
Հայաստանի արտաքին գործոց նախկին նախարար, Արցախի հարցերուն գծով յանձնախումբի համակարգող Վարդան Օսկանեան «Ֆէյսպուք»ի իր էջին վրայ հրապարակած տեսանիւթով մը կ՛ահազանգէ, որ Արցախի ժողովուրդին վերադարձի իրաւունքի հարցի հետապնդման հիմնական խոչընդոտը զարմանալիօրէն եղած է եւ կը շարունակէ մնալ Հայաստանի կառավարութիւնը:
«Չնայած այս հարցի պաշտպանութեան եւ բարձրացման յստակ հումանիտար (մարդասիրական) եւ դիւանագիտական յարաբերութիւններին, Փաշինեանը բազմիցս միշտ խուսափել է այս հարցին անդրադառնալ: Երբ իրեն հարց է տրւում, թէ ինչու, նա պնդում է, որ վերադարձի պաշտպանութիւնը Հայաստանի շահերից չի բխում, սակայն ոչ մի յստակ հիմնաւորում նա չի տալիս: Այս պնդումը անհասկանալի, կասկածելի եւ շփոթեցնող է, քանի որ բազմաթիւ հիմնաւոր փաստարկներ յուշում են հակառակը: Նախ Հայաստանը պարտաւոր է պաշտպանել վերադարձի իրաւունքը: Հայաստանի կառավարութիւնը ունի բարոյական եւ դիւանագիտական պատասխանատուութիւն պաշտպանելու Արցախի ժողովրդի իրաւունքները, որոնք բռնի տեղահանուել են ագրեսիայի (յարձակումի) եւ էթնիկ (ցեղային) զտման գործողութիւնների արդիւնքում: Եթէ Հայաստանը չպաշտպանի նրանց վերադարձի իրաւունքը, որեւէ այլ երկիր չի զբաղուի այս հարցով նոյն հրատապութեամբ եւ համոզմամբ: Երկրորդ` այս հարցը բարձրացնելը Հայաստանի համար կարող է կարեւոր բանակցային գործիք լինել: Ներկայումս Հայաստան-Ադրբեջան բանակցութիւնների սեղանում չկայ որեւէ հարց, որը նպաստաւոր է Հայաստանին` թողնելով Հայաստանը առանց լծակների: Վերադարձի իրաւունքի պահանջով հանդէս գալը Հայաստանի համար կարող է փոխել դիւանագիտական քննարկումներն իր օգտին: Բացի այդ, վերադարձի իրաւունքի համընդհանուր աջակցութիւնը գրեթէ անվիճարկելի է, եւ որեւէ չէզոք երկիր չի կարող դէմ լինել դրան որպէս սկզբունք: Միջազգային իրաւունքը եւ դիւանագիտական նորմերը նպաստում են տեղահանուած ժողովուրդների հայրենիք վերադառնալու իրաւունքին առհասարակ, բայց այս դիրքորոշումը առաւել ամրապնդւում է մի շարք իրաւական որոշումներով եւ միջազգային բանաձեւերով կոնկրետ (յատուկ) Ղարաբաղի նկատմամբ ներառեալ 2023 թուականի Նոյեմբեր 17ի միջազգային դատարանի որոշումը եւ 2024 թուականի Մարտի 12ի եւ Հոկտեմբեր 25ի Եւրոպական խորհրդարանի բանաձեւերը, որոնք հաստատում են այս իրաւունքը եւ յորդորում են Ադրբեջանին ապահովել նրանց անվտանգ վերադարձը», յայտնեց Օսկանեան։
Ան ընդգծեց, որ ԵԱՀԿի Մինսքի խումբի երեք համանախագահները` Միացեալ Նահանգները, Ռուսիա եւ Ֆրանսա, հրապարակայնօրէն աջակցած են վերադարձի իրաւունքին, իսկ Միացեալ Նահանգներու նորընտիր նախագահ Թրամփ նոյնիսկ ճանչցած է հայութեան ցեղային զտումը Արցախի մէջ` հաստատելով անոնց վերադարձի իրաւունքը:
«Ֆրանսիան նոյնպէս նմանատիպ աջակցող յայտարարութիւններ է արել բազմիցս: Ռուսաստանի արտգործնախարար Լաւրովը վերջերս զգուշացրել է Հայաստանին չշտապել խաղաղութեան պայմանագրի ստորագրմամբ` առաջարկելով, որ 2020 թուականի Նոյեմբերի 9ի յայտարարութիւնը դեռ կարող է ծառայել որպէս կոնֆլիկտի (հակամարտութեան) լուծման հիմք եւ հնարաւոր վերադարձի ուղի ապահովելու միջոցով կապի եւ անվտանգութեան ապահովման համար: Շուէյցարիայի խորհրդարանականները նոյնիսկ քննարկում են հարցն այսօր, որպէսզի ստեղծուի ֆորում, որտեղ Արցախի եւ Ադրբեջանի ներկայացուցիչները կարողանան քննարկել այս հարցը, արցախցիների վերադարձի հարցը: Այս միջազգային արձագանգները ընդգծում են լայն համակարգութիւն եւ ցուցադրում Հայաստանի ակտիւ (աշխոյժ) մասնակցութեան կարեւորութիւնը: Նոյնիսկ Ադրբեջանի նախագահ Ալիեւը չի առարկում վերադարձի իրաւունքին, թէեւ իր պայմաններով: Ադրբեջանը, իհարկէ, արցախցիների տեղահանումը ներկայացնում է որպէս կամաւոր, ինչը թէ մոլորեցնող է, թէեւ բարոյապէս իսկապէս դատապարտելի, բայց միջազգային հանրութեան համար ակնյայտ է, որ տեղահանումը տեղի է ունեցել Ադրբեջանի ագրեսիւ գործողութիւնների հետեւանքով», ըսաւ Օսկանեան:
Ան յիշեցուց Միջազգային քրէական դատարանի նախկին դատախազ Լուի Մորենօ Օքամփոյի կողմէ Ատրպէյճանի գործողութիւնները ցեղասպանութիւն որակելը:
«Այս փաստարկների լոյսի ներքոյ Հայաստանի կառավարութեան լռութիւնը վերադարձի իրաւունքի վերաբերեալ ոչ միայն զարմացնող է, այլ բացայայտում է բարոյական համոզմունքի, ռազմավարական հեռատեսութեան եւ համարձակութեան իսպառ բացակայութիւն: Արցախի ժողովուրդը, չնայած տեղահանութեանը եւ այսօր իրենց ծանր պայմաններին, վճռական է իր որոշման մէջ` վերադառնալ, վերականգնել իր հայրենիքը եւ ձեւաւորել իր քաղաքական ճակատագիրը: Վերադարձի իրաւունքի պաշտպանութիւնը ոչ միայն Հայաստանի շահերից է բխում, այլեւ բարոյական պարտականութիւն է: Կառավարութեան գործողութիւնների բացակայութիւնը խարան է նրա խղճին, բացայայտ անգործութիւն եւ թերացում իր ժողովրդի նկատմամբ եւ այնպիսի անհասկանալի եւ անբացատրելի զիջում, որի ուրուականը մեզ յաւերժ հետապնդելու է», եզրափակեց Օսկանեան: