«Հայկական Սփիւռք» Առարկայի Դասաւանդումը Գլենդէյլի Քոլեջում (GCC)
ԿԱՐԻՆԷ ՏԷՐ ԳԷՈՐԳԵԱՆ
Սփիւռք հասկացողութիւնն աւելի ամբողջական եւ ազդեցիկ դարձաւ Հայաստանի անկախ պետութեան ստեղծումից յետոյ, երբ բոլոր սփիւռքահայ կազմակերպութիւնները հնարաւորութիւն ունեցան մասնակից լինելու հայրենաշինութեան գործընթացին: Հայրենի ժողովուրդն աստիճանաբար սկսեց ընդունել Սփիւռքի իրականութիւնը որպէս իր ժողովրդի մի մասը եւ պետութեան ամենակարեւոր ունեցուածքներից (asset) մէկը, ու մինչեւ օրս էլ հայութեան տարբեր մասերը փորձում են մերձենալ: Այս հատուածի, աւելի՝ ամերիկահայ գաղութի մասին է, որ 2010 թուականի գարնան ուսումնական շրջանում առիթ ունեցանք ծանօթանալու Գլենդէյլ քոլեջում (GCC), որպէս ուսանող աշակերտելով պատմութեան փրոֆեսէօր Լեւոն Մարաշլեանին: Հետաքրքիր ձեւով կապելով Սփիւռքն ու Հայրենիքը՝ յենուելով նրանց պատմական առաջընթացի վրայ, յարգելի դասախօսն ստեղծում է հայ ժողովրդի ընդհանուր պատկերը, որն է միմիայն Սփիւռքն ու Հայաստանը միասին վերցրած: Օգտուելով Լեւոն Մարաշլեանին յաճախ հանդիպելու առիթից՝ նրա հետ ունեցանք հարցազրոյց մը:
ԿԱՐԻՆԷ ՏԷՐ ԳԷՈՐԳԵԱՆ.- Ինչպէ՞ս սկսուեց «Հայկական Սփիւռք» (Armenian Diaspora) առարկայի դասաւանդումը Գլենդէյլ քոլեջում, եւ ի՞նչ է այն:
ՓՐՈՖ. ԼԵՒՈՆ ՄԱՐԱՇԼԵԱՆ.- 1980 թուականէն, քոլեջին մէջ լրիւ դասաժամերով (full time) դասախօս եղայ՝ դասաւանդելով Հայոց պատմութիւն: Յաջորդ տարին՝ 1981ին, իմ նախաձեռնութեամբ սկսանք Սփիւռքի պատմութեան դասաւանդութիւնը, որ չունէր իր նմանը այդ ժամանակ: 1999ին, Nortridge համալսարանին հայագիտութեան բաժնի վարիչ Հերմինէ Մահսէրէճեանի առաջարկութեամբ, այդ համալսարանին մէջ եւս ստեղծեցի նման դասընթացք մը՝ «Հայաստանի եւ Սփիւռքի այժմէական խնդիրներ» անունով, որ տեւեց մի քանի տարիներ: Հայոց պատմութեան դասընթացքին պահուն կը խօսուի Diaspora նիւթին մասին, սակայն ոչ այս տարողութեամբ, այլ՝ աւելի ընդհանուր: Հոս մենք կը կեդրոնանանք հետեւեալ հարցերուն վրայ.
ա) Սփիւռքի հայկական գաղութներու, մանաւանդ՝ ամերիկահայ գաղութի ձեւաւորումը.
բ) Ցեղասպանութեան ուրացումը եւ Սփիւռքին անդրադարձը այդ ուրացման.
գ) Գաղութին ներկայ քաղաքական եւ ընկերային հարցերը.
դ) Սփիւռքը եւ անոր կապը Հայաստանի հետ.
Դասերու հիմնական կորիզը մեր պատրաստած վիտէօ-տեսաերիզներու ցուցադրութիւնն է, որուն շուրջ կը դառնան դասախօսութիւնները: Ուսանողներուն ընթերցումները կ՛ըլլան տուեալ տարեշրջանին (Փետրուարէն Յունիս) լոյս տեսնող տարբեր հոսանքներու պատկանող երկու անգլիատառ հայկական շաբաթաթերթերէ՝ «Asbarez»էն եւ «Armenian Observer»էն, որոնց կը բաժանորդագրենք մեր ուսանողները ուսումնական շրջանին սկիզբը: Ընթերցումի համար է եւս Մայքըլ æ. Արլենի «Passage To Ararat» գիրքը. կը փոխանցենք նաեւ ժամանակի ընթացքին լոյս տեսած կարեւոր յօդուածներու պատճէնները: Միշտ ունինք ոչ հայ ուսանողներ:
ԿԱՐԻՆԷ ՏԷՐ ԳԷՈՐԳԵԱՆ.- Ինչպէս տեսնում ենք հարցը հիմնականում ամերիկահայ գաղութի մասին է: Այստեղ, ինչպէս ոչ մի ուրիշ տեղ, արդէն քանի տարիներ է մեծ թուով հայաստանցիներ են ապրում սփիւռքահայերի հետ միատեղ. սակայն միութենական եւ կուսակցական կեանքում նրանք շատ չեն ներգրաւուած: Ի՞նչն է պատճառը:
ՓՐՈՖ. ԼԵՒՈՆ ՄԱՐԱՇԼԵԱՆ.- Բնական է, որ մարդ կը շփուի իր նմանին հետ: Արեւմտահայի եւ արեւելահայի միջեւ կան տարբերութիւններ: Հասկնալի է, որ աւանդական կազմակերպութիւններու մէջ չկան հայաստանցիներ, երկուստեք տարբեր մտայնութիւններ ունին: Թերեւս նշանակութիւն ունէր նաեւ այն, որ կամաւորական աշխատանքի սովորոյթը չկար Խորհրդային Միութեան մէջ: Կառավարութիւնը ունէր ամէն ինչ՝ գրողներու, նկարիչներու եւ այլ միութիւններ: Բարերարներու պէտք չունէին, պետական էր, մեծահարուստներ չկային, կարիքը չունէին հող գնելու, կեդրոն ստեղծելու: Երիտասարդները ներգրաւուած էին պիոներ-կոմերիտական կազմակերպութիւններու մէջ: Սփիւռքի մէջ հակառակն էր. անոնց ապրած երկիրներէն ոչ մէկը իրենց պիտի նուիրէր դպրոց, հայ կեդրոն, եկեղեցի: Սփիռքը՝ Diaspora-ն, կամաւորական շարժումներով եւ անհատներուն ըրած նուիրատուութիւններով է, որ կերտեց ինքզինք, զօրացաւ եւ նոյն աշխատանքով է, որ զօրաւիգ կը կանգնի հայրենիքին: Այս սովորոյթը ունենալով միայն կրնայ հայաստանցի հայը աւելի գործօն մասնակցութիւն ունենալ Սփիւռքի կազմակերպչական իրականութեան մէջ: Այստեղ հասակ առած հայաստանցի երիտասարդները թերեւս աւելի կրնան ընել նման աշխատանքներ:
ԿԱՐԻՆԷ ՏԷՐ ԳԷՈՐԳԵԱՆ.- Քոլեջում կայ Հայ ուսանողների միութիւն՝ ASA. որի խորհրդատուն (Faculty Advisor) էք Դուք: Ի՞նչ գործունէութիւն են ծաւալում մեր երիտասարդները:
ՓՐՈՖ. ԼԵՒՈՆ ՄԱՐԱՇԼԵԱՆ.- Այս միութիւնը ստեղծուած է 1974 թուականին: Ես խորհրդատուն եղայ 1980էն մինչեւ հիմա, մի քանի տարուայ ընդմիջումներով: Ուսանողներուն գործունէութիւնը հիմնականին մէջ հայկական հարցերու շուրջ է: Ունինք մշակոյթի օր, Ապրիլեան ոգեկոչման, Անկախութեան օրեր, երկրաշարժի յիշատակում եւ այլն: Հրաւիրած ենք Արամ կաթողիկոսը, Երեւանի համալսարանի տնօրէն Ռադիկ Մարտիրոսեանը, Թաներ Աքչամը, Վահագն Տատրեանը, եւ տարբեր կարեւորութեամբ հայեր: Ամէն շաբաթ ունինք անդամական ժողով, յաճախ կ՛ունենանք հիւրեր, որոնք կը խօսին հայութիւնը յուզող հարցերու շուրջ: Իւրաքանչիւր ուսումնական տարուան ընթացքին կ՛ունենանք գրեթէ 200 անդամագրուած ուսանողներ:
ԿԱՐԻՆԷ ՏԷՐ ԳԷՈՐԳԵԱՆ.- Ձեր տուած դասախօսութիւններում միշտ նշում էք քաղաքական կուսակցութիւնների եւ կազմակերպութիւնների դերը սփիւռքահայ իրականութեան մեջ: Կ՛ուզէինք մի քանի խօսք այդ մասին:
ՓՐՈՖ. ԼԵՒՈՆ ՄԱՐԱՇԼԵԱՆ.- Կը ներկայացնեմ իւրաքանչիւր կազմակերպութիւն՝ իր բոլոր կողմերով՝ դրական եւ բացասական: Մեր քաղաքական հիմնական երեք կուսակցութիւնները՝ Հնչակեան, Ռամկավար եւ Դաշնակցութիւն, էական դեր ունեցած են գաղութի կեանքին մէջ: Մեծ կարեւորութիւն կու տամ աւանդական կազմակերպութիւններուն, որոնք մեզի հասցուցած են մինչեւ այս օրերը եւ որոնց տարած աշխատանքը Սփիւռքի մէջ անգնահատելի է թէ՛ այստեղի եւ թէ՛ Հայրենիքի հայութեան համար:
ԿԱՐԻՆԷ ՏԷՐ ԳԷՈՐԳԵԱՆ.- Այսպիսի առարկայի դասաւանդումը կարեւոր պիտի լինէր Հայաստանում, ի՞նչ է Ձեր կարծիքը:
ՓՐՈՖ. ԼԵՒՈՆ ՄԱՐԱՇԼԵԱՆ.- Անձամբ դասախօսած եմ Սփիւռքի մասին 1990, 92, 93, 94 թուականներուն Երեւանի պետական եւ ամերիկեան համալսարաններուն մէջ, թէ հայաստանեան անցուդարձերը՝ ղարաբաղեան ցոյցերը, պատերազմի յաղթանակը, հայկական դրօշակի հարցը եւ Հայաստանի ձմեռնային պայմանները, ինչպէ՞ս կը ներկայացուէին օտար լրատուական աղբիւրներու կողմէ, յատկապէս CNN-էն, CBC-էն եւ այլ ամերիկեան կայաններէ, ինչպէս նաեւ BBC-էն եւ թրքական հեռուստակայաններէ: Համեմատած էի Հայաստանի խօսնակը օտար խօսնակի հետ՝ ուսուցողական նպատակով: Արեւմուտքը շատ բաներ ունէր սորվեցնելու անկախութեան պատուանդանին նոր ոտք դրած Հայրենիքին, առաւել եւս՝ այդ բարքերուն սովոր փորձառու Սփիւռքը: Այսօր ալ այսպիսի դասընթացք կարեւոր է:
ԿԱՐԻՆԷ ՏԷՐ ԳԷՈՐԳԵԱՆ.- Հայկական քաղաքական եւ այլ անցուդարձերի մասին պատմող Ձեր պատրաստած վիտէօ-երիզները, զորս օգտագործում էք դասաւանդման ժամանակ, մի ամբողջ հանրագիտարան են հայ պատմական իրականութեան: Կարելի՞ է դրանց միջոցով պատրաստել փաստագրական ժապաւէն կամ դրանց համադրումով ունենալ Սփիւռքի, աւելի ճիշդ՝ ամերիկահայ գաղութի պատմութեան կայքէջ:
ՓՐՈՖ. ԼԵՒՈՆ ՄԱՐԱՇԼԵԱՆ.- 30 տարիներու վրայ երկարող, հազարաւոր ժամեր տեւող հարիւրաւոր վիտէօ-երիզները իմ անձնական տեսագրութիւններն են: Ասոնց հետ կապուած որեւէ աշխատանք մեծ գործ է՝ կարօտ ժամանակի, զոր ես առայժմ չունիմ: Առօրեայ պահանջները շատ են, գուցէ՝ յետոյ:
Հարցազրոյցի համար պատրաստել էինք տասնեակից աւելի հարցեր եւ ստացել էինք պատասխանները: Ներկայացնում ենք այսքանը եւ շնորհակալութիւն յայտնում մեր դասախօսին՝ իր կատարած ազգանուէր աշխատանքի համար: Այսօրուայ նոյնիսկ աննշան փաստագրումը վաղուան մեր պատմութիւնն է, զոր ամենայն բծախնդրութեամբ կատարում է պատմագէտ փրոֆեսէօր Լեւոն Մարաշլեանը՝ վաւերագրելով Հայկական Սփիւռքի անցեալն ու ներկան՝ մեր ապագային համար:
Սովորենք մեր մասին, մեզ համար է այս դասընթացքը՝ «Հայկական Սփիւռք»ը: