ԷՋՄԻԱԾԻՆ.- Երեքշաբթի, 6 Յունիսին, Գարեգին Բ. Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի նախագահութեամբ, Էջմիածինի մէջ իր քառօրեայ աշխատանքներուն սկսաւ Եկեղեցական-ներկայացուցչական վեցերորդ ժողովը, որուն կը մասնակցին Մայր Աթոռի եւ Նուիրապետական աթոռներու եպիսկոպոսներ, Հայաստանի եւ Սփիւռքի թեմերու առաջնորդներ, առաջնորդական տեղապահներ, հայրապետական պատուիրակներ, Գերագոյն հոգեւոր խորհուրդի անդամներ, Նուիրապետական աթոռներէ, հայրապետական պատուիրակութիւններէ ու աշխարհասփիւռ թեմերէ ընտրուած հոգեւորական եւ աշխարհական շուրջ 150 ներկայացուցիչներ:
Գէորգեան Հգեւոր ճեմարանի հանդիսութիւններու դահլիճին մէջ գումարուող Եկեղեցական-ներկայացուցչական վեցերորդ ժողովին բացման խօսքով հանդէս եկաւ Գերագոյն հոգեւոր խորհուրդի անդամ, Հայաստանի Աստուածաշնչային ընկերութեան գործադիր քարտուղար Եզնիկ արք. Պետրոսեան: Ապա ելոյթ ունեցաւ Գարեգին Բ. Ամենայն Հայոց կաթողիկոսը:
Ողջունելէ ետք ներկաները, վեհափառը գոհունակութեամբ նշեց, որ Եկեղեցական-ներկայացուցչական ժողովը կը գումարուի նախորդ ժողովին կողմէ հաստատուած կանոնադրութեան տրամադրութիւններով:
«Կանոնադրութեան ընդունումը էական քայլ է մեր եկեղեցու ամբողջական կանոնադրութիւնը ստեղծելու եւ կեանքի կոչելու ճանապարհին: Այս ուղղութեամբ, կարեւոր ձեռքբերում է նաեւ թեմական կանոնադրութեան ուղենշային փաստաթղթի կազմումը, որը յանձնարարուած է կիրառութեան 2009 թուականին գումարուած Եկեղեցական-ներկայացուցչական ժողովի կողմից», ըսաւ վեհափառը:
Ստորեւ կը ներկայացնենք վեհափառ հայրապետի խօսքին մնացեալ բաժինը.
«Եկեղեցական-ներկայացուցչական ժողովի նախորդ գումարումներին մենք քանիցս անդրադարձել ենք այն դանդաղաշարժութեանը, որը դրսեւորւում է թեմական ուղենշային կանոնադրութեան ներդրման գործընթացում: Որոշ թեմերում զանազան պատրուակներով տակաւին ձգձգւում է ուղենիշի սկզբունքներով կանոնադրութիւնների բարեփոխումը: Երբեմն շրջանառւում է այն անհիմն մտածումը՝ իբր Մայր Աթոռը հեռահար նպատակ է հետապնդում թեմերի ունեցուածքի առնչութեամբ: Մերժելի է նաեւ երեւոյթը, երբ թեմի թեմական-պատգամաւորական ժողովը իրեն իրաւունք է վերապահում մերժել Եկեղեցական-ներկայացուցչական ժողովի որոշումները: Թեմերը իրենց պատուիրակների միջոցով մասնակցելով ժողովներին, ապա ներկայացնելով իրենց առաջարկներն ու տեսակէտները, պարտաւոր են անվերապահօրէն ընդունել եւ կիրառել ղեկավարման աւելի բարձր ատեանի որոշումները: Թեմերի պատասխանատու եկեղեցական մարմիններն այլեւս վերջնական հանգրուանի պիտի հասցնեն ուղենիշին համաձայն թեմական եւ ծխական կանոնադրութիւնների կազմումը՝ այն գիտակցութեամբ, որ հոգեւոր-եկեղեցական կեանքի կանոնակարգման ցանկացած յապաղում կասեցնում է մեր եկեղեցու առաջընթացը եւ խաթարում մեր ժողովրդի կեանքում եկեղեցու տէրունապատուէր առաքելութեան առաւել արդիւնաւորումը: Անընդունելի այս երեւոյթների առնչութեամբ Եկեղեցական-ներկայացուցչական ժողովը պէտք է վերաբերմունք արտայայտի եւ համապատասխան քայլերի վերաբերեալ որոշում կայացնի:
Այսօր ձեր քննարկմանը պիտի ներկայացուի Ազգային-եկեղեցական ժողովի բարեփոխեալ կանոնադրութեան նախագիծը: Սոյն կանոնադրութեան որդեգրումով Հայ եկեղեցու բարձրագոյն ատեանի գործունէութիւնը իր լիազօրութիւններով կարեւոր նշանակութիւն է ունենալու եկեղեցական եւ համազգային հիմնախնդիրների լուծման եւ մեր ժողովրդի բարօր ապագան կերտելու օրհնեալ գործում: Կամօքն Աստծոյ առաջիկային պիտի ձեռնամուխ լինենք եկեղեցու կանոնադրութեան միւս գլուխների մշակման աշխատանքներին: Մենք վստահ ենք, որ Տիրոջ կամօք կարող պիտի լինենք կարգաւորել կանոնադրական դաշտում մեր եկեղեցու առջեւ ծառացած մարտահրաւէրները՝ վերջնական նպատակ ունենալով մեր եկեղեցին օժտել ամբողջական կանոնադրութեամբ: Եկեղեցական մեր կեանքի հաստատումը կանոնադրական հիմքերի վրայ արդիւնաւորութիւն է հաղորդելու մեր եկեղեցու գործունէութեանը, քաջալերելու է մեր ժողովրդի ներգրաւուածութիւնը եկեղեցական կեանքում, աւելացնելու է վստահութիւնը եկեղեցական կառոյցների նկատմամբ եւ ամրապնդելու է լաւատեսութիւնը մեր վաղուայ օրուայ հանդէպ:
Կանոնադրութիւնները, որոնցով պիտի կարգաւորուի եկեղեցական մեր կեանքը, ի մասնաւորի՝ մեր եկեղեցու վարչա-կառավարման ոլորտը, խարսխւում են Աւետարանական պատուիրանների, սուրբ հայրերի հաստատած կանոնների, եկեղեցական մեր դարաւոր աւանդոյթի վրայ՝ թելադրելով արդի պահանջներին համարժէք գործունէութիւն եւ ընթացքներ:
Եկեղեցական կեանքում կառավարման արդիւնաւէտութիւնը բարձրացնելու համար մեր կողմից նախաձեռնուել է նաեւ խորհրդատուական աջակցութեան ծրագիր: Այն քանիցս քննարկուել է Գերագոյն հոգեւոր խորհրդում եւ հաւանութեան արժանացել: Ներկայումս ծրագրի ուղղութեամբ աշխատում են հոգեւորական եւ աշխարհական 20 անձեր՝ ինչպէս Հայաստանից, այնպէս եւ Սփիւռքից, ովքեր ձեռնամուխ են բանաձեւելու առաջադրանքը եւ այն հարցերը, որոնցով պիտի կատարուեն խորհրդատուութեան համար անհրաժեշտ ուսումնասիրութիւնները: Ծրագրի աշխատանքները համակարգւում է մեր անուանի ու բազմափորձ հայորդիներից ամերիկաբնակ տիար Ասօ Դաւիդեանի կողմից:
Մեր եկեղեցու առջեւ ծառացած մարտահրաւէրների յաղթահարումը անկարելի է պատկերացնել առանց եկեղեցական կառոյցների սերտ ու ամուր գործակցութեան: Այս առումով մեծապէս կարեւոր է Նուիրապետական աթոռների, թեմերի եւ եկեղեցական միւս կառոյցների սերտ ու ջերմ յարաբերութիւնների խորացումը: Գոհունակութեամբ ենք արձանագրում, որ բարւոք են Մայր Աթոռի յարաբերութիւնները Նուիրապետական աթոռների հետ: Տեւական ժամանակ շարունակում են գործել միասնական յանձնախմբերը Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան հետ: Եղբայրական այս յարաբերութիւններով հնարաւոր եղաւ գումարել Եպիսկոպոսաց միասնական ժողովները, որոնց արդիւնքում կատարեցինք նաեւ Հայոց Ցեղասպանութեան նահատակների սրբադասումը: Ուրախ ենք, որ տարէցտարի մեր եկեղեցու թեմերից աւելանում են Սուրբ Երկիր ուխտագնացութիւնները հաւատաւոր մեր զաւակների, որով զօրակցութիւն է բերւում Երուսաղէմի Հայոց պատրիարքութեանը: Ընթացիկ տարում բարի աւարտ ունեցաւ Տիրոջ Սուրբ գերեզմանի նորոգութեան օրհնեալ աշխատանքը, որին, ընդառաջ Երուսաղէմի Հայոց պատրիարքի դիմումի՝ կարեւոր մասնակցութիւն բերեց նաեւ Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածինը աշխարհասփիւռ իր թեմերով:
Վերջին ամիսների ընթացքում ամէնքս մտահոգութիւն ունեցանք կապուած Կոստանդնուպոլսի Հայոց պատրիարքութեան կեանքում տեղ գտած անցանկալի զարգացումների հետ: Փառք Տիրոջ, որ ընդառաջ մեր յորդորի եւ հաւատաւոր մեր ժողովրդի սպասումների, պատրիարքութեան հոգեւոր հայրերի եւ ազգայինների համատեղ ջանքերով հնարաւոր եղաւ վերականգնել բնականոն վիճակը պատրիարքութեան կեանքում եւ պատրիարքական ընտրեալ տեղապահը կարողացաւ ստանձնել իր պարտականութիւնները: Մենք վերստին մեր զօրակցութիւնն ենք բերում Կոստանդնուպոլսի Հայոց պատրիարքական տեղապահ Գարեգին արք. Բեկչեանին եւ յորդորում աննուազ նախանձախնդրութեամբ իրականացնել պատրիարքութեան ընթացիկ աշխատանքերը եւ մեր եկեղեցու կարգաց ու կանոնաց համաձայն կազմակերպել Կոստանդնուպոլսի Հայոց պատրիարքի ընտրութիւնը:
Սիրելի հոգեւոր հայրեր, մեծայարգ աշխարհական պատգամաւորներ, Քրիստոսաւանդ սպասաւորութեան հետ Մեր եկեղեցու առաքելութիւնն է ազգային ինքնութեան պահպանումը: Այս ծիրից ներս մեր եկեղեցու առանձնակի խնամքը պիտի շարունակուի նոր սերնդի կրթութեան գործում, որպէսզի Սահակ-Մեսրոպեան դպրոցը հաւատքի, մայրենի լեզուի եւ հայրենեաց աւանդներով յար ապրի մեր ժողովրդի կեանքում: Եկեղեցական մեր կառոյցների, եկեղեցականների ու աշխարհականների ողջ ներուժը հարկ է կենտրոնացնել՝ համախմբելու համար մեր ժողովրդի բոլոր զաւակներին քրիստոնէական սիրոյ, եղբայրութեան եւ ազգային արժէքներով հարազատութեան մթնոլորտի մէջ, որ մեր Սուրբ եկեղեցու օրհնութեան ներքոյ միշտ պայծառանայ եւ յարատեւի մեր ժողովրդի կեանքը: Ինչպէս սաղմոսերգուն է ասում՝ «Երանի այն ազգին, որի օգնականը Տէր Աստուածն է, երանի այն ժողովրդին, որին Իր համար Նա ժառանգութիւն ընտրեց« (Սաղմ. ԼԲ 12):
Եկեղեցու առաքելութեան արդիւնաւէտութեան առանցքային գործօններից մէկը եկեղեցականի անձն է: Պատրաստուած, հաւատաւոր ու նախանձախնդիր եկեղեցականները միայն կարող են Պօղոս առաքեալի խօսքով՝ որպէս հայելի իրենց մէջ արտացոլել Քրիստոսի պատկերը, սէր, հաւատ սերմանել հայ օջախներում եւ լաւատեսութիւն՝ հայ կեանքից ներս: Եկեղեցականների պատրաստութեան առաքելութեանն են ծառայում Մայր Աթոռի հոգեւոր-կրթական հաստատութիւնները, որոնցում այսօր կրթւում են շուրջ 250 սաներ: Իւրաքանչիւր տարի ձեռնադրւում եւ ծառայութեան են կոչւում շուրջ 30 եկեղեցականներ: Հոգեւորականներ են պատրաստւում նաեւ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան դպրեվանքում, Երուսաղէմի ժառանգաւորաց վարժարանում եւ ընծայարանում, ԱՄՆ Հայոց Արեւելեան թեմի «Սուրբ Ներսէս» ընծայարանում: Այսօր Մայր Աթոռում եւ թեմերում ծառայում են շուրջ 800 եկեղեցականներ:
Հոգեւորականները ներկայ են դպրոցներում եւ բուհերում, Զինուած ուժերում, խնամատար հաստատութիւններում, հիւանդանոցներում: Հոգեւոր խնամք է տարւում քրէակատարողական հիմնարկներում գտնուող անձանց եւ նրանց ընտանիքների հանդէպ: Մայր Աթոռը իրականացնում է սոցիալական ծրագրեր բարեգործական ճաշարանների, Գարեգին Երկրորդ տնաշինական ծրագրի, ծնողազուրկ երեխաների հովանաւորութեան եւ այլ նախաձեռնութիւնների միջոցով: Մայր Աթոռի Սոցիալական գրասենեակի կողմից աջակցութիւն է ցուցաբերւում ազգաբնակչութեան առաւել կարիքաւոր, խոցելի խմբերին, որոնց միայն անցած տարուայ ընթացքում տրամադրուել է ընդհանուր 820 մլն. դրամի աջակցութիւն: Մայր Աթոռը մեծ ուշադրութիւն է դարձնում նաեւ Սիրիայից տեղահան եղած մեր զաւակներին, ովքեր հաստատուել են Հայաստանում:
Մեր եկեղեցու գործունէութեան ընդլայնումը եւ արդիւնաւորումը հնարաւոր է դառնում մեր անկախ պետականութեան պայմաններում եւ պետական կառոյցների ըստ ամենայնի զօրակցութեամբ, որի համար պատեհ ենք համարում, յանուն Եկեղեցական-ներկայացուցչական ժողովի մասնակիցներիդ, մեր գոհունակութիւնն ու երախտագիտութիւնը յայտնել հայրենի իշխանութիւններին:
Հայաստանի Հանրապետութիւնը՝ անկախ պետականութեամբ ամուր խարիսխ է ողջ հայութեան համար: Ամէնքիս սրբազան պարտքն է պաշտպանել Հայաստան եւ Արցախ հայրենի մեր երկիրը, բազմադարեայ ու նուիրական մեր սրբութիւնները, ամէն ջանք ու եռանդ ծառայեցնել հայրենի մեր պետականութեան ամրացմանը եւ զօրացմանը, մեր երկրի առջեւ ծառացած տնտեսական, սոցիալական, ժողովրդագրական եւ այլ բազում խնդիրների դիմագրաւմանը: Մեր նուիրական պարտաւորութիւնն է աջակցութեան ցուցաբերումը Հայոց բանակին, խաղաղութեան ապահովմանը մեր սահմաններում, ջանքերի մէկտեղումը յանուն Արցախի Հանրապետութեան զօրացման ու միջազգային ճանաչման եւ մեր արդար դատի յաղթանակի:
2018 թուականին մեր ժողովուրդը նշելու է Սարդարապատի հերոսամարտի եւ Հայաստանի առաջին Հանրապետութեան ստեղծման 100րդ տարեդարձը, որն առիթ պիտի դարձնենք արժեւորելու մեր անկախ պետականութիւնը, նորոգելու մեր սէրն ու պատասխանատուութիւնը մեր հայրենիքի հանդէպ:
Սիրելի ժողովականներ, վերստին մեր ուրախութիւնն ենք յայտնում Եկեղեցական-ներկայացուցչական ժողովի գումարման առիթով: Նոր ժամանակների բարենպաստ պայմաններում շնորհ եւ պատիւ է ամէնքիս համար մեր Սուրբ եկեղեցու կանոնադրութեան մշակման աշխատանքների իրականացումը, որը նոր հորիզոններ է բացելու մեր եկեղեցու առաքելութեան օրհնեալ ճանապարհին»:
Հայրապետական ուղերձէն ետք ժողովականներուն իր խօսքը ուղղեց Պոլսոյ Հայոց պատրիարքական տեղապահ Գարեգին արք. Պէքճեան: Ան իր ուրախութիւնը յայտնեց Եկեղեցական-ներկայացուցչական ժողովի գումարման առիթով: Սրբազանը անդրադարձաւ նաեւ եկեղեցական կեանքին մէջ վերջին տարիներուն արձանագրուած առաջընթացին եւ ձեռքբերումներուն:
Ժողովի բացման յաջորդած Ա. նիստին տեղի ունեցաւ դիւանի, քննախոյզ եւ օրինականութեան յանձնախումբերու ընտրութիւնը: Ժողովի ատենապետեր ընտրուեցին ԱՄՆ Հայոց Արեւելեան թեմի առաջնորդ Խաժակ արք. Պարսամեան եւ Լեւոն Սարգսեան (Արարատեան Հայրապետական թեմ), փոխատենապետերու պաշտօնը ստանձնեցին Վայոց Ձորի թեմի առաջնորդ Աբրահամ արք. Մկրտչեան եւ տոքթ. Վարուժան Ալթըպարմաքեան (ԱՄՆ Հայոց Արեւմտեան թեմ):
