«ԱՊԱՌԱԺ»Ի ԽՄԲԱԳՐԱԿԱՆ
Իւրաքանչիւր երկրի ներքին անդորրն ապահովելու համար անհրաժեշտ է ունենալ իրաւական հիմքերի վրայ կառուցուած պետութիւն: Երբ իրաւական հիմքերը խարխլւում են, այլեւս պետական կառոյցները չեն կարողանում տիրապետել իրավիճակին, եւ ստեղծւում է քաոս:
Իւրաքանչիւր պետութեան մէջ այդ իրաւական հիմքերը պահելու համար ստեղծւում են կառոյցներ, որոնց վրայ դրւում է պարտականութիւն՝ ուժի կիրառմամբ օրէնքը պահպանելու: Այդ կառոյցներն օժտուած են օրէնքի թոյլտուութեամբ բիրտ միջոցներ կիրառելու, քաղաքացիներին կարգի հրաւիրելու, ինչու չէ՝ նաեւ այդ ուղղութեամբ քննութիւն անցկացնելու եւ եզրակացութիւն ներկայացնելու համապատասխան մարմիններին՝ մեղսակցութեան չափը պարզելու եւ պատժելու համար: Իրաւապահ մարմինները գոյութիւն ունեն իւրաքանչիւր պետութեան մէջ եւ հանդիսանում են պետութեան անբաժանելի մասը:
Բնականաբար, իրաւապահ մարմինների աշխատանքները եւս սահմանւում են օրէնքներով, որոնց հիման վրայ գնահատւում է իրաւապահ մարմինների գործունէութեան իրաւաչափութիւնն ու օրինականութիւնը:
Իրաւապահ մարմինների գործունէութեան առաջնային կարեւորագոյն խնդիրներից մէկը քաղաքացու տարրական իրաւունքների պաշտպանութիւնն է: Իսկ այդ մարմինների անզգոյշ, անիրաւաչափ եւ կողմնակալ քայլերը գալիս են վարկաբեկելու հէնց տուեալ պետութեանը:
Պատմութեան ընթացքում պետութեան մէջ տեղի ունեցող քաղաքական վարիվերումները, ծայրայեղ պարագայում՝ յեղափոխութիւնները, առիթ են եղել հաշուեյարդարների: Նոր իշխանութիւնները բաց չեն թողել նախորդներին մեղադրելու հնարաւորութիւնը, տեղին կամ անտեղի մեղադրանքներ ներկայացնելը, եւ այդ բոլորի համար օգտուել են օրէնքի ուժով պետութեանը տրուած ուժի կիրառման հնարաւորութիւնից:
Ահա այստեղ է, որ պէտք է լինել զգոյշ եւ աչալուրջ: Պէտք է առաջնորդուել ոչ թէ վրէժխնդրութեան անյանգ զգացումով, այլ արդարութեան ու օրինականութեան հաստատման գերագոյն արժէքներով: Այդ գործընթացում կարեւոր է նկատի ունենալ նաեւ պետութեան հիմքերը չխաթարելու, ժամանակի ընթացքում ձեւաւորուած արժէքային համակարգը չոչնչացնելու պարագան եւս:
ՀՀում տեղի ունեցած յեղափոխութիւնից յետոյ նկատելի է օրինականութեան հաստատման ուղղութեամբ ծաւալուն աշխատանքի արդիւնաւէտութիւնը: Բնական է, որ ՀՀ իրաւապահ մարմինների կողմից կիրառուած միջոցները իրենց հետեւանքներն ունենան նաեւ Արցախում: Հասկանալի է, որ Արցախում պէտք է կատարուեն հետաքննութիւններ:
ԱՀն, որպէս կայացած պետութիւն, յատկապէս իր Սահմանադրութեամբ քաղաքացու իրաւունքն ու արժանապատուութիւնը հռչակել է որպէս գերակայ արժէք: ԱՀ օրէնսդրութեամբ լիազօրուած նրա կառոյցները՝ իրաւապահ մարմինները, պարտաւոր են անմիջական մասնակցութիւն ունենալ Արցախի իւրաքանչիւր քաղաքացու նկատմամբ որեւէ քննչական մարմնի կողմից յարուցուած հետաքննութեանը: Դեռ աւելին, Արցախի քաղաքացու նկատմամբ մեղադրանքի չափը պէտք է պարզեն Արցախի իրաւապահ մարմինները, եւ միայն եզրակացութիւնը տրամադրեն շահագրգիռ կողմին: Այս գործընթացը պէտք է լինի հնարաւորինս հրապարակային եւ սեղմ ժամկէտում՝ խուսափելու համար անտեղի շրջանառուող զրպարտութիւններից եւ շահարկումներից: