Ի Մեծարումն Վազգէն Մատէնլեանի (ՅՈՒՇԵՐ ԵՒ ՄՏՈՐՈՒՄՆԵՐ)

(ՅՈՒՇԵՐ ԵՒ ՄՏՈՐՈՒՄՆԵՐ)

ՍԱՐՕ ՆԱԶԱՐԵԱՆ

Ազգին ու հասարակութեանը կատարած անձնուրաց ծառայութեամբ ու սերունդների հայակերտման առաքելութեամբ յանձնառութիւն ստանձնած նուիրեալները չեն մահանում, նրանց երկրային կեանքի բացակայութիւնը վերածւում է մշտակայ ներկայութեան ու ապրումի:

Այդ նուիրեալներից էր Շամլեան Ազգային վարժարանի վաստակաշատ տնօրէն Վազգէն Մատէնլեանը, ում հետ պատիւ եմ ունեցել աշխատելու շուրջ քառորդ դար:

ԿՐԹՈՒԹԵԱՆ ՄԱՐԴԸ

Աշակերտներին համախմբել էինք դպրոցի սրահում եւ սպասում էինք պարոն Վազգէն Մատէնլեանին՝ պարոն տնօրէնին: Կարեւոր պատգամ ունէր աւարտական դասարանների աշակերտներին փոխանցելու համար: Սրահ մտնելիս բոլորը յոտնկայս յարգեցին իր մուտքը: Բարձրացաւ ամբիոն եւ իր սովորութեան համաձայն, լակոնական ոճով փոխանցեց իր խօսքը. «Անգլիոյ մէջ կրթութիւնս աւարտելէն երք, երբ հոս եկայ, գրպանիս մէջ փող չունէի, բայց ձեռքիս մէջ ունէի ամենամեծ եւ ամենահզօր գանձը, հարստութիւն մը՝ համալսարանի դիպլոմաս (վկայական), որուն շնորհիւ նուաճեցի կեանքիս բարձրացման հոլովոյթը: Տղա՛ք եւ աղջիկնե՛ր,- կոչեց սրահում քարացած իրեն լսող աշակերտներին,- աշխարհի ամենամեծ գանձը կրթութիւնն է: Բոլորիդ նպատակը թող ըլլայ համալսարանական բարձրագոյն կրթութիւն նուաճելը: Դուք ձեզ հարստացուցէք՝ կրթութեամբ»:

Եւ յիրաւի, իր տնօրէնութեան աւելի քան 25 տարիներին վարժարանի կրթութեան եւ գիտական առարկաների ուսուցման նկատմամբ արտակարգ բծախնդրութիւն ցուցաբերեց՝ թէ՛ աշակերտների եւ թէ՛ ուսուցչական կազմի մակարդակով: Մասնագիտութեամբ մաթեմակտիկոս եւ ՆԱՍԱի նախկին գիտաշխատող պարոն Մատէնլեանի հետեւական ուշադրութեան կենտրոնում էին գտնւում վարժարանի ուսումնակրթական զարգացման եւ աշակերտների առաջադիմութեան հարցերը, ինչի արդիւնքում վարժարանը միշտ առաջնակարգ տեղ էր գրաւում համանահանգային գիտամրցոյթներում, պատիւ բերելով «Շամլեան» կրթօջախի մեծ ընտանիքին:

Համանահանգային կրթական ծրագրերին առընթեր, հայերէնագիտական առարկաները, հայեցի դաստիարակութեան եւ հեռաւոր այս ափերում ամերիկահայ մատղաշ սերնդին հայօրէն կրթելու առաքելութիւնը մշտապէս համարւում էին պարոն Մատէնլեանի իրագործումների օրակարգային ամենագլխաւոր կէտերը: Ժողովների, առանձնակի հանդիպումների, դասարանային դիտարկումների ընթացքում խստապահանջօրէն եւ անզիջում հետեւում էր հայերէն առարկաներ դասաւանդող ուսուցիչներիս, որպէսզի արհեստավարժօրէն եւ բծախնդրօրէն կատարենք մեզ վստահուած հայերէնի ուսուցչի առաքելութիւնը: Հայերէնի անշեղ ուսուցման նկատմամբ իր իւրովի նախանձախնդրութիւնը արդիւնքն էր «Նշան Փալանճեան»ի ճեմարանաւարտ լինելուն, մասնաւորաբար Ճեմարանի հայ ուսուցիչների դաստիարակութեան, բայց մանաւանդ իր շատ սիրած հայերէնի ուսուցիչ՝ Մուշեղ Իշխանին աշակերտելուն, ում մասին միշտ բարձր յարգանքով ու երախտագիտութեամբ էր խօսում ու անդրադառնում:

Վազգէն Մատէնլեանի հետեւողական ջանքերով ու նախաձեռնութեամբ էր, որ Շամլեան Ազգային վարժարանի արեւելահայ բաժանմունքը օժտուեց «Մեր Լեզուն» խորագրով հայոց լեզուի արեւելահայերէն դասագիրքերու շարքով, որի պատրաստման ու խմբագրման պարտականութիւնը իր որոշմամբ վստահեցուեց նուաստիս: Յատկանշելի է նաեւ, «Աբովեան» անուամբ իր նախաձեռնութիւնը, որի նպատակն էր հայոց լեզուի եւ պատմութեան սերտումն առաւել հետաքրքրական ու մրցակցական դարձնել աշակերտների մօտ: Իսկ նկատի ունենալով հայերէն առարկաների չափորոշիչների ստեղծման ու կիրառման անհրաժեշտութիւնը, մտայղացումն ունեցաւ կեանքի կոչել «Սարոյեան» անուամբ մի ծրագիր, որի նպատակն էր ուսուցման եւ ուսումնառման արհեստավարժական համակարգուած մակարդակ մտցնել հայոց լեզուի եւ յարակից առարկների, հայոց պատմութեան ու մշակոյթի դասաւանդման ոլորտներում:

Սիրում էր երաժշտութիւնը եւ երբեմն հաճոյքով լսում էինք իր դաշնամուրային կատարումները: Մի օր էլ, պարոն Մատէնլեանը ինձ իր գրասենեակը կանչեց եւ ասաց, որ որոշել է վարժարանի համար հիմներգ ստեղծել եւ արդէն իսկ յօրինել էր երաժշտութիւնը: Մնում էր երաժշտութեան խօսքը, որի յօրինման պարտականութիւնը վստահեց նուաստիս: Եւ այդպէս, ստեղծուեց Շամլեան վարժարանի հիմներգը:

ՆՈՐԱՐԱՐԱՄԷՏ ՏՆՕՐԷՆԸ

Պարոն Մատէնլեանը եզակի հետաքրքրութիւն ունէր արհեստագիտական աշխարհի զարգացումների, մասնաւորաբար համակարգչային եւ համացանցային համակարգերի ուսումնակրթական ծրագրերի նկատմամբ եւ ամէն ճիգ ի գործ դրեց այդ հետաքրքրութիւնը տարածել վարժարանում թէ՛ ուսուցիչների արհեստագիտական գիտելիքներն ու հմտութիւնները վերապատրաստելու եւ թէ՛ դասարանները օժտելու համակարգչային եւ համացանցային հնարաւորութիւններով եւ աշակերտների համար անխտիր տրամադրելի եւ օգտագործելու դարձնելու արհեստագիտական այդ սարքաւորումները: Իսկ արհեստագիտական աշխարհում համակարգչային գրատախտակի (Smart Board) ի յայտ գալուց, առաջիններից էր, որ իր որոշմամբ դասարաններում տեղադրուեցին նորարարական այդ սարքերը՝ դասաւանդուող առարկաները աշակերտութեանը առաւել հետաքրքրական ու սիրելի դարձնելու նպատակով: Համոզուած էր, որ արհեստագիտական աշխարհի զարգացումը լուրջ եւ յառաջդիմական յեղափոխութիւն է մտցնելու ուսումնակրթական ոլորտի բարելաւմանն ու որակաւորման բարձրացմանը: Եւ յիրաւի, աշխարհում այդպէս էլ է՛, այսօր:

Արհեստագիտութեան նորարարամէտ ծրագրերի իրացման կողքին, վարժարանում արդիական մարզասրահի կառուցումը եւս մաս է կազմում վարժարանի բարեկարգման ու ճոխացման պարոն Մատէնլեանի իրագործումներին, որի կենսագործման համար, յիշում եմ, ամիսներ շարունակ մարտահրաւէրային աննահանջ պայքար մղեց քաղաքապետարանում՝ լսումների մասնակցած պատասխանատուներին ու շրջանի հարեւաններին համոզելու, որ մարզասրահը ծառայելու է ո՛չ թէ շահադիտական, այլ՝ պարզապէս աշակերտների մարզասիրական ոգին ու հմտութիւնները խթանելու համար: Եւ ի վերջոյ, յաջողեց ուշագրաւ յաղթանակ արձանագրել մարտահրաւէրային այդ պայքարում:

ԱԶԳԱՅԻՆ-ՀԱՍԱՐԱԿԱԿԱՆ ՄԱՐԴԸ

Հայակերտման ու մարդակերտման առաքելութիւնը համարում էր աշխարհասփիւռ հայութեան ազգային օրակարգի հիմնարար կէտերից մէկը, որի կենսագործմանը ծառայելու իր լիարժէք լուման բերեց Վազգէն Մատէնլեանը:

Հայրենասիրութեան բարձր ոգով ծառայեց կեանքում, Հայաստանը, Արցախն ու Սփիւռքը եղան իր ոգեղէն նուիրումի ելակէտը: Ամէն տարի կազմակերպեց աւարտական դասարանների աշակերտութեան ուխտագնացութիւնը հայրենիք, որպէսզի հայրենիքը միայն դասագրքային ենթակայութիւն չհամարուի ամերիկահայ մատղաշ սերնդի համար, այլ դառնայ հայութեան կենսատու կենսաղբիւր: Իր շնորհիւ, Արցախի Աշան գիւղի եւ Շամլեան Ազգային վարժարանների միջեւ կնքուեց քոյր վարժարանների կարգավիճակ, որպէսզի մեր աշակերտները Հայաստան այցելելիս շփուեն, ծանօթանան եւ ընկերանան աշանցի աշակերտների հետ եւ որ այդ կարգավիճակով հնարաւոր լինի նաեւ ֆինանսական օգնութիւն տրամադրել Աշան գիւղի դպրոցին:

Սիրիայի քաղաքացիական պատերազմի օրերին եւ մանաւանդ սիրիահայութեան ճգնաժամային իրավիճակով խորապէս մտահոգ Վազգէն Մատէնլեանը իր գործուն մասնակցութիւնը եւ դերակատարութիւնն ունեցաւ ՍԱՐՖ անուամբ սիրիահայութեան օժանդակութեան Կալիֆորնիայի մարմնի աշխատանքներում, որի արդիւնքում աւելի քան երեք միլիոն դոլար հանգանակուեց պատերազմից ծանրօրէն տուժած սիրիահայ ընտանիքներին եւ ազգային մարմիններին ու հաստատութիւններին օգնելու համար: «Մենք հոս ենք ձեզի՛ համար: Ձեր ցաւը մե՛ր ցաւն է, երբեք պիտի չմոռնանք կամ լքենք ձեզի: Պինդ կեցէ՛ք, սուրիահայեր», ասել էր Վազգէն Մատէնլեանը՝ ՍԱՐՖի դրամահաւաքի նպատակով կազմակերպուած հեռուստամարաթոնի միջոցառմանը եւ աւելացրել. «Վստահ եղէք, որ մենք տարբերութիւն չենք տեսներ կամ չենք զգար աշխարհասփիւռ հայութեան տարբեր զանգուածներուն միջեւ»:

ԿՈՒՍԱԿՑԱԿԱՆ ԸՆԿԵՐԸ

Հաւատաւոր, անձնուրաց եւ նուիրեալ դաշնակցական էր ընկեր Վազգէն Մատէնլեանը: Իր համար Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը գաղափարական այն հզօր հենքն էր, ուր գործն ու գաղափարը միաւորուած են հայութեան ազգային գերագոյն նպատակներն ու իրաւունքներն կենսագործելու ի խնդիր: Յաճախ էր պատմում Կենտրոնական կոմիտէի անդամակցութեան օրերի իր փորձառութիւնների եւ յանձնառութիւնների մասին:

Մասնակցի վկայութեամբ հիացել եմ ՀՅԴ Արեւմտեան Ամերիկայի Շրջանային ժողովներում ընկեր Վազգէնի դաշնակցականավայել կեցուածքով ու ելոյթներով, մասնաւորաբար կուսակցական կազմակերպչական ու համահայկական հարցերի հետ կապուած իր հիմնարար ու գործարար մօտեցումների, քննարկումների ու առաջարկների իմաստով:

Մեծ ակնածանքով ու հիացմունքով էր խօսում ՀՅԴ Բիւրոյի վետերան ընկեր Հրայր Մարուխեանի մասին, պատմելով, որ երբ ընկերը մեր շրջանն էր այցելում կարեւոր ժողովների ու տքնաջան պարտականութիւնների պատասխանատու օրեր էին սպասւում ինչպէս Կենտրոնական կոմիտէի, այնպէս էլ շրջանի մարմինների համար:

2015 թուականին, կենսաթոշակի անցնելուց յետոյ չդադարեց տնօրէն լինելու հանգամանքից: ՀՅԴ Արեւմտեան Ամերիկայի Կենտրոնական կոմիտէի կողմից 2017ին նշանակուեց տնօրէն «Կարս» ակադեմիայի, որը հիմնականում կեանքի կոչուեց ղեկավար գործիչների վերապատրաստման նպատակով: Յիշում եմ, մեծ ոգեւորութեամբ ու հոգատարութեամբ յանձն առաւ տնօրէնութեան այդ պարտականութիւնը, կազմելով դասախօսական ծրագրեր, ինչպէս Հայ Դատի լուծման ի գործ դրուած լծակների, այնպէս էլ ազգային ինքնութեան, ՀՅԴ գաղափարական մօտեցումների, միջազգային քաղաքականութեան, ընկերային, կրթական, մշակութային եւ հայութեանը յուզող այլ հարցերի վերաբերեալ:

ՀԻՒՄՈՐԱՄԷՏ ՄԱՐԴԸ

Սիրում էր հիւմորը (կատակասիրութիւն): Ունէր իր հիւմորի յատուկ տեսակը: Յիշում եմ, երբ աշակերտական անկարգապահական միջադէպեր էին տեղի ունենում եւ անհրաժեշտ էր համարւում տնօրէնի խստապահանջութիւնն ու պատժական տնօրինութիւնը, տուեալ աշակերտի նկատմամբ կիրառում էր կարգապահական շատ խիստ համարուող միջոցառում, ընդհուպ մինչեւ դպրոցից հեռացում, իսկ մենք՝ ուսուցիչներս, մտահոգուած տարակուսում էինք, թէ այլեւս այրուած են բոլոր կամուրջները եւ որ ինչպիսի՞ աւարտ է ակնկալւում՝ տրուած պատժամիջոցի համար, ահա նման պարագային եւ աւելի ուշ, պարոն տնօրէնը մօտենում էր մեզ եւ բարկութեան նոյն նշաններ դրսեւորող դէմքով կամացուկ ձայնով մեր ականջին յիշեցնում էր, թէ որպէս ուսուցիչ, ուշանում ենք եւ ե՞րբ պիտի սկսենք հայցել պարոն տնօրէնի ներողամտութիւնն եւ բարեխօսական միջամտութեամբ մեղմել կամ բարեփոխել ստեղծուած իրավիճակը: Դժուար էր լինում նման պարագաներին զսպել ծիծաղը: Եւ հարցը փակւում էր հիւմորատիպ, բայց զուսպ խնդրանքներով ու խոստումներով, թէ այլեւս նման անկարգութիւններ չեն կրկնուելու: Բարկութեան ժամանակ, անել իրավիճակում նոյնիսկ իր տեղն ունէր տնօրէնի իւրայատուկ հիւմորը: Յիշում եմ նաեւ կենսաթոշակի անցնելու առիթով, ի պատիւ իրեն կազմակերպուած ողջերթի հանդիսութեանը, երբ բեմ հրաւիրուեց մեծարեալ Վազգէն Մատէնլեանը, իր շնորհակալական խօսքերում յորդորեց ներկաներին, որ կեանքում երբեք չմոռանան հիւմորը եւ ամենադժուար իրավիճակներում պահպանեն հիւմորի ներքին ուժը՝ հարցերը հեզասահօրէն բարեփոխելու համար:

ԲԱՐՁՐԱԺԷՔ ՄՏԱՒՈՐԱԿԱՆՆ ՈՒ ԱԶՆԻՒ ԸՆԿԵՐԸ

Մէկ տարի անցաւ ընկեր Վազգէն Մատէնլեանի երկրային կեանքի բացակայութիւնից: Այնուամենայնիւ, բանաստեղծ Համօ Սահեանի բառերով, իրեն երբեք բացակայ չենք դնելու: Անձնապէս, ինձ համար յարգանք ու պատիւ է խօսել ընկեր Վազգէնի մասին, ո՛չ միայն իմ բազմավաստակ տնօրէնը լինելու՝ Շամլեան Ազգային վարժարանում, այլ՝ որպէս բարձրարժէք մտաւորական, հաւատաւոր ու տիպար դաշնակցական եւ մասնաւորաբար ինձ համար աւագ եղբայր ու կրթական ասպարէզում իմ մենթորը (խորհրդատու) հանդիսանալու համար: Խորազգաց վշտով խոնարհւում եմ իր անթառամ յիշատակի առջեւ եւ ցաւակցութիւններս յայտնում՝ իր սիրեցեալ կնոջ՝ ազնուափայլ տիկին Սեդային, իր թանկագին դստերք՝ Մարալին ու Լորիկին եւ իրենց ընտանիքներին հայցելով հոգու անսահման մխիթարանք եւ համբերութիւն:

 Մեր նախնիների խօսքերով՝ յիշատակն արդարոյ 0րհնութեամբ եղիցի: