ԵՐԵՒԱՆ, «Արմէնփրէս».- Հայաստանի Հանրապետութեան արտաքին գործոց նախարար Զօհրապ Մնացականեան ելոյթ ունեցաւ Պրաթիսլաւայի մէջ տեղի ունեցող ԵԱՀԿի 26րդ նախարարական համաժողովին եւ հիմնականօրէն ներկայացուց Լեռնային Ղարաբաղի տագնապի խաղաղ լուծման առանցքային հարցերուն նկատմամբ Հայաստանի դիրքորոշումը:
Նախարարը յայտնեց, որ օր մը առաջ հանդիպում ունեցաւ Ատրպէյճանի իր գործընկերոջ եւ ԵԱՀԿի Մինսկի խումբի համանախագահներուն հետ, կատարուեցան հերթական խորհրդակցութիւնները, որոնք հինգերորդն էին այս տարուան ընթացքին: Այս առնչութեամբ ան ընդգծեց Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտութեան խաղաղ կարգաւորման առանցքային խնդիրներուն վերաբերեալ Հայաստանի դիրքորոշման հիմնական եօթը կէտերը:
«Առաջին. հակամարտութիւնը, որը հասցէագրւում է միջազգային մանդատ եւ աջակցութիւն վայելող ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահութեան շրջանակներում, խաղաղ կարգաւորմանն այլընտրանք չունի:
«Երկրորդ. Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման անքակտելի իրաւունքը հանդիսանում է խաղաղ կարգաւորման հիմնարար սկզ-բունքը եւ հիմքը: Այս սկզբունքի ճանաչումը ենթադրում է, որ Արցախի վերջնական կարգավիճակի որոշումը չի կարող ենթարկուել որեւէ սահմանափակման, ինչը պէտք է յստակօրէն եւ միանշանակօրէն ընդունուի: «Առանց սահմանափակման» տերմինն պարզորոշ կերպով մատնանշում է Արցախի ժողովրդի իրաւունքը ունենալ եւ որոշել իրենց կարգավիճակը՝ Ադրբեջանի իրաւասութիւնից, ինքնիշխանութիւնից եւ տարածքային ամբողջականութիւնից դուրս: Ադրբեջանի կողմից որդեգրած շարունակական թշ-նամական քաղաքականութիւնն ու դրանից բխող գործողութիւնները ստեղծում են Արցախի ժողովրդի համար էքզիստենցիալ (գոյութենական-Խմբ.) ֆիզիկական անվտանգութեան սպառնալիք, ինչ արտայայտուեց նաեւ 2016ի Ապրիլին Արցախի դէմ Ադրբեջանի կողմից իրականացուած վերջին ագրեսիան (յարձակումը-Խմբ.). այս ամէնն ընդգծում են Ադրբեջանի՝ Արցախի ժողովրդի նկատմամբ իրաւասութեան պահանջի ոչ լեգիտիմութիւնը (օրինականութիւնը-Խմբ.) եւ իրականացման անհնարինութիւնը:
«Ադրբեջանը պէտք է ստանձնի Արցախում բնակուող ժողովրդի իրաւական պարտադիր ուժ ունեցող ազատ կամարտայայտման միջոցով առանց որեւէ սահմանափակման իրենց ինքնորոշման իրաւունքի ճանաչման անմիջական պարտաւորութիւն:
«Երրորդ. Արցախի ժողովրդի անվտանգութիւնն ենթակայ չէ զիջման: Ոչ մի պարագայում Արցախի ժողովուրդը չպէտք է մնայ առանց պաշտպանութեան համար անհրաժեշտ անվտանգութեան գծերի: Չի կարող լինել որեւէ իրավիճակ, որը ձեւաւորի Արցախի ժողովրդի էքզիստենցիալ անվտանգութեան անմիջական վտանգ, ինչպէս դա եղաւ 1991-1994 թուականներին եւ 2016ին: Այս միտքն առաւել ընդգծելու նպատակով՝ ցանկանում եմ վկայակոչել Արցախի՝ ներկայումս Ադրբեջանի օկուպացիայի (գրաւման-Խմբ.) ներքոյ գտնուող տարածքներում ստեղծուած իրավիճակը, որտեղ հայերը ենթարկուել են էթնիկ (ցեղային-Խմբ.) զտումների եւ որոնք այժմ լիովին վերաբնակեցուած են ադրբեջանցիներով: Այս իրականութիւնը վերջերս ներկայացուել է Ադրբեջանի ղեկավարութեան կողմից որպէս Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի կարգաւորման լաւ օրինակ:
«Չորրորդ. խաղաղ կարգաւորումը պէտք է լինի ներառական՝ հակամարտութեան բոլոր կողմերի անմիջական ներգրաւմամբ: Ուստի, Արցախն իր ժողովրդի կողմից ընտրուած ներկայացուցիչների միջոցով պէտք է բանակցային գործընթացի անմիջական կողմ լինի: Այս առնչութեամբ մենք ընդգծում ենք խաղաղ գործընթացում, մասնաւորապէս բովանդակային հարցերում Արցախի ընտրուած ներկայացուցիչների լիակատար ներգրաւման անհրաժեշտութիւնը: Հայաստանի կառավարութիւնը երբեք չի դիմի այնպիսի գործողութիւնների, որոնք կարող են խախտել Արցախի ժողովրդի՝ իր սեփական քաղաքական կարգավիճակը ազատօրէն վճռելու իրաւունքը եւ զրկել նրանց այս գործընթացի նկատմամբ սեփականութեան զգացումից:
«Հինգերորդ. հիմնախնդրի խաղաղ կարգաւորման գործընթացն այլընտրանք չունի: Արցախն ունի իրեն եւ իր ժողովրդին պաշտպանելու լիարժէք կարողութիւն: Հայաստանը շարունակում է մնալ Արցախի անվտանգութեան միակ երաշխաւորը: Խաղաղ կարգաւորումը չի կարող ընթանալ լարուածութեան եւ ռիսկերի էսկալացիայի միջավայրում: Հետեւապէս, Ադրբեջանի, Արցախի եւ Հայաստանի միջեւ 1994 եւ 1995թթ. զինադադարի համաձայնագրերը պէտք է խստագոյնս պահպանուեն եւ ամրապնդուեն: Ռիսկերի նուազեցման մեխանիզմները պէտք է ներդրուեն, այդ թւում հրադադարի խախտումները հետաքննող եւ հրադադարի ռեժիմի մոնիտորինգի (դրութեան վերահսկում-Խմբ.) ԵԱՀԿ մեխանիզմները (մեքենակառոյց-Խմբ.), այդ թւում՝ ԵԱՀԿ գործող նախագահի անձնական ներկայացուցչի գրասենեակի կարողութիւնների ընդլայնման միջոցով:
«Վեցերորդ. պէտք է անվերապահօրէն հաւատարիմ մնալ ոյժի եւ ոյժի սպառնալիքի չկիրառման հիմնարար սկզբունքին: Ադրբեջանի ղեկավարութեան կողմից հրահրուող եւ ուղղորդուող ատելութեան, անհանդուրժողականութեան, այլատեացութեան, հայատեացութեան քաղաքականութիւնը պէտք է դատապարտուի: Պէտք է ջանքեր ներդրուեն ժողովուրդներին խաղաղութեան նախապատրաստելու եւ խաղաղութեանը նպաստող միջավայր ձեւաւորելու ուղղութեամբ:
«Եօթերորդ. ադրբեջանի առաւելապաշտական դիրքորոշումները, որոնք հաշուի չեն առնում Արցախի ժողովրդի կամքն ու մտահոգութիւնները, խաղաղ կարգաւորման գործընթացի բովանդակային առաջընթացի հիմնարար խոչընդոտներն են: Դրա վկայութիւնն է Ադրբեջանի իշխանութիւնների անկարողութիւնը փոխադարձել Հայաստանի փոխզիջման կոչը: Յիշեցնեմ, որ Հայաստանի վարչապետը ցուցաբերեց քաղաքական ուժեղ կամք՝ յայտարարելով, որ ցանկացած կարգաւորում պէտք է ընդունելի լինի Հայաստանի, Արցախի եւ Ադրբեջանի ժողովուրդների համար, ինչը նշանակում է, որ կարգաւորումը հնարաւոր է միայն փոխզիջումների միջոցով», թուեց նախարար Մնացականեան։
Հայաստանի արտաքին գործոց նախարարը հաստատեց, որ Հայաստան հաւատարիմ է բանակցային գործընթացին եւ պիտի շարունակէ հետեւողականօրէն աշխատիլ խաղաղ կարգաւորման ուղղութեամբ: Միեւնոյն ժամանակ ան անընդունելի նկատեց Ատրպէյճանի մէջ ներկայիս ծաւալող ներքաղաքական զարգացումներու լոյսին տակ վերջինս խաղաղութեան գործընթացին համար ներկայացուցած նախապայմանները, որոնք հրապարակուած են նախարարական խորհուրդի նախօրէին շրջանառուած փաստաթուղթին մէջ:
«Հայաստանը մերժում է նման ոչ-կառուցողական մօտեցումը: Անցեալ ամիս մենք ցոյց տուեցինք հակամարտութեան բոլոր կողմերի միջեւ վստահութեան ձեւաւորման համեստ, բայց կարեւոր օրինակ: Հայաստանից, Արցախից եւ Ադրբեջանից լրագրողների փոխանակումը վստահութեան ձեւաւորման եւ կողմերի միջեւ հանրային մակարդակում ներառական երկխօսութեան խոստումնալից օրինակ է: Մենք պատրաստ ենք հետագայում կառուցել այս փորձառութեան հիման վրայ: Նաեւ, շփման գծի երկայնքով եւ միջպետական սահմաններում խախտումների յարաբերականօրէն ցածր մակարդակը, ինչպէս նաեւ ուղիղ կապի կիրառումը պէտք է պահպանուի եւ ընդլայնուի: Այնուհանդերձ, մեզ շարունակում է լրջօրէն մտահոգել այն փաստը, որ չնայած այս միջոցների շարունակուել են արձանագրուել զոհեր եւ վիրաւորներ, որոնցից հնարաւոր էր խուսափել:
«Արդէն իսկ ստանձնած յանձնառութիւնների իրականացումը առանցքային նշանակութիւնի ունի հիմնախնդրի վերջնական կարգաւորման հեռանկարի ուղղութեամբ վստահութեան ձեւաւորման համար», եզրափակեց Մնացականեան։