնը բաւականին շօշափելի է: Եւրապարտատոմսեր թողարկելով՝ պետութիւնը սահմանել է ներքին շեմ կորպորատիւ (համագործակցող-Խմբ.) այն բոլոր թողարկողների համար, ներառեալ բանկերն ու վարկային կազմակերպութիւնները, որոնք պարտքային ռեսուրսներ (միջոցներ-Խմբ.) են ներգրաւում փոխառու կապիտալի միջազգային շուկաներից: Հետեւաբար այդ արժեթղթերի ներկայիս եւ յետագայ եկամտաբերութեան մակարդակից կախուած կը լինի բանկերի համար ներգրաւուած վարկերի տոկոսադրոյքի նուազագոյն շեմը: Որքան ցածր լինի Հայաստանի սուվերեն պարտատոմսերի եկամտաբերութիւնը, այնքան աւելի ցածր դրոյքաչափերով բանկերը կը կարողանան փողեր ներգրաւել եւ, հետեւաբար, տնտեսութիւնն աւելի ցածր տոկոսներով վարկաւորել:
Ինչ վերաբերում է տնտեսութեան վրայ ընդհանուր ազդեցութեանը, ապա մեր ամբողջ յոյսն այն է, որ պետութեան կողմից ներգրաւուած ֆինանսները կը ներդրուեն կամ կօգտագործուէն արդիւնաւէտօրէն, այն տրամաբանութեան համաձայն, որն օգնում է զարգացած երկրներին արդէն աւելի քան 300 տարի: Այսինքն, վարկային ռեսուրսները պէտք է ներդրուեն միայն այն նախագծերում, որոնք ունեն աւելի մեծ եկամտաբերութիւն, քան վարկի տոկոսները: Իսկ եթէ փողերը ներդրուեն այնպիսի նախագծերում, ինչպէս մայրաքաղաքի փողոցների ասֆալտապատումը, ապա մենք ինքներս մեզ այնպիսի պարտքի փոսը կը գցենք, որից միայն մէկն է ելքը՝ դեֆոլտ (պարտքը մարել չկարենալը-Խմբ.) եւ ինքնիշխանութեան կորուստ:
Պէտք է հաշուի առնել, որ 20142017 թուականները բաւականին ծանր կը լինեն Հայաստանի համար, քանի որ արտաքին պարտքի ամենամեծ վճարումները հէնց այդ տարիներին են բաժին ընկնում: Այդ իսկ պատճառով ներգրաւուած ռեսուրսների գրագէտ օգտագործումը կ՛օգնի մեզ թեթեւացնելու ֆինանսների այդ մեծ արտահոսքը, ապահովելու տնտեսութեան աւելացուած արժէքի բազմապատկուող ազդեցութիւնը եւ իրական ՀՆԱ աճը:
«ԱՌԿԱ». Արդեօք հայկական եւրապարտատոմսերը գրաւիչ եւ մրցակցային կը լինե՞ն միջազգային շուկաներում:
Ա. ՄՈՍԻԿԵԱՆ. Մեր երկրի դեբիւտը (սկզբնաւորութիւնը-Խմբ.) կարեւոր քայլ էր դէպի պրակտիկայի եւ պետական ֆինանսների կառավարման ամբողջ համակարգի զարգացում: Մինչ օրս Հայաստանը «շփուել է» միջազգային ֆինանսական այնպիսի ինստիտուտների հետ, որոնք ունեն իրենց անդամինքնիշխան պետութիւնների զարգացման մանդատ (յանձնարարագիր-Խմբ.), եւ վարկեր են տրամադրել սուբսիդաւորուած (նպաստաւոր օժանդակուած-Խմբ.) եւ ոչ շուկայական պայմաններով:
Իսկ այժմ մեր առջեւ Ուոլ Սթրիթի եւ Սիթիի ներդրողներն են, որոնք զուտ առեւտրային շահեր ունեն, եւ որոնք պակաս էմոցիոնալ (զգացական-Խմբ.) են թողարկողի նկատմամբ: Այդպիսի ներդրողների հիմնական կողմնորոշիչներն առնուազն մինչեւ պարտատոմսերի մարումը թողարկողի չնուազող վարկային ռիսկը (հետեւաբար, նաեւ վարկանիշը), պետական ֆինանսների կառավարման արդիւնաւէտ համակարգը, հասկանալի բիւջետային քաղաքականութիւնը, ինչպէս նաեւ պարտատոմսերի լիկվիդային (մարումին-Խմբ.), խոր եւ լայն երկրորդային շուկան են:
Չնայած մեր կառավարութեան կողմից կատարուած հսկայական աշխատանքին՝ դեռ անելու շատ բան կայ այս եւ յետագայ սուվերեն թողարկումների որակական ցուցանիշների բարձրացման ուղղութեամբ, ինչը թոյլ կը տայ յետագայում բարձրացնել ներդրողների շրջանում այդ բոլոր գործիքների գրաւչութիւնը:
Մենք, մասնաւորապէս, ակնկալում ենք, որ պէտք է նոր թողարկումներ լինեն եկամտաբերութեան ամբողջական կորի կառուցման համար առնուազն 10ամեայ ժամանակահատուածի կտրուածքով: Հարկաւոր է նաեւ զարգացնել յարաբերութիւնները վարկանշային գործակալութիւնների հետ, եւ, մասնաւորապէս, ստանալ այս պահին բացակայող սուվերեն վարկանիշ «Ստանդարտ եւ Փուրզ»ից, պէտք է պարբերաբար ռոուդ-շօուներ եւ հանդիպումներ անցկացնել ներդրողների հետ փոխառու կապիտալի միջազգային շուկայի հիմնական միջոցառումների ժամանակ:
Բացի այդ, պէտք է փորձել մեր պարտատոմսերն ընդգրկել զարգացող երկրների կողմնորոշում ունեցող յայտնի պարտատոմսային ցուցիչներում, օրինակ, J.P.Morgan Emerging Markets Bond Index Global-ում («EMBI Global»), ստեղծել պարտատոմսերի լիկվիդային, խոր եւ լայն երկրորդային շուկայ, ինչպէս նաեւ փորձել ազատուել «Քարդաշեան պարտատոմսեր» մականունից: